Ο πιο καταστροφικός σεισμός στην ιστορία της Ευρώπης;

Ήταν 1η Νοεμβρίου 1755 όταν η Λισαβόνα, χτυπήθηκε από ένα μεγάλο σεισμό. Ο σεισμός χτύπησε το πρωί κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης θρησκευτικής γιορτής, της Ημέρας των Νεκρών. Λίγο αργότερα, τρία μεγάλα τσουνάμι έπληξαν  το λιμάνι της πόλης και σκότωσαν πολλές χιλιάδες κατοίκους.

Η Λισαβόνα, πρωτεύουσα της Πορτογαλίας, τότε ήταν μια πόλη 250.000 κατοίκων και μητρόπολη μιας τεράστιας αποικιακής αυτοκρατορίας. Ήταν διάσημη για τον πλούτο της, την ανάπτυξη των γραμμάτων αλλά και των τεχνών της. Ξαφνικά εκείνη την ημέρα η Λισαβόνα συγκλονίζεται από δύο τρομερές σεισμικές δονήσεις, μεγέθους 9 βαθμών  που είχαν επίκεντρο κοντά στον Ατλαντικό ωκεανό. Τα δύο συγκλονιστικά χτυπήματα μετέτρεψαν αμέσως τα πανέμορφα κτίριά της, σε ερείπια. Αμέσως ακολούθησε τεράστια πυρκαγιά, η οποία εξαπλώθηκε ταχύτατα πάνω σε κτίρια που απέμειναν αλλά και στα ερείπια.

Το κακό όμως δε σταμάτησε εκεί, αφού το σεισμό ακολούθησαν θανατηφόρα τσουνάμι. Κύματα ύψους τουλάχιστον 10-15 μέτρων, σάρωσαν, μισή ώρα μετά το σεισμό, την παραλιακή ζώνη της Λισαβόνας, βυθίζοντας εκατοντάδες πλοία και πνίγοντας χιλιάδες ανθρώπους.

Ο απολογισμός του φοβερού γεγονότος εκτιμάται ότι ήταν περίπου 70.000 νεκροί. Το γεγονός της απρόσμενης καταστροφής της ευημερούσας πόλης αποδόθηκε από πολλούς ηθικολόγους-διανοούμενους της εποχής σε «θεοδικία», εξαιτίας της σκληρότατης πολιτικής που εφάρμοζαν στις κτήσεις τους οι άπληστοι για χρήμα Πορτογάλοι αποικιοκράτες.

Ο πρώτος σεισμός εκδηλώθηκε την ώρα που οι περισσότεροι κάτοικοι της Λισαβόνας βρίσκονταν στις 4 μεγάλες εκκλησίες της για την παρακολούθηση της Θείας Λειτουργίας..

Το σεισμικό γεγονός του 1755 ήταν κάτι το τρομερό και ασύλληπτο, προβλημάτισε σχεδόν όλους τους διανοούμενους της εποχής και επηρέασε τον τρόπο σκέψης όλης της Ευρώπης.

Οι φιλόσοφοι προσπαθούσαν και αυτοί να κατανοήσουν τη σημασία της καταστροφής. Ο Καντ έγραψε τρία δοκίμια περί σεισμών σε μια εβδομαδιαία εφημερίδα. Κεντρικό σημείο της σκέψης του ήταν ότι σεισμοί δεν συμβαίνουν στην Πρωσία, επομένως το φαινόμενο μπορεί να ερμηνευτεί χωρίς τη θεία ανάμειξη. Ο Ρουσσώ και ο Βολταίρος ήγειραν ενστάσεις, αμφιβάλλοντας εάν τόσο ολέθρια συμβάντα μπορούν καν να ερμηνευτούν.

Ωστόσο, εξετάζοντας το τρομερό συμβάν από τη γεωλογική πλευρά του μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα το τι έγινε εκείνο το πρωινό. 

Το ρήγμα μετασχηματισμού Γιβραλτάρ-Αζόρων νήσων που είναι το όριο μεταξύ της Αφρικανικής και της Ευρασιατικής πλάκας είχε ξαναχτυπήσει άλλη μια φορά. Άφησε πίσω του ανοίγματα τουλάχιστον 5 μέτρων στην πόλη της Λισαβόνας.

Ο σεισμός έγινε αισθητός σε όλη την Ευρώπη από τη Φιλανδία έως την Βόρεια Αφρική. Για άλλη μια φορά τα πετρώματα στις άκρες των τεκτονικών πλακών σκάλωσαν μεταξύ τους, αφού συσσώρευαν ενέργεια με την πάροδο των αιώνων. Όταν η συσσωρευμένη ενέργεια δεν μπόρεσε πλέον να συγκρατηθεί, οι πλάκες μετακινήθηκαν απότομα προκαλώντας έναν από τους πιο καταστροφικούς σεισμούς στην ιστορία της Ευρώπης.

Βέβαια αυτό το γεγονός ήταν το μοναδικό που μπορέσαμε να καταγράψουμε εμείς οι άνθρωποι. Ωστόσο, από τη διάσπαση της Πανγαίας μέχρι σήμερα, εκατοντάδες χιλιάδες γεγονότα σαν αυτό συνέβαλλαν στο σχηματισμό της ηπείρου γύρω από την οποία αναπτύχθηκαν οι μεγάλοι πολιτισμοί. Εκτός όμως από τους σεισμούς, και ηφαιστειακές εκρήξεις, κλιματικές αλλαγές, κατολισθήσεις, παγετώνες και τόσα άλλα απλά φυσικά φαινόμενα και όχι θεομηνίες, όπως κάποιοι τις αποκαλούν, επέδρασαν όλα μαζί, για να δημιουργήσουν το μοναδικό τοπίο της Ευρώπης που σήμερα τόσο μας εντυπωσιάζει.

Πάνω οι εικόνες και χαλκογραφίες είναι από το τρομερό γεγονός που έπληξε τότε το σημαντικότερο πολιτιστικό κέντρο της Ευρώπης.

Γεωδίφης

Πηγή-Γεωστοχασμοί,2010

Ο Σεισμός του 1755, ζωγραφισμένος από το 1756 έως το 1792 από τον João Glama Ströberle (1708-1792)., Εθνικό Μουσείο Αρχαίας Τέχνης, Λισαβόνα, Πορτογαλία.