Η Κόλαση του Τάρταρου...

Η Κόλαση του Τάρταρου, η Αρχαία Ελληνική Φυλακή των Καταραμένων. Ο Τάρταρος (fotokitas / Adobe Stock).

Ο Τάρταρος είναι η άβυσσος της κολάσεως στην ελληνική μυθολογία, η οποία χρησιμοποιείται ως λάκκος βασάνων για τους ασεβείς και ως μπουντρούμι για τους Τιτάνες. Είναι επίσης το όνομα μιας θεότητας, ενός αρχέγονου όντος που υπήρχε πριν από τους Ολύμπιους θεούς και τους προκατόχους τους, τους Τιτάνες. 

Η έννοια του Τάρταρου ως τόπου είναι πολύ πιο γνωστή από την ίδια τη θεότητα. Αρχικά, ο Τάρταρος φανταζόταν ως ένα μεγάλο λάκκο κάτω από τη γη, αλλά αργότερα επαναπροσδιορίστηκε ως ένα είδος κόλασης, όπου τιμωρούνταν όσοι διέπρατταν ειδεχθή εγκλήματα ενώ ζούσαν.

Ο Τάρταρος στη Θεογονία του Ησίοδου

Στη Θεογονία του Ησίοδου , ο Τάρταρος είναι ένα από τα πρώτα όντα που εμφανίστηκαν κατά τη δημιουργία του σύμπαντος και ήταν το αντίθετο της Γαίας (Γης),

«Πρώτα ήρθε το Χάσμα· και μετά η πλατύστητη Γη, ασφαλής για πάντα έδρα όλων των αθανάτων που καταλαμβάνουν την κορυφή του χιονισμένου Ολύμπου· η ομιχλώδης Τάρταρα (πληθυντικός του «Τάρταρου») σε μια απομακρυσμένη εσοχή της γης με τα πλατύστητα μονοπάτια·»

Χειρόγραφο της Θεογονίας του 16ου αιώνα.

Όπως και οι άλλες αρχέγονες μορφές, ο Τάρταρος θεωρούνταν ως ένα καθαρά στοιχειώδες ον, παρά ως θεός, όπως οι Τιτάνες ή οι Ολύμπιοι, και συνδέεται στενά με την έννοια του τόπου. Για παράδειγμα, η Γαία δεν ήταν θεότητα της γης, αλλά η ίδια η Γη. Ομοίως, ο Τάρταρος δεν ήταν θεότητα του Λάκκου, αλλά ο ίδιος ο Λάκκος, η κοιλότητα.

Η διαφορά μεταξύ των δύο μορφών είναι ότι η Γαία κατέχει πιο εξέχουσα θέση στην ελληνική μυθολογία, ιδιαίτερα στον μύθο που εξηγεί την άνοδο του Κρόνου στην εξουσία και την ανατροπή του Ουρανού, του πατέρα του. Κατά τη διαδικασία αυτή, η Γαία, αν και καθαρά στοιχειώδης, μεταμορφώνεται σε κάτι με το οποίο οι ανθρώπινοι αναγνώστες του Ησίοδου ίσως μπορούν να ταυτιστούν καλύτερα. Η Γαία σκέφτηκε ένα τέχνασμα για να ευνουχίσει τον Ουρανό, μίλησε στα παιδιά της, τους Τιτάνες, και χάρηκε πολύ όταν ο Κρόνος συμφώνησε να υλοποιήσει το σχέδιό της. Ο Τάρταρος, αντίθετα, δεν τυγχάνει αυτού του είδους της μεταχείρισης στους μύθους.

Αιών και Γαία με τέσσερα παιδιά, ίσως τις προσωποποιημένες εποχές, ψηφιδωτό από ρωμαϊκή βίλα στο Σέντινουμ, πρώτο μισό του τρίτου αιώνα π.Χ., (Γλυπτοθήκη Μονάχου, Αρ. W504). 

Ως τόπος, ο Τάρταρος φανταζόταν ότι ήταν ένας ανεστραμμένος θόλος. Οι Έλληνες φαντάζονταν τον κόσμο να έχει σχήμα αυγού ή σφαιρικό. Αυτή η κοσμική σφαίρα χωριζόταν στη μέση από έναν επίπεδο δίσκο γης. Το άνω μισό αυτής της σφαίρας σχημάτιζε τον θόλο του ουρανού, ενώ το κάτω μισό σχημάτιζε το λάκκο του Τάρταρου. Στη Θεογονία του Ησίοδου , η απόσταση μεταξύ Ουρανού, Γης και Τάρταρου δίνεται ως εξής:

«Τόσο πιο κάτω από τη γη όσο είναι ο ουρανός από τη γη, γιατί τόσο μακριά είναι από τη γη μέχρι τον ομιχλώδη Τάρταρο. Για εννέα νύχτες και μέρες ένα χάλκινο αμόνι μπορεί να πέσει από τον ουρανό και τη δέκατη μέρα να φτάσει στη γη· και για εννέα νύχτες και μέρες ένα χάλκινο αμόνι μπορεί να πέσει από τη γη και τη δέκατη μέρα να φτάσει στον Τάρταρο».  

Αρχικά, ο Τάρταρος ήταν το μέρος όπου οι Ολύμπιοι φυλάκιζαν όσους αποτελούσαν απειλή για την κυριαρχία τους. Οι πιο σημαντικοί από αυτούς είναι ίσως οι προκάτοχοί τους, οι Τιτάνες. Μετά τον πόλεμο μεταξύ των Τιτάνων και των Ολύμπιων, οι πρώτοι, που ηττήθηκαν από τους δεύτερους, φυλακίστηκαν στον Τάρταρο. Η περιγραφή του γεγονότος από τον Ησίοδο έχει ως εξής:

«Και (οι Ολύμπιοι) τους απέλυσαν (τους Τιτάνες) σε οδυνηρή δουλεία, έχοντας νικήσει τους με τη βία για όλη τους την υπερηφάνεια...

Εκεί οι Τιτάνες θεοί είναι κρυμμένοι κάτω στο ομιχλώδες σκοτάδι, με απόφαση του Δία του νεφοσυλλέκτη, σε έναν τόπο αποσύνθεσης, στην άκρη της απέραντης γης. Δεν έχουν διέξοδο: ο Ποσειδώνας έσφιξε χάλκινες πόρτες πάνω τους, και ένας τοίχος υψώνεται στις πόρτες και από τις δύο πλευρές. Εκεί ζουν ο Κόττος, ο Γύγης και ο γενναίος Οβριάρεως, έμπιστοι φύλακες του Δία που φέρει την αιγίδα.»

Επαναπροσδιορίζοντας τον Τάρταρο

Μόνο αργότερα οι Έλληνες επανεξέτασαν τον Τάρταρο όχι μόνο ως φυλακή για τους μεγάλους εχθρούς των Ολύμπιων, αλλά και ως τόπο τιμωρίας για όσους διέπρατταν τρομερά εγκλήματα. Ως βασίλειο όπου τιμωρούνται οι ασεβείς, αυτή η άποψη για τον Τάρταρο χρησιμεύει ως αντίθεση με την έννοια των Ηλυσίων, όπου λέγεται ότι κατοικούν οι δίκαιοι.

Η Περσεφόνη επιβλέπει τον Σίσυφο στον Κάτω Κόσμο, αττικός μελανόμορφος αμφορέας, περ. 530 π.Χ.

Μερικοί από τους πιο γνωστούς χαρακτήρες που λέγεται ότι τιμωρήθηκαν στα Τάρταρα περιλαμβάνουν τον Τάνταλο, τον Σίσυφο, τον Ιξίωνα και τις Δαναΐδες. Υπάρχει μια ποικιλία εγκλημάτων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην τιμωρία ενός ατόμου στα Τάρταρα και οι τιμωρίες υποτίθεται ότι ταιριάζουν στο έγκλημα. Στην Αινειάδα του Βιργιλίου , το ταξίδι του Αινεία στον Κάτω Κόσμο περιγράφεται με πολλές λεπτομέρειες. Σε κάποιο σημείο, ο ήρωας μαθαίνει για τους εγκληματίες και τις τιμωρίες των Ταρτάρων από τη Σίβυλλα...

 «Κλειδωμένοι σε αυτό το μέρος και περιμένοντας τιμωρία είναι εκείνοι που στη ζωή μισούσαν τους αδελφούς τους, έδειραν τους πατέρες τους, εξαπάτησαν τους εξαρτώμενους από αυτούς, βρήκαν πλούτο και τον σκέφτονταν μόνοι τους χωρίς να αφιερώνουν μερίδιο για τους συγγενείς τους - αυτοί είναι οι πιο πολυάριθμοι από όλους - άνδρες που πιάστηκαν και σκοτώθηκαν για μοιχεία, άνδρες που πήραν όπλα εναντίον του ίδιου του λαού τους και δεν δίστασαν να καταχραστούν την εμπιστοσύνη των κυρίων τους... Κάποιοι κυλούν τεράστιους βράχους ή κρέμονται με τα αετώματα στις ακτίνες των τροχών... Αν είχα εκατό γλώσσες, εκατό στόματα και μια σιδερένια φωνή, δεν θα μπορούσα να περιλάβω όλα τα διαφορετικά εγκλήματά τους ή να προφέρω τα ονόματα όλων των διαφορετικών τιμωριών τους.»

Wu Mingren                     

https://www.ancient-origins.net/myths-legends/hell-tartarus-ancient-greek-prison-damned-005527