Γιατί ο σεισμός στο Αφγανιστάν ήταν τόσο φονικός;

Ένα ελικόπτερο σε ένα χωράφι, δίπλα σε ένα πλήθος ανθρώπων και τρία πτώματα σε λευκές σακούλες, αγροτικό Αφγανιστάν. Samiullah Popal/EPA.

Γιατί ο σεισμός στο Αφγανιστάν ήταν τόσο φονικός; Ένας ειδικός στην ανθεκτικότητα σε καταστροφές εξηγεί

Ο αριθμός των νεκρών μετά τον πρόσφατο σεισμό στο Αφγανιστάν συνεχίζει να αυξάνεται. Οι υγειονομικές αρχές υπό την ηγεσία των Ταλιμπάν αναφέρουν πλέον ότι τουλάχιστον 1400 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί και χιλιάδες έχουν τραυματιστεί.

Ο σεισμός σημειώθηκε λίγο πριν τα μεσάνυχτα τοπική ώρα την Κυριακή σε μια ορεινή περιοχή κοντά στην πόλη Τζαλαλαμπάντ, κατά μήκος των ανατολικών συνόρων με το Πακιστάν. Είχε σχετικά μικρό μέγεθος 6,0 Ρίχτερ. Αλλά το επίκεντρό του ήταν ρηχό, στα 8 χιλιόμετρα υπόγεια, με αποτέλεσμα ισχυρές δονήσεις στην επιφάνεια και μια σειρά από μετασεισμούς.

Οι περισσότεροι από τους νεκρούς και τους τραυματίες κοιμόντουσαν σε εσωτερικούς χώρους τη στιγμή του σεισμού και καταπλακώθηκαν από τα κτίρια που κατέρρευσαν. Λόγω της απομακρυσμένης θέσης των περιοχών που πλήγηκαν, αλλά και της απόφραξης των οδικών δικτύων από τις κατολισθήσεις που προκλήθηκαν από τον σεισμό, ο ακριβής αριθμός των νεκρών μπορεί να χρειαστεί πολύ χρόνο για να διαπιστωθεί.

Μια περιοχή επιρρεπής σε σεισμούς

Τα βουνά Ιμαλάια και Χίντου Κους, καθώς και οι πρόποδές τους, όπου βρίσκεται η πληγείσα περιοχή στο Αφγανιστάν, είναι σεισμικά ενεργά λόγω της συνεχιζόμενης τριβής μεταξύ των τεκτονικών πλακών της Ευρασίας και της Ινδίας.

Αυτό έχει οδηγήσει σε μερικούς από τους πιο καταστροφικούς σεισμούς στην περιοχή, όπως ο σεισμός Gorkha του 2015 στο Νεπάλ και ο σεισμός στο Κασμίρ του 2005 στο Πακιστάν .

Το Αφγανιστάν έχει επίσης μερίδιο σεισμών, ειδικά στην περιοχή που έχει πληγεί αυτήν τη στιγμή. Τον Οκτώβριο του 2023, ένας σεισμός εδώ σκότωσε περισσότερους από 1.500 ανθρώπους . Το προηγούμενο έτος, περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν από έναν άλλο σεισμό.

Ο σεισμός του 2011 στο Κράισττσερτς της Νέας Ζηλανδίας είχε παρόμοιο μέγεθος και σημειώθηκε σε μικρότερο βάθος με τον πιο πρόσφατο στο Αφγανιστάν. Ωστόσο, παρόλο που έπληξε μια κατοικημένη πόλη, μόνο 185 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους .

Οι εκατοντάδες θάνατοι σε διάσπαρτες αγροτικές περιοχές στο Αφγανιστάν παρουσιάζουν μια έντονη αντίθεση.

Οι σεισμοί δεν σκοτώνουν ανθρώπους, αλλά τα κτίρια

Μια συχνά αναφερόμενη φράση, «οι σεισμοί δεν σκοτώνουν ανθρώπους, τα κτίρια σκοτώνουν», είναι χρήσιμη για να κατανοήσουμε τους παράγοντες που συμβάλλουν στον υψηλό αριθμό νεκρών αυτού του σεισμού και προηγούμενων στο Αφγανιστάν.

Οι αγροτικές κοινότητες στο Αφγανιστάν δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν ανθεκτικά και καλά δομικά υλικά. Εξαιτίας αυτού, χτίζουν σπίτια με τοπικά διαθέσιμα φυσικά υλικά, όπως χώμα, πέτρα και ακατέργαστη ξυλεία.

Τέτοια κτίρια δεν ακολουθούν μηχανικά σχέδια, οικοδομικούς κανονισμούς ή επίσημα επαγγελματικά πρότυπα που αποτρέπουν τις εύκολες ζημιές από σεισμούς σε πλουσιότερες χώρες.

Μια τυπική μορφή κατασκευής στις αγροτικές περιοχές του Αφγανιστάν είναι οι τοίχοι από πλίνθους ή λιθοδομή. Αυτό είναι γνωστό ως «μονολιθική» κατασκευή.

Τέτοιες κατασκευές δεν είναι σε θέση να αντισταθούν στις ισχυρές πλευρικές δονήσεις που προκαλούνται από έναν σεισμό. Ως αποτέλεσμα, τα κτίρια εύκολα καταρρέουν και συνθλίβουν ανθρώπους. Αναφορές για καταρρεύσαντα ερείπια εκεί που υπήρχαν κάποτε κτίρια αναδύονται ευρέως από το Αφγανιστάν, όπως είχε συμβεί και σε προηγούμενους σεισμούς.

Ένα κατεστραμμένο κτίριο από πηλό. Τα κτίρια από πλίνθους είναι συνηθισμένα στο Αφγανιστάν, αλλά δεν μπορούν να αντισταθούν στις ισχυρές πλευρικές δονήσεις που προκαλούνται από σεισμό. Samiullah Popal/EPA.

Έναυσμα για αλλαγή σχεδιασμού

Παραδείγματα από άλλες χώρες της περιοχής καταδεικνύουν ότι μπορεί να επιτευχθεί καλύτερο επίπεδο ανθεκτικού στους σεισμούς σχεδιασμού κτιρίων σε παρόμοιες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες.

Μετά τον σεισμό του Κασμίρ στο Πακιστάν το 2005, η κυβέρνηση ίδρυσε την Αρχή Ανασυγκρότησης και Αποκατάστασης Σεισμών . Βοήθησε τους πληγέντες να χτίσουν ασφαλέστερα σπίτια μέσω ενός προγράμματος με βάση την κοινότητα, υποστηριζόμενου από τεχνική καθοδήγηση.

Στο Νεπάλ, μετά τους σεισμούς στο Γκόρκα του 2015, η κυβέρνηση θέσπισε τα ελάχιστα πρότυπα του Εθνικού Κτιριοδομικού Κώδικα , που επιτρέπουν στους εμπειρικούς κανόνες να συμμορφώνονται με ένα βασικό επίπεδο ανθεκτικότητας στους σεισμούς.

Πριν από περισσότερα από 25 χρόνια, ο Ινδός σεισμολόγος Anand Arya πρωτοστάτησε στην προσέγγισή του για τη μείωση του κινδύνου σεισμού σε «μη σχεδιασμένα» κτίρια. Μεταξύ άλλων τεχνικών, αυτή η προσέγγιση περιλαμβάνει την προσθήκη συνεχών ταινιών στους τοίχους και ενισχύσεων στις γωνίες ενός κτιρίου και κατά μήκος των θυρών και των παραθύρων, οι οποίες μπορούν να προσδώσουν αντοχή σε παραδοσιακά κτίρια από τοιχοποιία.

Αυτά τα παραδείγματα καταδεικνύουν ότι δεν απαιτούνται πάντα πολλά χρήματα για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας σε σεισμούς. Αντίθετα, ένας βαθμός τεχνικής και θεσμικής υποστήριξης μπορεί να επιτύχει ασφάλεια με οικονομικά αποδοτικούς τρόπους.

Ομολογουμένως, τέτοια κτίρια δεν θα ήταν απολύτως ανθεκτικά στους σεισμούς. Ωστόσο, θα παρείχαν ένα επίπεδο αντοχής που μπορεί να οδηγήσει σε λιγότερες ζημιές και, το σημαντικότερο, να σώσει ζωές.

Κάποιος μπορεί να ελπίζει ότι αυτός ο σεισμός θα αποτελέσει έναυσμα για μια τέτοια πρωτοβουλία στο Αφγανιστάν, επομένως μια διαδικασία «καλύτερης ανοικοδόμησης» μπορεί να βοηθήσει τις πληγείσες κοινότητες να είναι πιο ανθεκτικές σε μελλοντικούς σεισμούς.

Ιφτεκάρ Αχμέντ

Αναπληρωτής Καθηγητής Διαχείρισης Κατασκευών/Ανθεκτικότητας σε Καταστροφές, Πανεπιστήμιο του Νιούκαστλ

https://theconversation.com/why-was-the-afghanistan-earthquake-so-deadly-a-disaster-resilience-expert-explains-264274