«Μικρόβιο» που σιχαινόταν το οξυγόνο μας έδωσε την ζωή!

Στρωματόλιθοι της Hamelin Pool ,Shark Bay Shire, Δυτική Αυστραλία, Αυστραλία. Φωτογραφία mindat

Όλα έδειχναν ότι ο πλανήτης μας κατά τη διάρκεια της εξελικτικής του πορείας θα ακολουθούσε τη διαδρομή όλων των άλλων πλανητών του ηλιακού μας συστήματος. Είχε σχεδόν όλες τις πιθανότητες να γίνει και αυτός ένας νεκρός πλανήτης. Όμως, παρά τις όποιες δυσκολίες και αντιξοότητες ανέτρεψε όλα τα προγνωστικά. 

Πριν απο 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια περίπου παρόλο που η καυτή λάβα ακόμη εκτινασσόταν πάνω από τους ωκεανούς, άρχισαν να σχηματίζονται στα ρηχά θόλοι και στρώσεις μιας καινούργιας μορφής ζωής. Η πρώτη μορφή ζωής στον πλανήτη μας ήταν τα βακτήρια. Αυτά άλλαξαν τη μοίρα του πλανήτη αφού ήταν τα μόνα που δεν χρειάζονταν οξυγόνο. Ήταν η κύρια μορφή ζωής για 3 δισεκατομμύρια χρόνια πριν εμφανιστούν οι δεινόσαυροι, τα θηλαστικά και οι άνθρωποι.

Τα αρχαιότερα μικρόβια ανακαλύφθηκαν στην Αυστραλία και υπολογίζεται ότι εμφανίστηκαν πριν 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Ήταν στρωματόλιθοι, δηλαδή απολιθωμένα μονοκύτταρα φύκια που ενώνονταν για να σχηματίσουν νήματα. Όμως το γεγονός ότι χρησιμοποιούσαν ήδη τη φωτοσύνθεση δείχνει ότι οι πρώτοι μονοκύτταροι οργανισμοί θα πρέπει να είναι ακόμα αρχαιότεροι. Το «πρώτο» μικρόβιο ζούσε μάλλον στο σκοτάδι, κοντά σε πηγές με ζεστό νερό ηφαιστειακής προέλευσης, πλούσιο σε θειικό οξύ, που το χρησιμοποίησε για να παράγει ενέργεια.

Οι «στρωματόλιθοι», όπως ονομάζονται, συγκαταλέγονται ανάμεσα στα αρχαιότερα απολιθώματα και σήμερα απαντώνται μόνο σε λίγα μέρη του κόσμου και αποτελούν την πιο επιτυχημένη μορφή ζωής. Εξελίχτηκαν πριν από  δισεκατομμύρια χρόνια και παρά την αξία τους είναι μια πολύ απλή μορφή ζωής αφού δεν είναι τίποτε άλλο από βακτήρια, τα οποία έκαναν κάτι το μοναδικό: απορροφούσαν την ηλιακή ενέργεια για τη φωτοσύνθεση και διέλυαν τις χημικές ενώσεις με το νερό, εκλύοντας οξυγόνο και η ύπαρξη των ήταν καθοριστική διότι άλλαξε ριζικά τον πλανήτη. Οι στρωματόλιθοι ήταν πολύτιμοι, διότι πρώτοι παρήγαγαν οξυγόνο σε μεγάλη ποσότητα. Πριν από 2,5 δισεκατομμύρια χρόνια οι ωκεανοί του πλανήτη μας καλύπτονταν από στρωματόλιθους, που απελευθέρωναν οξυγόνο. 

Το γεγονός αυτό οδήγησε σε κοσμογονικές αλλαγές και συνέβαλε, ώστε η Γη να αποκτήσει ατμόσφαιρα πλούσια σε οξυγόνο. Αυτό βέβαια δεν ήταν τόσο εύκολο και το εγχείρημα περιείχε πολλά εμπόδια, αφού η θάλασσα ήταν πλούσια σε σίδηρο που διαλυόταν στο νερό. Χρειάστηκε πολύς μα πολύς χρόνος, ώστε να αυξηθεί η ποσότητα του οξυγόνου. Όταν το οξυγόνο στο νερό αυξήθηκε, αντέδρασε με το σίδηρο που είχε σκουριάσει και τον κατακάθισε στο βυθό. Η αντίδραση αυτή δεν άφησε το οξυγόνο να εκλυθεί από το νερό. Η σκουριά κάλυψε το βυθό σε όλο τον πλανήτη και μετατράπηκε σε κοιτάσματα ορυκτού σιδήρου. Τότε σκούριασαν οι ωκεανοί και για να συμβεί αυτό η ατμόσφαιρα πρέπει να περιείχε τουλάχιστον 1% οξυγόνο. Καθώς  ο πλανήτης μας σκούριαζε και το υλικό κατακάθιζε στον πυθμένα, ο σίδηρος άρχισε να συσσωρεύεται σε στιβάδες που δημιουργούσαν συμπαγές πέτρωμα. Είναι παράξενο αλλά το γεγονός ότι συναντάμε σίδηρο σήμερα οφείλεται στο ότι οι στρωματόλιθοι τότε παρήγαγαν   πάρα πολύ οξυγόνο. Η διαδικασία αυτή έλαβε μέρος σε όλο τον πλανήτη και συνέβη, όταν τα επίπεδα οξυγόνου αυξήθηκαν.

Χάρη στους στρωματόλιθους οι άνθρωποι καρπώνονται τα οφέλη του σιδήρου κατασκευάζοντας αυτοκίνητα, αεροπλάνα, πλοία και τόσα άλλα αναγκαία πράγματα για την καθημερινότητα μας. Το οξυγόνο των στρωματόλιθων δεν έδωσε μόνο το μέταλλο που χρησιμοποιούμε εμείς. Πριν από 2 δισεκατομμύρια χρόνια, ο  σίδηρος στους ωκεανούς είχε σκουριάσει, τόσο ώστε δεν υπήρχαν άλλα αποθέματα να αντιδράσουν με το οξυγόνο. Έτσι το οξυγόνο είχε πια μόνη διέξοδο την ατμόσφαιρα. Το οξυγόνο σχημάτισε μια προστατευτική ασπίδα, ανήλθε από την ατμόσφαιρα στην στρατοσφαιρα σχηματίζοντας το «στρώμα του όζοντος», που  προστάτεψε τον πλανήτη από την υπεριώδη ακτινοβολία του Ήλιου, και επέτρεψε   την ανάπτυξη πολυκύτταρων οργανισμών. Όταν οι στρωματόλιθοι απελευθέρωναν οξυγόνο βοηθούσαν την  ατμόσφαιρα και επέτρεψαν την ανάπτυξη νέων όντων. Το οξυγόνο είναι ένα εξαιρετικά πτητικό αέριο που υποστηρίζει πολλές μορφές ενέργειας, όχι μόνο τα βακτήρια. Με το οξυγόνο στην ατμόσφαιρα η Γη απέκτησε μια μεγάλη ποικιλία πολυκύτταρων οργανισμών και τέλος εμάς τους ίδιους.

Δεν ήταν μια φυσιολογική και εύκολη διαδικασία να αλλάξει η γήινη ατμόσφαιρα κι από φτωχή να γίνει πλούσια σε οξυγόνο, αφού έπρεπε να αλληλεπιδράσουν οι ωκεανοί, ο φλοιός, η ατμόσφαιρα, η ζωή και ο χρόνος. 

Αυτό ήταν το μυστικό της Γης που προκάλεσε την έκρηξη της ζωής, μια από τις πολλές που έχει γνωρίσει ο πλανήτης μας, και σε αυτό βοήθησαν οργανισμοί, που στην κυριολεξία «σιχαίνονταν» το οξυγόνο. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, ο αέρας που σήμερα αναπνέουμε, περιέχει οξυγόνο το οποίο είναι προϊόν απέκκρισης αυτών των οργανισμών και βακτηριδίων. 

Τα βακτηρίδια επί  δισεκατομμύρια χρόνια έζησαν στο πλανήτη μας σε ακραίες συνθήκες αλλά αναδείχτηκαν με το χρόνο, νικητές. Αν στην θέση τους βρίσκονταν οι άνθρωποι, το σίγουρο είναι ότι οι μάχες αυτές θα είχαν προ πολλού χαθεί. Μεταλλασσόμαστε αργά, ενώ τα βακτηρίδια σήμερα μεταλλάσσονται πολύ γρήγορα αχρηστεύοντας πολλά φάρμακα που φτιάχνουμε. Ας πείσουμε τον εαυτό μας, έστω για λίγο, ότι αυτά και όχι εμείς οι άνθρωποι κατέχουν δεσπόζουσα θέση στη Γη.

Γεωδίφης

Πηγή-Γεωστοχασμοί,2010