Ο πανθεισμός του Σπινόζα

Ο Αφορισμένος Σπινόζα του Σάμουελ Χίρζενμπεργκ (1907).

«Κανείς δεν μπορεί να σου αφαιρέσει την ελευθερία της σκέψης. Μπορεί να σε συμβουλέψουν, να σε διαφωτίσουν οι άλλοι, αλλά ποτέ μην αφήσεις κάποιον να σκεφτεί για σένα»,Baruch Spinoza[1632-1677]Ολλανδός φιλόσοφος, εβραϊκής καταγωγής.

Η μοναδική του μεταφυσική παρακίνησε μια συναρπαστική ηθική φιλοσοφία. Ο Σπινόζα ήταν ηθικός αντιρεαλιστής, καθώς αρνιόταν ότι οτιδήποτε είναι καλό ή κακό ανεξάρτητα από τις ανθρώπινες επιθυμίες και πεποιθήσεις.

Εκτός από τα θρησκευτικά του επιχειρήματα, ο Σπινόζα είναι γνωστός για τον ορθολογισμό του ή την πίστη του στη διαφορά μεταξύ του φυσικού και του νοητικού πεδίου (με το νοητικό να είναι ανώτερο) και  ότι η λογική είναι ο καλύτερος τρόπος για να κερδίσεις γνώση, παρά μέσω της εμπειρίας.

«Δεν μπορεί να υπάρξει ελπίδα χωρίς φόβο, ούτε φόβος χωρίς ελπίδα», είχε πει.

Πρόδρομος της Εποχής του Διαφωτισμού, ο Σπινόζα επηρέασε σημαντικά τη σύγχρονη βιβλική κριτική, τον ορθολογισμό του 17ου αιώνα και την ολλανδική πνευματική κουλτούρα, καθιερώνοντας τον εαυτό του ως έναν από τους πιο σημαντικούς και ριζοσπαστικούς φιλοσόφους της πρώιμης σύγχρονης περιόδου.

Ο Μπόεμ έγραψε ένα ολόκληρο βιβλίο, η Κριτική του Σπινόζα του Καντ. Ο Χέγκελ επέκρινε τη στατική φύση της μεταφυσικής του Σπινόζα στην Ιστορία της Φιλοσοφίας του.

Ο Στράους υποστήριξε ότι, ο Σπινόζα προσποιήθηκε ότι ενδιαφέρεται για το σωτήριο περιεχόμενο της Βίβλου, αλλά στην πραγματικότητα την απέρριψε ως το άχρηστο είδωλο της αποκαλυμμένης θρησκείας. Ένας φιλοσοφικός τρόπος ζωής δεν απαιτούσε προφητικά εμπνευσμένα κείμενα: αυτό ήταν που είχε πραγματικά σημασία για τον Σπινόζα.

Ο όρος «πανθεϊσμός» είναι ένας σύγχρονος, που πιθανώς εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη γραφή του Ιρλανδού ελεύθερου στοχαστή John Toland (1705) και κατασκευάστηκε από τις ελληνικές ρίζες πάν και Θεός. Πανθεϊσμός, το δόγμα πως θεός είναι όλα και πως ο καθένας και όλα είναι θεός, αντιστρόφως, ότι δεν υπάρχει Θεός παρά η συνδυασμένη ουσία, οι δυνάμεις και οι νόμοι που εκδηλώνονται στο υπάρχον σύμπαν.

Ο Σπινόζα έχει επίσης περιγραφεί ως «Επικούρειος υλιστής», ειδικά σε σχέση με την αντίθεσή του στον Καρτεσιανό δυϊσμό νου-σώματος. Αυτή την άποψη είχαν οι Επικούρειοι πριν από αυτόν, καθώς πίστευαν ότι τα άτομα με τις πιθανολογικές τους διαδρομές ήταν η μόνη ουσία που υπήρχε θεμελιωδώς. Ο Σπινόζα, ωστόσο, απέκλινε σημαντικά από τους Επικούρειους ακολουθώντας τον αυστηρό ντετερμινισμό, όπως και οι Στωικοί πριν από αυτόν, σε αντίθεση με την επικούρεια πίστη στην πιθανολογική διαδρομή των ατόμων, η οποία είναι περισσότερο σύμφωνη με τη σύγχρονη σκέψη για την κβαντική μηχανική.

Γεωδίφης με πληροφορίες από την Britannica, Βικιπαίδεια