Ο κήπος του Γιουσούφ και η Πηγή του Ιπποκράτη

Ο Κήπος του Γιουσούφ, η ιστορία των προγόνων μας σε μία φωτογραφία...  Κάτω η Πηγή του Ιπποκράτη μπροστά στον πρώτο πάγκο, ξεχασμένη από όλους χαμένη στην τουριστική ανάπτυξη των αριθμών και της προόδου του τόπου...

O R.Herzog απεικονίζει τον Καλύμνιο Ιωάννη Καλλισπέρη, τον εξαιρετικό ξεναγό του όπως λέει και συνοδοιπόρο στις γεωαρχαιολογικές έρευνες της Καλύμνου όσο της Κω στον Κήπο του Γιουσούφ. Μία φωτογραφία από το 1899, τρία χρόνια πριν από την ανακάλυψη του Ασκληπιείου, σε μία τοποθεσία πάνω από την τωρινή Πλατεία Ρήγα Φεραίου. 

Αυτή που βλέπετε είναι η περίφραξη με αρχαία εκθέματα όχι από το Ασκληπιείο όπως υποστήριζαν οι Γάλλοι περιηγητές της εποχής , αλλά από το θρυλικό Γυμνάσιο των Εφήβων όπως αποκάλυψε ο Γερμανός Ασκληπιάδης,  μία σημαντική αρχαία τοποθεσία της Κω, που βρισκόταν στα μεταγενέστερα Ταμπάκικα-Βυρσοδεψεία . Όλα αυτά τα μέλη σήμερα έχουν χαθεί, όμως πιο κάτω στην πάλαι ποτέ ξακουστή στα πέρατα της γης Πηγή του Ιπποκράτη οι πέτρες ακόμη στέκονται και περιμένουν εμάς να τις αναδείξουμε, να τις προστατεύσουμε από την αδιαφορία και τον ωχαδερφισμό μας. Κανένας δήμαρχος, σύμβουλος , έπαρχος δεν έχει ενδιαφερθεί πραγματικά για αυτόν τον σπουδαίο γεωαρχαίοτοπο. Αν δεν την προβάλλουμε, αν δεν της απονείμουμε την τιμή που της αξίζει φοβάμαι ότι θα χαθεί και αυτή για πάντα από την ιστορία του νησιού.

Πρόεδρε της Δημοτικής Κοινότητας Κω, απευθύνομαι μόνο σε εσάς καθώς όλοι οι άλλοι αγνόησαν το μήνυμα μου: «Ιδού η Πηγή του Ιπποκράτη ιδού το πήδημα» παραφράζοντας τη λατινική έκφραση Hic Rhodus, hic salta, «Αὐτοῦ γὰρ καὶ Ῥόδος καὶ πήδημα» προερχόμενη από έναν από τους Μύθους του Αισώπου, Ἀνὴρ κομπαστής.

Βορεινό Γυμνάσιο ή των Εφήβων.Αρχαία δωρική κατασκευή από τραβερτίνη, η μνημειώδης αρχαία κρήνη , οι Βόρειες Θέρμες της πόλης Κω στον Κήπο του Γιουσούφ με τα λουτρά και η Πηγή του Ιπποκράτη. Μια αρχαία πηγή που βρισκόταν κοντά στο αρχαίο τείχος της πόλης του 4ου αιώνα π.Χ.

«Ὁμοίως καὶ μία πηγὴ ἀρχαία ἐντὸς τῆς πόλεως Κώ εἰς τὴν τουρκικὴν συνοικίαν παρὰ τὰ πρὸ τοῦ λιμένος ἐροίπια τοῦ ἀρχαίου Γυμνασίου καὶ τὰ ἀρχαῖα νεώρια αὐτοῦ περιβάλλεται μὲ τὸ ὑψηλὸν ὄνομα τοῦ θείου Ἱπποκράτους «Ἱπποκράτ σουϊοῦ» παρὰ Τούρκοις καὶ «πηγὴ τοῦ Ἱππο-κράτους» παρὰ Χριστιανοῖς. Γράφει στις 20 Ιουλίου 1915 ο Ιάκωβος Zαρράφτης.

Νότια προς τη θάλασσα ήταν η Moschea delle Concerie ή το Τζαμί Debba Hana το τέμενος υπέστη ζημιές και αργότερα γκρεμίστηκε από την Ιταλική Διοίκηση, εξαιτίας της σεισμικής δόνησης των 6,6 βαθμών του 1933 από το Ρήγμα Κω.Τη μεσαιωνική περίοδο υπήρχαν στάβλοι και αρχαία που ήταν γνωστά ως «σπίτια του Ιπποκράτη» κοντά στην περίφημη Πηγή του Ιπποκράτη.

Τα ερείπια στον κήπο του Σαράρα Γιουσούφ  κοντά στο λιμάνι ανήκαν στο αρχαίο Γυμνάσιο, κάτι που έγινε φανερό από περαιτέρω ευρήματα.Το αρχαίο Γυμνάσιο ήταν τοπόσημο της Κω, ένα από τα βασικά δημόσια κτίρια γύρω από το οποίο είχε διαμορφωθεί η αρχαία πρωτεύουσα μετά τον μετοικισμό του 366 π.Χ και το οποίο ίσως καταστράφηκε από τον σεισμό του 199-198 π.Χ που είχε επίκεντρο νότια της Ρόδου. Κοντά βρέθηκε μεγάλη Μνημειακή Κρήνη [διαστάσεων 1,5Χ3,15 μ.] που είχε σχέση με το αρχαίο Γυμνάσιο και ήταν κατασκευασμένη από ντόπιο τραβερτίνη. Θεωρείται του 4ου αιώνα π.Χ.,χρησιμοποιήθηκε έως τον 1ο-2ο μ.Χ αιώνα.

Στις δύο πάνω φωτογραφίες από τη δεκαετία του ΄30 το Τζαμί του Λιμανιού DEBBA-HANE ή των Βυρσοδεψείων και τον μιναρέ σε καρτ ποστάλ εποχής, πριν από τον μεγάλο σεισμό, στη σημερινή Ρήγα Φεραίου. Ο κτήτορας του ήταν ένας εύπορος έμπορας από την Πελοπόννησο που γλύτωσε από τη σφαγή της Τριπολιτσάς και το χτίσε σαν τάμα . Ήταν ο πρώτος οθωμανός τραπεζίτης του νησιού . Το Τζαμί  έπαθε ζημιές από τον σεισμό του 1933, αποκαταστάθηκε αλλά τελικά γκρεμίστηκε από τους Ιταλούς γύρω στο 1937 εξαιτίας της ανάπλασης του παραλιακού μετώπου του λιμανιού.

Από το αρχείο του Νίκου Σαμαρά ,φωτογραφία από τους πρώτους ταξιτζήδες της Κω, ανάμεσα στους οποίους ήταν ο πατέρας του, Ευριπίδης. Η φωτογραφία λήφθηκε πριν το 1955 στην Πλατεία Ρήγα Φεραίου.  Πίσω ήταν το Καφενείο του Β.Κουγιουμτζόγλου. Στη θέση των ταξί πριν το 1937 ήταν το Τζαμί του Λιμανιού και αριστερά η Πηγή του Ιπποκράτη. Δεξιά είναι δενδροφυτεμένο το λιμάνι και από τις δύο πλευρές. 

Επί οθωμανοκρατίας εδώ βρισκόταν η προσεισμική ξακουστή συνοικία με τα Βυρσοδεψεία κοντά στα Χαλάσματα [Πουζουκτά] και τα μεγαλοπρεπή λιθόκτιστα κτίρια φτιαγμένα από αρχαίες πέτρες του Γυμνασίου των Εφήβων, αρκετά από τα οποία καταστράφηκαν από τον σεισμό του 1933.

Στην πάνω φωτογραφία του Herzog, ο Γερμανός αρχαιολόγος μας περιγράφει τα εξής:  «Θραύσματα μαρμάρου στους τοίχους του κήπου του Sarrara Yusuf, που ανήκουν στις τιμητικές επιγραφές για γυμνασιάρχες όπως οι PH 109-113. Τα γράμματα είναι τα ίδια όπως εκεί, όπως και το ύψος τους, 2,5 εκατοστά. Λίγο αργότερα, πραγματοποιήθηκαν μικρές ιδιωτικές ανασκαφές στην τοποθεσία όπου ο Dubois (de Co insula, σελ. 11) είχε υποθέσει ότι βρισκόταν το Ασκληπιείο ή γυμνάσιο, στους κήπους του Sarrara Yussuf κοντά στο λιμάνι. Τα ερείπια που είναι πλέον ορατά εκεί αποτελούνται από ρωμαϊκούς θόλους από χυτοσίδηρο. Οι πολλές επιγραφές και τα οικοδομικά λείψανα που ανακαλύφθηκαν εκεί δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι ένα γυμνάσιο βρισκόταν εδώ κατά τη ρωμαϊκή εποχή, και πιθανώς και κατά την ελληνική εποχή. Αυτό υποστηρίζεται όχι μόνο από τις επιγραφές (Hg. 3, 15, 16) , αλλά και από μια μαρμάρινη κεφαλή εφήβου ελληνικής κατασκευής που βρέθηκε εκεί τη δεκαετία του 1870, την οποία ο S. Reinach αγόρασε για το Μουσείο του Λούβρου το 1880 και δημοσίευσε [στο BdCH 1882 VI, σελ. 467-69]. Από τα καλοσχηματισμένα λείψανα των ανασκαφών, ο Γιουσούφ έχει ανεγείρει δύο φανταστικούς τοίχους στον κήπο του, η απεικόνιση των οποίων μπορεί να δώσει μια ιδέα για τον εξοπλισμό του Γυμνασίου και τον πλούτο των αρχαίων καταλοίπων στο έδαφος της Κω».

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Κώια-Ιακ. Ζαρράφτης

2.Από την Κω του 19ου αιώνα!

https://geogeodifhs.blogspot.com/2019/12/19.html

3.Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018-2023

https://geogeodifhs.blogspot.com/2023/02/e-book.html

4.«Γυμνάσιο των Εφήβων»

https://geogeodifhs.blogspot.com/2019/06/blog-post_53.html

5.Koische Forschungen und Funde-R.Herzog, 1899 

6.Παλιές φωτογραφίες της Κω/φβ

7.Με λένε «Πηγή του Ιπποκράτη»!

https://geogeodifhs.blogspot.com/2019/10/blog-post_88.html

8.Πηγή του Ιπποκράτη

https://geogeodifhs.blogspot.com/2023/02/blog-post_40.html

9. Αλεπούδες στα Ταμπάκικα...

https://geogeodifhs.blogspot.com/2025/08/blog-post_26.html