Στα ερείπια του Παλαιόκαστρου

Αρχές του προηγούμενου αιώνα , το Παλαιόκαστρο σε φωτογραφία του F.Plieninger.

Μια ευχάριστη ανάβαση σε ένα πέτρινο μονοπάτι στο Μανδράκι (ξεκινώντας ανάμεσα σε μερικά σπίτια νότια της Αγίας Αικατερίνης), περνώντας από βεράντες με ελιές, βελανιδιές, σύκα, αμύγδαλα και ανθισμένους κάκτους, και σας φέρνει στα ερείπια του Παλαιόκαστρου σε λιγότερο από μισή ώρα , περνώντας κατά καιρούς αρχαία λείψανα (βάσεις μαρμάρινων κιόνων κ.λπ.) κατά μήκος της διαδρομής.

 Στο οροπέδιο φαίνονται τα βαριά οχυρωματικά τείχη της ακρόπολης-απροσδόκητα ογκώδη και καλά διατηρημένα και σε ύψος 7 μέτρων κατά τόπους. Αυτά είναι από τα ωραιότερα αρχαία τείχη στον ελληνικό κόσμο.

Αποτελούνται από δύο παράλληλες κουρτίνες από άψογα ντυμένους ογκόλιθους, με τεράστια πέτρα στο κέντρο. Αυτό φαίνεται καλύτερα στο δυτικό άκρο όπου μία ρωγμή στους τοίχους κάνει ορατή αυτή τη μέθοδο κατασκευής. Στερεοί ορθογώνιοι προμαχώνες, οι οποίοι χρησίμευσαν αποτελεσματικά για την κάλυψη των ενδιάμεσων περιοχών του τοίχου από την επίθεση: οι εξωτερικές γωνίες τους είναι σχολαστικά σχεδιασμένες με αξιοθαύμαστη ακρίβεια. 

Οι προμαχώνες αυτοί ήταν προσβάσιμοι με πλατιές σκάλες στο εσωτερικό, από τις οποίες σώζονται ακόμη τρεις. Η σκούρα, κόκκινη απόχρωση πέτρα είναι ένας πυκνός βασαλτικός ανδεσίτης που, μαζί με τους γρανίτες και τους πορφυρίτες, είναι ένας από τους πιο δύσκολους από όλους τους λίθους στην επεξεργασία με το χέρι. 

Μία από τις περιοχές λατομείου αυτού του βράχου μπορεί να φαίνεται ακόμα λίγο βόρεια των τειχών. Μια τέλεια οριζόντια παράλληλη πορεία διατηρείται στην εξωτερική κουρτίνα, ενώ η εσωτερική κουρτίνα - όχι λιγότερο στιβαρή και καλά κατασκευασμένη - είναι γενικά πιο ακανόνιστη και πολυγωνική στη μέθοδο. Αυτό μπορεί να υποδηλώνει δύο φάσεις κατασκευής: μια παλαιότερη περίοδο (αρχές 5ου αιώνα) για μια κατασκευή ενός τοίχου (εσωτερικός τοίχος), που αργότερα ενισχύθηκε ως διπλή κουρτίνα, 50–100 χρόνια μετά, με την προσθήκη ενός εξωτερικού τοίχου και συμπαγούς εσωτερικού γέμισμα. 

Είναι περίεργο που μια πόλη τόσο φαινομενικά ασήμαντη όσο η Αρχαία Νίσυρος έπρεπε να ένιωθε την ανάγκη να αμυνθεί με τείχη τέτοιου μεγέθους. Αυτό που είναι ορατό σήμερα, ωστόσο, δεν αποτελεί πλήρη αρχή και δεν είναι σαφές πόσο μακριά μπορεί να εκτείνονταν τα τείχη προς τα βόρεια ή τι προστάτευε τη δυτική πλευρά εκτός από τη φυσική πτώση της γης: αν υπήρχαν άλλες προεκτάσεις τοίχων παρόμοιου μεγέθους, τα λείψανά τους εξαφανίστηκαν με μεγάλη επιτυχία.

 Το μνημειώδες άνοιγμα της πόρτας είχε διπλές πόρτες, των οποίων οι επιφάνειες, οι οπές στερέωσης στο κατώφλι και οι τρύπες των μπουλονιών στις θυρίδες φαίνονται καθαρά. Οποιαδήποτε προσέγγιση χαρακτηριζόταν καλά από τον προμαχώνα απέναντι. 

Μια αποκαλυπτική επιγραφή του 4ου αιώνα π.Χ., σκαλισμένη στον τοίχο, απαγορεύει την ανέγερση οποιουδήποτε κτιρίου κοντά στην εξωτερική επιφάνεια των τοίχων. Βρίσκεται βόρεια της πύλης στο ύψος του ματιού στον νότιο τοίχο του ανατολικού προμαχώνα και στο παρακείμενο τμήμα του κύριου, ανατολικού τοίχου, γραμμένο απέναντι από τη γωνία: γράφει «Πέντε πόδια από τα τείχη ανήκουν στον δήμο», δηλαδή κανένα κτίριο σε απόσταση πέντε ποδιών (1,5 μ.). 

Οποιοδήποτε τέτοιο κτίσμα θα θεωρηθεί ότι διακυβεύει την ασφάλεια των οχυρώσεων. Στο εσωτερικό των τοίχων, ανασκαφές βρίσκονται σε εξέλιξη στη νοτιοανατολική γωνία αποκαλύπτοντας την προσεγμένη τοιχοποιία και τα σκαλοπάτια μιας παλαιότερης οικοδομικής φάσης. Πιο μέσα, ανάμεσα στα δέντρα, βρίσκονται τα ερείπια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής του Αγίου Ιωάννη. 

Μια μισοθαμμένη σειρά λευκών μαρμάρινων κιόνων από τον σηκό (μερικοί με λεπτούς σταυρούς σκαλισμένους, παρόμοιους με τους κίονες που επαναχρησιμοποιήθηκαν στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στο Μανδράκι φέρνει στο φως η ανασκαφή, καθώς και μια σειρά από ωραία βυζαντινά κορινθιακά κιονόκρανα.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα topostext

https://topostext.org/place/366272PNis