Οι αρχαίοι καρχαρίες ήταν κάτοικοι του βυθού

Σωματότυποι βενθικού καρχαρία με σχετικά ρηχά σώματα και ασύμμετρες ουρές (πάνω), και σωματότυπος πελαγικού καρχαρία με σχετικά βαθύ σώμα και συμμετρική ουρά (κάτω). Τα είδη που εμφανίζονται (από αριστερά προς τα δεξιά) είναι ο γατόκαρχαρίας με τις μικρές κηλίδες (Scyliorhinus canicula), ο καρχαρίας-ζέβρα (Stegostoma tigrinum) και ο μεγάλος λευκός καρχαρίας (Carcharodon carcharias). simonjpierce/iNaturalist; luispb/iNaturalist; Ken Bondy/iNaturalist.

Οι καρχαρίες περιφέρονται πλέον στον ανοιχτό ωκεανό. Αλλά για 200 εκατομμύρια χρόνια, ζούσαν μόνο κοντά στον πυθμένα της θάλασσας.

Οι αρχαίοι καρχαρίες ήταν βενθικοί, ζώντας κοντά στον πυθμένα του ωκεανού, μέχρι που οι κλιματικές αλλαγές και οι μεταβολές των οικοτόπων τους επέτρεψαν να προσαρμοστούν σε ανοιχτά ωκεάνια περιβάλλοντα. 

Μια νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι οι αρχαίοι καρχαρίες ήταν βενθικοί, ζώντας κοντά στον πυθμένα του ωκεανού, μέχρι που οι κλιματικές αλλαγές και οι μεταβολές των οικοτόπων τους επέτρεψαν να προσαρμοστούν σε ανοιχτά ωκεάνια περιβάλλοντα, οδηγώντας στα εμβληματικά αρπακτικά ζώα που αναγνωρίζουμε τώρα.

Όταν φαντάζεστε έναν καρχαρία, πιθανότατα σκέφτεστε ένα μεγάλο, ισχυρό αρπακτικό που ταξιδεύει στον ανοιχτό ωκεανό.

Είδη όπως ο μεγάλος λευκός καρχαρίας, ο καρχαρίας-τίγρης και ο καρχαρίας-ταύρος κυριαρχούν στα μέσα ενημέρωσης, με ιστορίες για σπάνιες και μεμονωμένες περιπτώσεις επιθέσεων σε ανθρώπους (όπως η Τραγικός θάνατος του σέρφερ Μέρκιουρι Ψυλλάκη το περασμένο Σάββατο στις βόρειες παραλίες του Σίδνεϊ) ενσταλάζοντας έναν εκτεταμένο φόβο για τους καρχαρίες στο κοινό και επηρεάζοντας την κυβερνητική πολιτική. Για παράδειγμα, το επέκταση της χρήσης διχτυών για καρχαρίες και άλλο «εξοπλισμό ελέγχου» σε όλη την Αυστραλία.

Ενώ αυτά τα τρία είδη είναι σίγουρα χαρισματικοί θηρευτές, αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 0,6% των ζωντανών καρχαριών. Τα περισσότερα από 500 είδη ζωντανών καρχαριών παρουσιάζουν μια εκπληκτική ποικιλία σχημάτων και μεγεθών, από γιγάντιους φαλαινοκαρχαρίες μήκους 20 μέτρων έως βιοφωταυγείς καρχαρίες μεγέθους τηλεφώνου, φαναροκαρχαρίες, πεπλατυσμένοι αγγελοκαρχαρίες, σφυροκέφαλοι, πριονοκοράκια, καρχαρίες γκόμπλιν και γουόμπεγκονγκς.

Αλλά πώς οι καρχαρίες έγιναν τόσο ποικίλοι; νέα μελέτη παρουσιάζει την εξέλιξη του σχήματος του σώματος στους καρχαρίες από τους αρχαίους προγόνους τους, πριν από περισσότερα από 400 εκατομμύρια χρόνια, μέχρι και σήμερα.

Μια εποχή πριν από τους δεινόσαυρους

Η τεράστια ποικιλία στα σχήματα σώματος που βλέπουμε σήμερα δεν εμφανίστηκε εν μία νυκτί - η γενεαλογία των καρχαριών ανάγεται σε μια εποχή πριν από τους δεινόσαυρους.

Οι επιστήμονες συχνά χρησιμοποιούν απολιθώματα για να αναδημιουργήσουν αλλαγές στο σχήμα και το μέγεθος του σώματος σε όλο το εξελικτικό δέντρο διαφορετικών ομάδων ζώων. Δυστυχώς, δεν μπορούμε να κάνουμε το ίδιο πράγμα με τους καρχαρίες.

Αυτό συμβαίνει επειδή οι σκελετοί των καρχαριών είναι φτιαγμένοι από χόνδρο αντί για οστό.Έτσι, σε αντίθεση με τα θηλαστικά, τα πτηνά ή τα ερπετά, δεν έχουμε πολλά πλήρη απολιθώματα αρχαίων καρχαριών. Αντίθετα, έχουμε ένα σωρό μεμονωμένα απολιθωμένα δόντια.

Αυτό σημαίνει ότι, μέχρι τώρα, οι επιστήμονες γνώριζαν ελάχιστα για το πώς, πότε και γιατί εξελίχθηκε η τεράστια ποικιλομορφία των σωματότυπων καρχαριών που βλέπουμε σήμερα.

Αντί να χρησιμοποιήσουμε απολιθώματα, συλλέξαμε πληροφορίες για το σχήμα του σώματος από επιστημονικές εικονογραφήσεις περισσότερα από 400 είδη ζώντων καρχαριών χρησιμοποιώντας μια στατιστική μέθοδο που ονομάζεται ανακατασκευή της προγονικής κατάστασης για να εκτιμηθεί το σχήμα του σώματος των αρχαίων καρχαριών.

Συλλέξαμε επίσης πληροφορίες σχετικά με τα ενδιαιτήματα που προτιμούν διαφορετικά είδη καρχαριών - και πώς έχουν αλλάξει οι περιβαλλοντικές συνθήκες από την εμφάνιση των πρώτων καρχαριών.

Οι αρχαίοι καρχαρίες ήταν κάτοικοι του βυθού

Οι αναλύσεις μας υποδεικνύουν ότι οι αρχαίοι καρχαρίες ήταν πιθανώς βενθικοί - που σημαίνει ότι ζούσαν στον πυθμένα ή κοντά στον πυθμένα. Οι πελαγικοί καρχαρίες που περιπλανιόντουσαν στον ανοιχτό ωκεανό και έμοιαζαν με τους σημερινούς μεγάλους εμβληματικούς θηρευτές, όπως οι μεγάλοι λευκοί καρχαρίες, οι καρχαρίες τίγρης ή οι ταύροι, δεν εμφανίστηκαν παρά την Ιουρασική περίοδο, πριν από 145-201 εκατομμύρια χρόνια, το νωρίτερο.

Αυτό σημαίνει ότι, για το πρώτο μισό της ύπαρξής τους, οι καρχαρίες περιορίζονταν σε ενδιαιτήματα κοντά στον πυθμένα της θάλασσας.

Γιατί; Είναι ενδιαφέρον ότι διαπιστώσαμε ότι τρεις από τις τέσσερις φορές που οι καρχαρίες έχουν αποικίσει τον ανοιχτό ωκεανό, υπήρξε μια μετατόπιση στο σχήμα του σώματος (συμπεριλαμβανομένης της εξέλιξης ενός βαθύτερου σώματος και μιας πιο συμμετρικής ουράς) που συνέβη λίγο πριν από την αλλαγή του οικοτόπου.

Ο χρόνος αυτών των μεταβολών υποδεικνύει επίσης ότι η ιστορική κλιματική αλλαγή (συμπεριλαμβανομένης της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και των τεκτονικών μεταβολών) μπορεί να έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία περισσότερων πελαγικών οικοτόπων στους οποίους θα μπορούσαν να έχουν αποικίσει αυτοί οι καρχαρίες.

Αυτό σημαίνει ότι καθώς το κλίμα άλλαζε, άλλαζαν και τα ενδιαιτήματα στα οποία κατοικούσαν οι αρχαίοι καρχαρίες, επιτρέποντας την εξέλιξη νέων σχημάτων σώματος. Και συνέβη ότι αυτά τα βαθύτερα σώματα με πιο συμμετρικές ουρές ήταν πιο κατάλληλα για ζωή σε ανοιχτά νερά.

Καλύτερη κατανόηση των αρχαίων οικοσυστημάτων

Κοιτάζοντας πίσω στο χρόνο για το πώς έμοιαζαν οι αρχαίοι καρχαρίες και πώς μπορεί να ζούσαν, μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα πώς λειτουργούσαν τα αρχαία οικοσυστήματα και να προβλέψουμε πώς μπορεί να αντιδράσουν στη μελλοντική ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.

Γενικότερα, αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι δεν είναι όλοι οι καρχαρίες ίδιοι. Οι περισσότεροι καρχαρίες - τόσο οι αρχαίοι όσο και οι ζωντανοί - είναι μικροί και βενθικοί, όχι μεγάλοι, επικίνδυνοι κορυφαίοι θηρευτές.

Έτσι, την επόμενη φορά που θα φανταστείτε έναν καρχαρία, σκεφτείτε όχι μόνο τους μεγάλους λευκούς καρχαρίες και τις τίγρεις, αλλά και τους αρχαίους κατοίκους του βυθού που διαμόρφωσαν τις θάλασσες πολύ πριν από τους πρώτους δεινόσαυρους.

Τζόελ Γκέιφορντ , Υποψήφιος Διδάκτωρ, Τμήμα Θαλάσσιας Βιολογίας,  Πανεπιστήμιο Τζέιμς Κουκ

περισσότερα,

https://www.downtoearth.org.in/wildlife-biodiversity/sharks-now-roam-the-open-ocean-but-for-200-million-years-they-only-lived-near-the-sea-floor#google_vignette

https://theconversation.com/sharks-now-roam-the-open-ocean-but-for-200-million-years-they-only-lived-near-the-sea-floor-264265