«Γαίαν και ύδωρ ου δίδομεν»

Η φράση «γη και ύδωρ» είχε ιδιαίτερη σημασία στην αρχαία ιστορία μας, ιδιαίτερα την κωακή και συμβόλιζε την άνευ όρων υποταγή σε ένα κατακτητή. 

Το περίφημο απόφθεγμα «γαίαν και ύδωρ ου δίδομεν» προέρχεται από τις ένδοξες σελίδες του παρελθόντος, από κείμενο επιστολής που έστειλαν οι Κώοι στον αλαζόνα Αρταξέρξη Α’ βασιλιά της Περσίας (465 - 424 π.Χ) ύστερα από απειλητική αξίωσή του (τελεσίγραφο) να του παραδώσουν τον συμπατριώτη μας ιατρό, Ιπποκράτη, για εκτέλεση υπηρεσίας στον Περσικό στρατό στα παράλια της Μ. Ασίας. 

Είναι γνωστό από την εποχή του 5ου Βασιλιά της Περσίας, από τη δυναστεία των Αχαιμενιδών, του Αρταξέρξη του Α΄, του Μακρόχειρα [επειδή το δεξί του χέρι ήταν μακρύτερο από το αριστερό] όταν μεσουρανούσε η φήμη του Μέγα Ιπποκράτη, του Πατέρα της Ιατρικής. 

Στα κείμενα των Επιστολών του περίφημου Corpus Hippocraticum-Ιπποκρατική Συλλογή, διαβάζουμε ότι ο Πέρσης βασιλιάς Αρταξέρξης σαν έμαθε πως ο Ιπποκράτης «θεία φύσει κέχρηται και εκ μικρών και ιδιωτικών εις μεγάλα και τεχνικά προήγαγε την ιατρικήν», ζήτησε επίμονα να του προσφέρει τις ιατρικές του γνώσεις, για να εξαφανιστεί η φοβερή αρρώστια που μάστιζε τότε τα περσικά στρατεύματα. Σε αντάλλαγμα για την υπηρεσία του αυτή θα του έδινε «άργυρον και χρυσόν» και θα τον καθιστούσε «τοις αρίστοις Περσέων ισότιμον», όσο κανέναν άλλον άνδρα της Ευρώπης. 

Ο Ιπποκράτης όμως, που έσωζε ζωές κι όχι ζωές που σκόπευαν να αφαιρέσουν άλλες (αφού ήταν γνωστό πως τα στρατεύματα του Αρταξέρξη έρχονταν να πολεμήσουν τους Έλληνες), αρνήθηκε λέγοντας ότι: «και προσφορή και εσθήτι και οικήσει και πάση τη ες βίον αρκεούση ουσίη χρεόμεθα. Περσέων δε όλβου ου μοι θέμις επαύρασθαι, ουδέ βαρβάρους άνδρας νούσεων παύειν, εχθρούς υπάρχοντας Ελλήνων». Δηλαδή «και χρήματα και ενδύματα και σπίτια και οτιδήποτε άλλο μου αρκεί στη ζωή το έχω. Των Περσών δε την μακαριότητα δεν είναι πρέπον να απολαμβάνω, ούτε από τις αρρώστιες να θεραπεύω άνδρες βαρβάρους, αφού παραμένουν εχθροί των Ελλήνων».

Τότε ο Αρταξέρξης γεμάτος οργή έστειλε στους Κώους την ακόλουθη επιστολή:

«Βασιλεύς βασιλέων μέγας Αρταξέρξης Κώοις τάδε λέγει: Δότε εμοίς αγγέλοις Ιπποκράτην ιητρόν κακούς τρόπους έχοντα και εις εμέ και εις Πέρσας ασελγένοντα. Ει δε μη, γνώσεσθε και της πρώτης αμαρτίας τιμωρίην τίσοντες. Δηιώσας γαρ την υμετέραν πόλιν και νήσον κατασπάσας ες πέλαγος ποιήσω, μηδέ εις τον επίλοιπον χρόνον γνώναι, ει ην επί τούτω τω τόπω νήσος ή πόλις Κω».

Το έμβλημα της 80 ΑΔΤΕ περιλαμβάνει εκτός από το διάσημο απόφθεγμα,  τη νήσο Κω επί της οποίας συμβολικά απεικονίζεται θυρεός και τυφέκιο με δόρυ χιαστί.

Οι Κώοι όμως απτόητοι, αρνήθηκαν να στείλουν τον συμπατριώτη τους κι έδωσαν την εξής απάντηση:

«Έδοξε τω δάμω αποκρίνασθαι τοις παρ’ Αρταξέρξου αγγέλοις, ότι Κώοι ουδέν ανάξιον πράξουσιν ούτε Μέροπος, ούτε Ηρακλέους, ούτε Ασκληπιού, ων ένεκεν πάντες οι πολίται, ούτε δώσουσιν Ιπποκράτην, ουδέ ει μέλλοιεν ολέθρω τω κακίστω απολέσθαι. Και γαρ Δαρείου και Ξέρξου από πατέρων επιστολάς γραψάντων γαίαν και ύδωρ αιτεόντων, ουκ έδωκεν ο δάμος, ορέων αυτοίς ομοίως τοις άλλοις ανθρώποις θνητούς εόντας. Και νυν την αυτήν απόκρισιν διδοί. Από Κώων αναχωρείτε, ότι Ιπποκράτην ου δίδουσιν έκδοτον. Απαγγέλλετε ουν αυτώ οι άγγελοι, ότι ουδ’ οι θεοί αμελήσουσιν αμέων».

Ακόμη παλιότερα, το 491 π. Χ ο Βασιλιάς της Περσίας Δαρείος έστειλε πρεσβείες σε πολλές πόλεις-κράτη της τότε ελληνικής επικράτειας για ν’ απαιτήσει την υποταγή τους. Από τον Ηρόδοτο γνωρίζουμε ότι οι Πέρσες ζητούσαν γην και ύδωρ από τους λαούς που στοχοποιούσαν και τους παραδίδονταν. Με αυτό τον τρόπο επιδίωκαν  όλοι και όλα να ταχθούν υπό την περσική εξουσία  και τον βασιλιά τους. Μετά  ακολουθούσαν οι διαπραγματεύσεις για τις υποχρεώσεις και τα προνόμια των υποτελών.

Η κίνηση αυτή εντασσόταν στα πλαίσια των προετοιμασιών για τη μεγάλη εκστρατεία που σχεδίαζε για τον επόμενο χρόνο .

Στις περισσότερες πόλεις οι πρεσβευτές έγιναν δεκτοί με διπλωματικότητα και σεβασμό. Πολλές πόλεις-κράτη, όπως η Θάσος και η Αίγινα, δήλωσαν υποταγή, δείχνοντάς την μάλιστα και εμπράκτως, όπως η Θάσος που κατεδάφισε συμβολικά τα τείχη της. Το ίδιο έπραξε και ο Αμύντας, ο Βασιλιάς των Μακεδόνων, που υποτάχθηκε χωρίς μάχη.Μόνο σε δύο πόλεις, οι πρεσβευτές εκτελέστηκαν και μάλιστα με φρικτό τρόπο. Στη Σπάρτη τους έριξαν σε βαθύ πηγάδι, λέγοντάς τους ότι εκεί θα έβρισκαν και γη και ύδωρ και στην Αθήνα τους έριξαν σ’ ένα βάραθρο, όπου συνήθως εκτελούσαν τους εγκληματίες.

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Corpus Hippocraticum, Ιπποκρατική Συλλογή

2. Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου,1990- Δήμος Κω

3. Παιδί της Ρέας, τριλογία