Ο μεγάλος πλάτανος του νησιού
Ο «Πλάτανος του Ιπποκράτη», όπως τον σχεδίασε το 1754 ο Ρώσος μοναχός Βασίλειος Μπάρσκυ. Φέρει κάποια στοιχεία από αυτά που αφηγείται ο οθωμανός ταξιδιώτης Ε.Τσελεμπί[1611-1682].
Στο βιβλίο του 17ου αιώνα του Τσελεμπί περιλαμβάνονται οι εντυπώσεις από ταξίδι του στον μεγάλο Πλάτανο, τον οποίο δεν αποκαλεί του Ιπποκράτη προφανώς επειδή η ονομασία του θα καθιερωθεί με την ανακαίνιση της πηγής επί Γαζά Χασάν τον 18ο αιώνα, από τους οθωμανούς.
Σχετικά με τους 80 κίονες από κόκκινο μάρμαρο ίσως είναι από τα λατομεία της Ιασού, ο αριθμός τους μπορεί να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Το πηγάδι ακόμη υπάρχει όπως και αυτό του τεμένους.
Μας πληροφορεί για την ύπαρξή του σοφά και των βρυσών πριν από την τεχνική παρέμβαση του Γαζή Χασάν.
Βιβλίο του ταξιδιού στον Πλάτανο
«Στην πλατεία ανάμεσα στο κάστρο και το βαρόσι[προάστιο] υπάρχει ένας μεγάλος πλάτανος. Εγώ ο φτωχός που γύρισα τριάντα ένα χρόνια στις χώρες δεκαοχτώ ηγεμόνων, έτσι το είδα. Θα μπορούσε να μοιάζει μόνο με το δέντρο στο Αντμί της Κιρκασίας [Ζυξ ή Ζυγοί, που περιγράφονταν στην αρχαιότητα από τον Στράβωνα ως έθνος στα βόρεια της Κολχίδας] που, ας συγχωρέσει ο Θεός, το λατρεύουν σαν είδωλο. Λένε ότι υπάρχει ένα ακόμη τέτοιο δέντρο στο Νταντιάν, στις πλαγιές του βουνού Ελμπρούζ[το υψηλότερο όρος του Καυκάσου με κορυφές 2 «κοιμώμενα» ηφαίστεια] του Νταγκεστάν[συνορεύει με το Αζερμπαϊτζάν στα νότια και τη Γεωργία στα νοτιοδυτικά] που χρειάζονται τριάντα έξι άντρες για να το αγκαλιάσουν».
«Ο πλάτανος της Κω δεν είναι τόσο ψηλός. Τον κορμό του μπορούν να τον αγκαλιάσουν δέκα άντρες. Όμως, όλη του η δύναμη πήγε στα τριακόσια κλαδιά του, που το καθένα αγκαλιάζουν δυο με τρεις άντρες. Δωρητές έχουν στήσει 70 κολόνες από κόκκινο μάρμαρο κάτω από τα κλαδιά του. Από το βάρος των κλαδιών τα κιονόκρανα τους έχουν χωθεί μέσα στον κορμό του δέντρου και όταν αργότερα τα κλαδιά μεγάλωσαν, σε μερικά σημεία σήκωσαν στον αέρα τις κολόνες. Μερικά κλαδιά φτάνουν τα 200 με 300 βήματα μήκος».
Το πηγάδι με περιστόμιο φρέατος [puteale, Puteus «Πηγάδι»]της Πλατείας Πλατάνου που αναφέρει ο Τσελεμπί. Τοποθετήθηκε αργότερα το περιστόμιο για να προστατεύουν και για να αντλούν νερό από το στόμιο του πηγαδιού.
«Τη ρίζα του δέντρου δεν τη βλέπει ο ήλιος και εκεί έχουνε στήσει 43 παγκάκια. Τα 11 είναι για τους επισκέπτες. Μερικά είναι σκεπασμένα από κεραμίδια για περίπτωση βροχής. Υπάρχουν ακόμη και 3 για να πιεις καφέ και παγκάκια καθώς και βρύσες για το αμπτέστ, που έφτιαξε ο Καπουντάν Αλή Πασάς είναι γιος του Χασάμ ,οι βρύσες γύρω από τη στέρνα είναι τέσσερις, μια σε κάθε γωνία. Στη δυτική πλευρά υπάρχει ένα παγκάκι του πλατάνου μέχρι την αρχή της αγοράς με 200 βήματα μήκος και ολόγυρα 70 με 80 πορτοκαλιές. Στα ανατολικά υπάρχει ένα πηγάδι. Άλλο ένα βρίσκεται στην πόρτα του τζαμιού. Όπως μου είπαν, όταν το νησί ανήκε στους απίστους έπιασαν αιχμαλώτους τους επιβάτες ενός αιγυπτιακού πλοίου που βγήκε στην ακτή και τους έφεραν κάτω από το δέντρο».
«Ένας από τους προσκυνητές έθαψε κάτω από την άμμο ένα καθαγιασμένο σάβανο από τους ιερούς τόπους. Από τότε το δέντρο μεγαλώνει συνεχώς. Το δέντρο πρέπει να παίρνει βάρος 6 με 7 φορτώματα το χρόνο».
«Εγώ ο φτωχός χάραξα σ' ένα κλαδί, επειδή το θεώρησα ιερό, τη φράση»:
«Η Φατίχα στη μνήμη του Εβλιά, του Ταξιδιώτη του κόσμου - 1082».
«Σκάλισα με σίδερο τα γράμματα σε έκταση ενός πήχη. Μακάρι να μείνει τούτη η γραφή σ' αυτόν τον πλάτανο, που κάνει τόσο γνωστή την Κω». Σημειώνει ο Εβλιγιά Τσελεμπί.
Ποιος ήταν ο ταξιδιώτης Τσελεμπί;
Ορισμένες αφηγήσεις του θεωρούνται φανταστικές ή είναι βασισμένες σε άλλες πηγές. Χρησιμοποιώντας τη φαντασία του ορισμένες φορές περιέγραψε χώρες τις οποίες ποτέ δεν επισκέφτηκε.
Συχνά αναμιγνύει μύθους με ιστορικά συμβάντα. Τοποθετεί πολλές φορές τον εαυτό του παρόντα σε γεγονότα. Στον πλάτανο ο αριθμός των παγκακιών που αναφέρει δεν πρέπει να είναι αληθινός λόγω μικρού μεγέθους της πλατείας.
Για την ακριβή αντιστοίχιση των ετών ανάμεσα στο ισλαμικό (ι) και το γρηγοριανό (γ) ημερολόγιο, χρησιμοποιείται ο τύπος:(0.97023*\iota )+621,57} [1671 στην Κω].
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Οδοιπορικό στην Ελλάδα
2. Αη μου Γιώργη βούθα μου
3. Κάστρο της Κω
4. Πλάτανος της Κω- Ιακ.Ζαρράφτης
5. Οθωμανοί πασσάδες, λίστα από Βικιπαίδεια
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Ottoman_grand_viziers