Τα θρεφτά , το μούτσουνο και το ευκολόημα του σπόρου
Μούτσουνο σχετικά πρόσφατης ηλικίας στο αρχαίο θέατρο της ιερής γης των Μερόπων του Αμπάβρη, μία φορά και ένα καιρό η εξοχή της Κω ήταν γεμάτη από αυτά.
Η εθιμογραφική φαρέτρα της Κω παραμένει πλούσια, ενδιαφέρουσα κατά το μήνα Οκτώβριο και πηγάζει τουλάχιστον από την αρχαϊκή περίοδο του νησιού.
Με τα πρωτοβρόχια που έρχονται πολλές φορές στο νησί από τις αρχές Οκτωβρίου οι αγρότες της Κω προετοιμάζονται για το ξεκίνημα της σποράς και του ζευγαρίσματος. Γίνεται τότε το «ευκολόημα» του σπόρου, ένα πανάρχαιο θεσμοφόριο έθιμο όπου οι γεωργοί καλούν τον παπά στο σπίτι, μια δυο μέρες πριν αρχίσουν τη σπορά, για να κάμει αγιασμό και δίνεται απ’ όλους η ευχή «καλή χρονιά να’ χωμε».
Πέρα όμως από τα έθιμα που σχετίζονται με τις αγροτικές ασχολίες αυτού του μήνα και που αναφέρει διεξοδικά ο αείμνηστος Αναστάσιος Καραναστάσης στη μελέτη του «Οι ζευγάδες της Κω. Η ζωή και οι ασχολίες των» [Λαογραφία 14 (1952), σελ. 276-282], σε όλο το νησί επικρατούσε το παμπάλαιο έθιμο να γίνονται από τον Οκτώβριο ως τα μέσα Νοεμβρίου, οπότε αρχίζει το «Σαραντάμερο» (δηλ. η νηστεία των Χριστουγέννων), τα λεγόμενα «χοιροσφάγια» και να ανοίγονται τα καινούργια κρασιά.
Κάθε οικογένεια της Κω που είχε τα «θρεφτά» της έκανε και τα χοιροσφάγια της. Πελώριοι χοίροι, 150-200 οκάδων[ 1 οκά=1280 γραμμάρια ] σφάζονταν τα ξημερώματα συνήθως κάποιας Κυριακής του Οκτωβρίου, ενώ τα άστρα έλαμπαν ακόμη στον ουρανό. Προσκαλούσαν οι συγγενείς και οι φίλοι της οικογένειας σ’ ένα αληθινό ξεφάντωμα γλεντιού, όπου μετά το σφάξιμο, το αποτρίχωμα, το τρίψιμο και το τεμάχισμα του χοίρου ψήνονταν στα κάρβουνα ή τηγανίζονταν οι λιχουδιές, όπως η σπλήνα, το συκώτι, οι μπριζόλες κ.α. Ανοίγονταν τότε τα βαρέλια της νέας σοδειάς και το κρασί έρεε άφθονο, ενώ τα παιδιά χαιρόντουσαν να παίζουν με τη «φούσκα» (ουροδόχο κύστη) του χοίρου.
Οι νοικοκυρές μάζευαν τα «σίγλινα» ή τις «μπουκκιές», που καβούρδιζαν κι έβαζαν κατόπιν στα «κουζιά» (μικρά πήλινα πιθάρια ) για την «κουμπάνια» του χειμώνα, μαζί με τα εύγευστα «πουμπάρια» (λουκάνικα φτιαγμένα από έντερα, ψιλοκομμένα και πασπαλισμένα με μπαχαρικά κρέατα του χοίρου), την κάτασπρη «γλίνα» (το πηγμένο λίπος του χοίρου) και άλλα παρασκευάσματα. Τα πόδια ,το κεφάλι και το λαιμό του χοίρου, αφού τα έβραζαν, έριχναν στο ζωμό τους ξύδι ή λεμόνι, τα άφηναν να πήξουν και είχαν τότε την υπέροχη «πηχτή». Οι «πιστικοί» (βοσκοί) , αν έσφαζαν μαύρο χοίρο, κολλούσαν το «μούτσουνό» του στην πόρτα της μάντρας, για να διώχνει τον κεραυνό και να προστατεύει τη φαμελιά τους από τη βασκανία (δηλ. το κακό μάτι).
Στις 26 Οκτωβρίου γιορτάζει πανηγυρικά και ο ενοριακός ναός του Αγίου Δημητρίου, στις Χαϊχούτες, την ανατολική συνοικία του Ασφενδιού. Είναι πολύς ο κόσμος που προστρέχει στον Εσπερινό και τη Λειτουργία, για να τιμήσει τη μνήμη του Μεγαλομάρτυρα και Μυροβλύτη Αγίου Δημητρίου, σε ένα συνοικισμό που δυστυχώς βιώνει στις μέρες μας την πλήρη ερήμωση.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Παλιές φωτογραφίες της Κω/φβ
2. Ιστορία της νήσου Κω-Βασίλης Χαζηβασιλείου
3.Παιδί της Ρέας