Η νομική προστασία των παγετώνων

Ο Μεγάλος Παγετώνας Άλετς στις Ελβετικές Άλπεις το 2008. Από τον Michael Bütler.

Εξερευνώντας τα νομικά εργαλεία για την προστασία των παγετώνων: Ποιος μιλάει για τους παγετώνες;

Ο Michael Bütler μπορεί να δει βουνά και παγετώνες από πίσω από το σπίτι του. Ωθούμενος από τη σύνδεσή του με τα βουνά και τις συνέπειες που γνωρίζει ότι θα αντιμετωπίσουν οι παγετώνες, ο Bütler έγινε δικηγόρος με εξειδίκευση στον χωροταξικό σχεδιασμό και την προστασία της φύσης και του περιβάλλοντος. «Αναλαμβάνω μόνο υποθέσεις όπου μπορώ να εκπροσωπήσω οργανισμούς ή άτομα που οραματίζονται αυτούς τους περιβαλλοντικούς στόχους», είπε σε συνέντευξή του στο GlacierHub.

Ο Μπούτλερ διευθύνει μια δικηγορική εταιρεία στη Ζυρίχη που ειδικεύεται στον χωροταξικό σχεδιασμό και το περιβαλλοντικό δίκαιο. Τον περασμένο Μάρτιο, παρέδωσε ένα σεμινάριο σχετικά με τις νομικές διαστάσεις των παγετώνων ενώπιον της ομάδας παγετωνολογίας της Ζυρίχης. «Είναι πραγματικά μια θλιβερή εξέλιξη το γεγονός ότι στην Ελβετία το κλίμα έχει αλλάξει πολύ γρήγορα και έντονα, και το αποτέλεσμα είναι πολύ πραγματικό. Και χάνουμε πολύ χιόνι και πάγο κάθε χρόνο, κάτι που είναι δύσκολο να το αποδεχτούμε», είπε. «Πριν από περίπου 40 χρόνια, ο κόσμος εδώ ήταν εντελώς διαφορετικός».

Έχει επίσης γράψει εκτενώς για ένα ευρύ φάσμα πτυχών του περιβαλλοντικού δικαίου, από τα σκυλιά φύλαξης ζώων μέχρι τα χιονοδρομικά κέντρα, την κυκλοφορία και την προστασία των υδάτων - και, φυσικά, τους παγετώνες. Από τότε που δημοσίευσε το λιγότερο γνωστό βιβλίο του , «Gletscher im Blickfeld des Rechts» («Παγετώνες στο Νομικό Πεδίο»), πριν από σχεδόν 20 χρόνια, συνεχίζει να μιλάει για τη νομική προστασία των παγετώνων, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα σημαντικοί κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Έτους Προστασίας των Παγετώνων .

Αλλά ποια δικαιώματα έχουν οι παγετώνες παγκοσμίως - ή οποιοδήποτε φυσικό φαινόμενο, άλλωστε; Η απάντηση ποικίλλει παγκοσμίως. Ενώ το κίνημα για τα δικαιώματα της φύσης έχει φτάσει σε πολλές χώρες, δεν υπάρχει ακόμη διεθνές πρότυπο.

Τα δικαιώματα της φύσης δεν είναι απλώς μια θεωρητική έννοια. Ορισμένες χώρες έχουν υιοθετήσει αυστηρές διδασκαλίες για τα δικαιώματα της φύσης - ο Ισημερινός ήταν ο πρώτος που το έπραξε, το 2008. Αλλού, σε συγκεκριμένα στοιχεία της φύσης έχει χορηγηθεί νομική προσωπικότητα. Αλλά ενώ παγετώνες έχουν διεκδικήσει την προεδρία και έχουν θρηνηθεί σε κηδείες , οι μόνοι παγετώνες στους οποίους έχει χορηγηθεί ποτέ νομική προσωπικότητα είναι οι παγετώνες Gangotri και Yamunotri στην Ινδία το 2017.

Ο ιδρυτής και διευθυντής διδακτικού προσωπικού του Κέντρου Sabin για το Δίκαιο της Κλιματικής Αλλαγής του Πανεπιστημίου Κολούμπια, Michael Gerrard, εξήγησε ότι όταν τα κράτη χορηγούν περιβαλλοντικά δικαιώματα, είναι συνήθως ανθρωποκεντρικά ή διατυπώνονται με όρους που υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα σε ένα καθαρό περιβάλλον αντί να λένε ότι το περιβάλλον έχει δικαιώματα από μόνο του. «Η ιδέα των δικαιωμάτων της φύσης λαμβάνει αρκετή ακαδημαϊκή προσοχή και έχω συναντήσει πολλούς φοιτητές όλα αυτά τα χρόνια που ενδιαφέρονται γι' αυτήν», δήλωσε ο Gerrard. «Ως δικηγόρος, όμως, δεν την έχω βρει πολύ χρήσιμη».

Η έννοια των δικαιωμάτων της φύσης στις ΗΠΑ βρίσκεται υπό ακαδημαϊκό έλεγχο εδώ και αρκετό καιρό. Στην υπόθεση Sierra Club εναντίον Morton του 1972, για παράδειγμα, ο δικαστής Blackmun διατύπωσε μια εκπληκτική διαφωνία, στην οποία παρέθεσε το δοκίμιο του καθηγητή νομικής Christopher Stone για τα δικαιώματα της φύσης. Αν ένα άτομο μπορούσε να εκπροσωπήσει ένα σκάφος ή μια εταιρεία σε ένα δικαστήριο, ρώτησε τον Stone, γιατί όχι ένα δέντρο ή ένα ποτάμι;

Το ζήτημα τέθηκε ξανά στις ΗΠΑ τον περασμένο Μάρτιο, όταν ένα νομοσχέδιο κατατέθηκε εκ νέου στη Βουλή της Πολιτείας της Νέας Υόρκης, το οποίο χορηγούσε στις Μεγάλες Λίμνες και σε όλα τα άλλα υδάτινα σώματα στη Νέα Υόρκη τα θεμελιώδη δικαιώματα «να υπάρχουν... απαλλαγμένα από ανθρώπινες παραβιάσεις». Αυτή η πρόταση της πολιτείας ήρθε εν μέσω ενός εθνικού σκηνικού όπου η ομοσπονδιακή κυβέρνηση κατήγγειλε την Υπηρεσία Εθνικών Πάρκων, η EPA ανέτρεψε τους θεμελιώδεις περιβαλλοντικούς κανονισμούς και ένα εκτελεστικό διάταγμα που επέτρεπε την εμπορική αλιεία σε ένα από τα μεγαλύτερα ωκεάνια αποθέματα στον κόσμο.

Αν και οι άνθρωποι μπορεί να μη συνδέουν τις ΗΠΑ με τους παγετώνες, αυτοί υπάρχουν σε 10 πολιτείες και συρρικνώνονται σημαντικά λόγω της κλιματικής αλλαγής. Καθώς η συζήτηση για τα δικαιώματα της φύσης αναβιώνει στις ΗΠΑ και στο εξωτερικό, είναι σημαντικό να εξετάσουμε πώς οι περισσότερες παγετώδεις χώρες προστατεύουν τους παγετώνές τους και ποιες νομικές επιλογές υπάρχουν για την προστασία των παγετώνων στις ΗΠΑ.

Μεταξύ των αλπικών χωρών, η Ελβετία έχει τους περισσότερους παγετώνες και οι πολίτες της έχουν καταβάλει αρκετές προσπάθειες για την προστασία τους τα τελευταία χρόνια. Όπως και άλλοι παγετώνες παγκοσμίως, οι ελβετικοί παγετώνες υποχωρούν, θέτοντας σε κίνδυνο τις γύρω κοινότητες. Μόλις την περασμένη άνοιξη, ένα ελβετικό χωριό θάφτηκε σε παγετωνικά συντρίμμια και πλημμύρες από το λιώσιμο των παγετώνων. Αυτά είναι τα είδη ζητημάτων που αντιμετωπίζει η εταιρεία Bütler.

Λίμνη Τριφτ και Παγετώνας Τριφτ στη Βέρνη της Ελβετίας το 2002. Από τον Michael Bütler.

Οι παγετώνες, εξήγησε ο Μπούτλερ, αναφέρονται ρητά στον Αστικό Κώδικα της Ελβετίας, ο οποίος είναι πάνω από έναν αιώνα παλιός, αν και οι νόμοι που τους αφορούν έχουν αλλάξει σημαντικά με την πάροδο των ετών. «Στους προηγούμενους αιώνες, ήταν δυνατό να γίνει κανείς ιδιοκτήτης ακόμη και παγετωδών περιοχών. Έπρεπε να αποδείξει ότι ήσουν ο ιδιοκτήτης». Αλλά σήμερα, οι παγετώνες είναι γη χωρίς ιδιοκτήτη, και συχνά εμπίπτουν στην κατηγορία της «δημόσιας περιουσίας για κοινή χρήση».

Στην Ελβετία, οι περιβαλλοντικές ενώσεις έχουν το δικαίωμα να ασκήσουν έφεση σε υποθέσεις που αφορούν το περιβάλλον. «Μπορούν να υποβάλουν νομικές προσφυγές στα δικαστήρια για να διασφαλίσουν τον σεβασμό του ελβετικού περιβάλλοντος - άγρια ​​ζωή, βουνά, τοπία, εδάφη, ποτάμια, λίμνες», εξήγησε ο Bütler. Ωστόσο, ο Bütler ανησυχεί τώρα ότι η πολιτική πίεση για τη χρήση του νερού από το λιώσιμο των παγετώνων για υδροηλεκτρική ενέργεια ή των παγετωνικών περιοχών για τουριστικές εγκαταστάσεις μπορεί να είναι αρκετά ισχυρή ώστε να αποδυναμώσει το δικαίωμα έφεσης. «Αυτό θα ήταν λάθος, επειδή οι παγετώνες δεν έχουν φωνή», δήλωσε ο Bütler. «Δεν μπορούν να αγωνιστούν για τον εαυτό τους ενάντια στις ανθρώπινες δραστηριότητες και ενάντια στις αρνητικές επιρροές ή ζημιές».

Ο Μπούτλερ δεν είναι πεπεισμένος ότι η χορήγηση νομικής προσωπικότητας στους παγετώνες είναι η κατάλληλη λύση. «Υπάρχουν και άλλες δυνατότητες», εξήγησε. «Εάν δώσετε στις περιβαλλοντικές ενώσεις την εξουσία να εκπροσωπούν τα συμφέροντα της φύσης, αυτό είναι επίσης αρκετά καλό. Μπορείτε να διασφαλίσετε ότι αυτά τα συμφέροντα θα γίνονται σεβαστά στις διαδικασίες».

Ο Gerrard είναι εξίσου αμφίβολος σχετικά με τη χρησιμότητα της παραχώρησης νομικής προσωπικότητας στη φύση στις ΗΠΑ. «Καταρχάς, τα δικαστήρια των ΗΠΑ τείνουν να θεωρούν ότι έχουν πολύ περιορισμένους ρόλους. Δεν δημιουργούν εύκολα δικαιώματα», δήλωσε ο Gerrard. Πρόσθεσε: «Τα δικαστήρια των ΗΠΑ προσπαθούν να συνδέσουν τις αποφάσεις τους με νόμους, με συνταγματικές διατάξεις ή με μακροχρόνιες διδασκαλίες του κοινού δικαίου, και τα δικαιώματα της φύσης δεν εμπίπτουν σε καμία από αυτές τις κατηγορίες».

Ο Τζέραρντ προειδοποίησε επίσης ότι εάν δοθεί προτεραιότητα σε ένα συγκεκριμένο φυσικό χαρακτηριστικό θα ήταν δύσκολη. «Δεν υπάρχει νόμος που να ορίζει ότι η διατήρηση του είδους των πλασμάτων που δεν απειλούνται με εξαφάνιση έχει προτεραιότητα, ή ότι η αισθητική έχει προτεραιότητα, ή οποιοδήποτε άλλο πράγμα έχει προτεραιότητα», εξήγησε.

Αντί να προσπαθούν να θεσπίσουν δικαιώματα στη φύση, ο Gerrard πρότεινε στους ανθρώπους να επικεντρωθούν στον ανθρώπινο τραυματισμό σε σχέση με τη φύση. «Οι περισσότερες από τις αρνητικές κλιματικές επιπτώσεις για τις οποίες ανησυχούμε βλάπτουν τους ανθρώπους», δήλωσε ο Gerrard, προσθέτοντας: «Τα αμερικανικά δικαστήρια θέλουν να ακούσουν την επίδραση και τον τρόπο με τον οποίο η ζημιά σε ένα φυσικό χαρακτηριστικό θα μπορούσε να βλάψει τους ανθρώπους, όχι τη ζημιά στον φυσικό πόρο αυτή καθαυτή».

Ειδικά όσον αφορά τους παγετώνες, τους οποίους οι άνθρωποι μπορεί να θεωρούν απομακρυσμένους και ασύνδετους, ο νόμος αποτελεί μια οδό μέσω της οποίας οι δικηγόροι και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούν να αποδείξουν πώς οι παγετώνες είναι στην πραγματικότητα βαθιά συνυφασμένοι με την ανθρώπινη ζωή. Στην Ελβετία, ο Bütler δείχνει πώς, αν και οι νομικοί κώδικες που αναπτύχθηκαν σε μια εποχή πριν από την κλιματική αλλαγή έχουν περιορισμένη ικανότητα αντιμετώπισης των σύγχρονων προκλήσεων, περιέχουν ωστόσο στοιχεία που μπορούν να αξιοποιηθούν για την αντιμετώπιση των νέων πραγματικοτήτων μας.

Αν και το νομικό πλαίσιο κάθε χώρας είναι κρίσιμο για την αξιολόγηση του καλύτερου τρόπου νομικής προστασίας των φυσικών χαρακτηριστικών, ο αντίκτυπος στους ανθρώπους μπορεί να είναι μια ενωτική στρατηγική. «Όλες οι αγωγές που έχουν ασκηθεί για την κλιματική αλλαγή κάνουν ακριβώς αυτό. Τονίζουν την επίδραση στους ανθρώπους», δήλωσε ο Gerrard.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα columbia.edu

https://news.climate.columbia.edu/2025/10/27/exploring-legal-tools-for-glacier-protection-who-speaks-for-glaciers/

News from the Columbia Climate School