Κανάτ και ρηχοί υδροφόροι της Erg Chebbi

Περίπου μια ντουζίνα από μεγάλους αμμόλοφους σε σχήμα αστεριού ή πυραμίδας βρίσκονται μέσα στο Erg Chebbi, ένα αμμώδες πεδίο στο νοτιοανατολικό Μαρόκο. Πολλοί από αυτούς τους πορτοκαλί αμμόλοφους είναι ψηλότεροι από 150 μέτρα -από τους μεγαλύτερους αμμόλοφους στη χώρα.

Οι μικροί σωροί από άμμο είναι τόσο ξηροί και πορώδεις που υποστηρίζουν λίγα φυτά. Ωστόσο, το νερό είναι πάρα πολύ κοντά. Ένα σκληρό, αδιαπέραστο στρώμα από βράχια -κυρίως σχιστόλιθοι- βρίσκονται ακριβώς κάτω από τους αμμόλοφους και εμποδίζουν το νερό, να διαρρεύσει βαθιά στο έδαφος. Αυτό αφήνει ένα ρηχό υδροφόρο που οι κοινότητες κατά μήκος των συνόρων της θάλασσας άμμου  έχουν εκμεταλλευθεί για δεκαετίες.

Πράγματι, ένα υπόγειο δίκτυο από κανάτ (khettaras στα μαροκινά) όπου κινείται με φυσικό τρόπο το νερό προς τα δυτικά κάτω από την κλίση των αμμόλοφων προς πόλεις στην άκρη του πεδίου των αμμόλοφων, όπως την Hassilabied.

Μερικοί άνθρωποι παίρνουν νερό από το έδαφος σκάβοντας ένα καλά, κάθετο άξονα από τον υδροφόρο ορίζοντα και στη συνέχεια, μεταφέροντας το νερό επάνω. Αλλά ένας άλλος τρόπος είναι να σκάψει  κανείς με ελαφρά κλίση μια σήραγγα σε επικλινές έδαφος, μέχρι να βρεθεί ο υδροφόρος ορίζοντας. Στη συνέχεια, το νερό απλώς ρέει έξω από την είσοδο της σήραγγας. Αυτό λειτουργεί, επειδή ο υδροφόρος ορίζοντας ακολουθεί σε γενικές γραμμές την κλίση της επιφάνειας. Τέτοια συστήματα άρδευσης που ονομάζονται κανάτ (qanats ή puquios στο Περού) έχουν χρησιμοποιηθεί εδώ και εκατοντάδες χρόνια για την παροχή νερού σε άνυδρες περιοχές. Τέτοια υπόγεια συστήματα ύδρευσης με τη βοήθεια σηράγγων και πηγαδιών,βρίσκονται σε αρκετές περιοχές της Μέσης Ανατολής, της Αραβίας και της Βορείου Αφρικής, όμως η πατρότητα τους έχει αποδοθεί στους Πέρσες, που άρχισαν να τα κατασκευάζουν πριν το 500 π.Χ.

Η κατασκευή των qanats είναι ένα σημαντικό εγχείρημα που απαιτεί οργάνωση, σημαντικό ανθρώπινο δυναμικό και κοινωνική προνοητικότητα. Το νερό χρησιμοποιείται από κοινού για την καθημερινή διαβίωση και την άρδευση. 

Σε πολλά μέρη, τα qanats είναι ακόμα σε χρήση, αν και μερικά έχουν στερέψει επειδή η άντληση των υπογείων υδάτων έχει μειώσει τον υδροφόρο ορίζοντα. Η παραπάνω φωτογραφία δείχνει qanats κοντά στην Fezna Ouled Jellal[Μαρόκο], που κατασκευάστηκαν τον 11ο αιώνα. Τρέχουν για δεκάδες χιλιόμετρα μέσα στην έρημο, δείχνοντας πόσο επίπονη ήταν η κατασκευή τους. Κοντά στην Μερζούγκα, κάποια qanats είναι ακόμα σε χρήση.

Οι επιδράσεις του νερού είναι σαφείς στις παραπάνω δορυφορικές εικόνες που λήφθηκαν από την ΝΑΣΑ στις 31 Οκτωβρίου 2016. Μια γραμμή από πράσινη βλάστηση, ακριβώς ανατολικά της Hassilabied, τρέχει διαγώνια κατά μήκος της άκρης του πεδίου των αμμόλοφων όπου τα υπόγεια κανάλια κανάτ αναδύονται στην επιφάνεια. 

Ένα άλσος δέντρων, πιθανόν με χουρμαδιές, βρίσκεται στο βορειότερο τμήμα της βλάστησης. Το γκρίζο τοπίο στα δυτικά των αμμόλοφων είναι κάτι σαν «πεζοδρόμιο» της ερήμου, πλούσιο σε χαλίκι στην επιφάνεια όπου η περισσότερη άμμος έχει αφαιρεθεί από τον άνεμο. Ενώ οι αμμόλοφοι οι ίδιοι είναι γενικά ακατοίκητοι, τουρίστες και Βερβερίνοι μερικές φορές κατασκηνώνουν ανάμεσα τους.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Βικιπαίδεια

2.Παρατηρητήριο της Γης/ΝΑΣΑ