Το παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλονίκης, πιθανότατα πριν από την πυρκαγιά του 1917. Ο χάρτης ανήκε σε Γάλλο στρατιώτη του Στρατού της Ανατολής που έφυγε από τη Θεσσαλονίκη στα μέσα του 1919. Εκδότης καρτ ποστάλ Jacques Saul .
Η Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε το 315 π.Χ από τον Κάσσανδρο, έναν από τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου και από τους μεγάλους πρωταγωνιστές στους πολέμους τους. Ονομάστηκε προς τιμήν της συζύγου του Θεσσαλονίκης, κόρης του Φιλίππου Β' και ετεροθαλούς αδελφής του Αλεξάνδρου, έγινε μια από τις πιο ακμάζουσες πόλεις της Μεσογείου και η ακμή της συνεχίστηκε υπό τη Ρωμαϊκή, Βυζαντινή και Οθωμανική αυτοκρατορία.
Το όνομα της σημαίνει «Θεσσαλική νίκη», τιμώντας τη νίκη της Μακεδονίας στη Μάχη του Κρόκιου Πεδίου [353/352 π.Χ].
Προτομή του Κασσάνδρου σε νόμισμα, όπως φωτογραφήθηκε στο Βρετανικό Μουσείο.
Πιστεύεται ότι η αρχαία πόλη ιδρύθηκε στη θέση της αρχαίας Θέρμης, η οποία αποτελούσε τον σημαντικότερο οικισμό της περιοχής. Από τη Θέρμη πήρε το όνομα του ο Θερμαϊκός Κόλπος.
Η Θεσσαλονίκη βρίσκεται στις βόρειες παρυφές του Θερμαϊκού κόλπου στην ανατολική ακτή του και γειτονεύει με το όρος Χορτιάτης στα νοτιοανατολικά της. Η γειτνίασή με επιβλητικές οροσειρές, ποτάμια και ρήγματα, ειδικά προς τα νοτιοανατολικά της έχουν κάνει ιστορικά την πόλη επιρρεπή σε γεωλογικές διεργασίες και μεταβολές.
Η αρχαία πόλη της Μακεδονίας στη βόρεια Ελλάδα που σήμερα είναι η πόλη της Θεσσαλονίκης φτιάχτηκε πάνω σε πρόσφατες προσχώσεις κοιλάδων πεδιάδων, παράκτιες αποθέσεις των τελευταίων 6000 χρόνων.Πρόκειται για πρόσφατους έως σύγχρονους σχηματισμούς. Κυρίως προσχώσεις, υλικά του ελουβιακού μανδύα, ποτάμιες αποθέσεις: Άμμοι, άργιλοι, αμμούχοι ή λασπώσεις άργιλοι, κροκάλες και λατύπες. Χαλαροί σχηματισμοί και τοπικά ελάχιστα συνεκτικοί, λεπτοκοκκώδεις έως χονδροκλαστικοί, συνήθως χωρίς στρώση και με ταχεία και συχνή εναλλαγή των λιθολογικών φάσεων οριζόντια και κατακόρυφα. Είναι δηλαδή χαλαρά εδάφη με κακές γεωτεχνικές προδιαγραφές όπου κατά τόπους μπορεί να παρατηρηθεί το φαινόμενο της ρευστοποίησης.
Μαρμάρινη στήλη, βασιλικό διάταγμα του Φιλίππου Ε΄ στο Σεραπείον της Θεσσαλονίκης[15 Δαισίου, 187 π.Χ]: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΝ. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Η πόλη αντικατέστησε γρήγορα την Πέλλα ως το σημαντικότερο μακεδονικό λιμάνι και χτίστηκαν εκτεταμένες οχυρώσεις για την προστασία της. Χρησιμοποιήθηκε αποτελεσματικά ως στρατιωτική βάση από την οποία εξαπολύθηκαν επιθέσεις στον Πύρρο, βασιλιά της Ηπείρου, περίπου 273 π.Χ.
Τον 2ο π.Χ αιώνα κατακτιέται από τους Ρωμαίους και αποτελεί σημαντική έδρα της ρωμαϊκής επαρχίας της Μακεδονίας. Η πόλη βρισκόταν σε καλή θέση στον Θερμαϊκό κόλπο του Αιγαίου στο σημείο όπου συναντιούνται οι σημαντικοί εμπορικοί δρόμοι από το Βυζάντιο και τη λεκάνη του Ίστρουβ [Δούναβη]. Αν και η πόλη αντιστάθηκε με επιτυχία σε μια παρατεταμένη ρωμαϊκή πολιορκία κατά τη διάρκεια των Μακεδονικών Πολέμων, καταλήφθηκε μετά τη γενική ήττα των Μακεδόνων στη μάχη της Πύδνας το 168 π.Χ.Στον Μακεδονικό Πόλεμο Γ', ο Lucius Aemilius Paullus νίκησε στρατό με επικεφαλή βασιλιά τον Περσέα, δίνοντας έτσι στους Ρωμαίους τον έλεγχο της Μακεδονίας.
Ο γνωστός κόσμος κατά την ελληνιστική περίοδο[300 π.Χ], μετά τον θάνατο του Μέγα Αλέξανδρου.
Η Θεσσαλονίκη έγινε πρωτεύουσα της νέας ρωμαϊκής επαρχίας της Μακεδονίας το 148 π.Χ. επωφελούμενη από την κατασκευή της Εγνατίας οδού τον περ. 130 π.Χ. που ήταν η κύρια διαδρομή των Ρωμαίων προς τα ανατολικά, που συνέδεε την πόλη με το Βυζάντιο.
Εξόριστος από τη Ρώμη, ο μεγάλος ρήτορας Κικέρων έμεινε στη Θεσσαλονίκη το 58 π.Χ. Έγινε ελεύθερη πόλη [civitas liberas] με ορισμένες φοροαπαλλαγές, η ευημερία της αυτή την περίοδο μαρτυρείται από μια παραγωγή νομισμάτων.
Από τα πρώτα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Θεσσαλονίκη θεωρούνταν η 2η πόλη της αυτοκρατορίας μετά την Κωνσταντινούπολη. Το 379, όταν ο Ρωμαϊκός Ιλλυρικός Νομός χωρίστηκε μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, έγινε η πρωτεύουσα του. Το επόμενο έτος, το διάταγμα της Θεσσαλονίκης έκανε τον Χριστιανισμό επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το 390, στρατεύματα υπό τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α' ηγήθηκαν μιας σφαγής κατά των κατοίκων της, οι οποίοι είχαν ξεσηκωθεί σε εξέγερση. Την εποχή της Άλωσης της Ρώμης το 476, η Θεσσαλονίκη ήταν η 2η μεγαλύτερη πόλη της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Μια φωτογραφία για την ιστορία: η προκυμαία και το βυζαντινό τείχος [4ος αιώνας] της Θεσσαλονίκης τη δεκαετία του 1860, λίγο πριν την κατεδάφισή του από τις οθωμανικές αρχές.
Μετά την άλωση της από τους Οθωμανούς το 1432 παρέμεινε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία για περίπου 5 αιώνες. Μετά την εκδίωξη των Εβραίων κυρίως από την Ιβηρική Χερσόνησο το 1492 με την έκδοση του διατάγματος της Αλάμπρα, αλλά και από τη Βόρεια Ευρώπη, η Θεσσαλονίκη αποτέλεσε τον προορισμό τους, αποκτώντας έτσι τη δική της εβραϊκή κοινότητα.
Ήταν για πολύ καιρό η de facto πρωτεύουσα του σεφαραδίτικου κόσμου και η μεγαλύτερη και πιο ευημερούσα εβραϊκή πόλη στον κόσμο, μέχρι τα πογκρόμ του 1931 και τις απελάσεις του 1942. Το 98% του εβραϊκού πληθυσμού εξοντώθηκε. Ελάχιστα είναι τα ίχνη από τη μακρόχρονη παρουσία τους. Για τη μοίρα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, υπάρχει το υπέροχο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Νίκου Κοκαντζή, «Τζιοκόντα».
Μετά την ένταξή της στο Ελληνικό Κράτος το 1912, ο πληθυσμός της πόλης παρουσίασε αξιόλογες μεταβολές.Ιδίως μετά την Μικρασιατική Καταστροφή με την εγκατάσταση Ελλήνων Μικρασιατών προσφύγων και με την Ανταλλαγή Πληθυσμών. Για αυτό συχνά αναφέρεται ως «προσφυγομάνα».
Το μεγαλύτερο μέρος του παλιού κέντρου της πόλης καταστράφηκε από τη Μεγάλη Πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης, η οποία εκδηλώθηκε κατά λάθος σε χώρο κουζίνας, στις 18 Αυγούστου 1917. Η φωτιά σάρωσε το κέντρο της πόλης, αφήνοντας άστεγους 72.000 ανθρώπους, σύμφωνα με την έκθεση Pallis, οι περισσότεροι από αυτούς ήταν Εβραίοι [50.000]. Πολλές επιχειρήσεις καταστράφηκαν, με αποτέλεσμα το 70% του πληθυσμού να μείνει άνεργο.
Από τους μεσαιωνικούς χρόνους, η Θεσσαλονίκη έχει πληγεί από ισχυρούς σεισμούς, κυρίως το 1759, το 1902, το 1978 και το 1995. Στις 19–20 Ιουνίου 1978, η πόλη υπέστη μια σειρά από ισχυρούς σεισμούς, μεγέθους 5,5 και 6,5 βαθμών. Οι δονήσεις προκάλεσαν σημαντικές ζημιές σε πολλά κτίρια και αρχαία μνημεία αλλά η πόλη άντεξε στην καταστροφή χωρίς μεγάλα προβλήματα. Μια πολυκατοικία στο κέντρο της Θεσσαλονίκης κατέρρευσε κατά τη διάρκεια του 2ου σεισμού, σκοτώνοντας πολλούς και ανεβάζοντας τον τελικό αριθμό των νεκρών σε 51.
Η προσφυγομάνα Θεσσαλονίκη περιβάλλεται από σημαντικές ζώνες διάρρηξης, οι οποίες είναι οι εξής: Ανθεμούντα, Πυλαία, Ασβεστοχώρι, Μυγδονία, Σοχος που μπορούν δώσουν σεισμούς έως 6,5 βαθμούς και από τις οποίες προήλθαν τα σεισμικά επεισόδια 6.5[700], 6,0[1420], 6.0[1430], 6.5[1759], 6.5[1902] και 6.5[1978], ενώ από πιο απομακρυσμένα ρήγματα μπορούν να προέλθουν σεισμοί με μεγέθη από 6,8 έως 7,0 βαθμούς, όπως τα επεισόδια με 6.8[620] και 7.0[1932] σύμφωνα με την σεισμολογική βάση δεδομένων του ΑΠΘ. Η ταχύτητα επιμήκων σεισμικών κυμάτων στους χαλαρούς γεωλογικούς σχηματισμούς μπορεί να είναι 300-1400 m/sec.
Ιστορικοί σεισμοί[επίκεντρο, μέγεθος, έτος] και σημαντικές ζώνες διάρρηξης.
Σήμερα αποτελεί την 2η πόλη στην Ελλάδα, σε οικονομική ισχύ και δημογραφικά στοιχεία, μετά την Αθήνα. Ο πληθυσμός της ευρύτερης περιοχής ανέρχεται σε 1.006.112 κατοίκους[2021].
Γεωδίφης
Πηγές:
1. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
2. Σεισμοτεκτονικός και Γεωλογικός χάρτης Ελλάδας, ΙΓΜΕ
3. Εγκυκλοπαίδειες Britannica, Βικιπαίδεια
4. http://www.macedonian-heritage.gr/
5.Ο πρώτος σεισμός που έπληξε μία σύγχρονη μεγάλη πόλη της χώρας
https://geogeodifhs.blogspot.com/2019/06/blog-post_90.html
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Η Μακεδονική Αυτοκρατορία, 336-323 π.Χ και τα Βασίλεια των Διαδόχων το 301 π.Χ. και το 200 π.Χ. Historical Atlas by William R. Shepherd, 1911. Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Τέξας, The University of Texas at Austin.
Αεροφωτογραφία της μεγάλης πυρκαγιάς του 1917.
Από τις Αιγές στην Πέλλα και μετά στην Θεσσαλονίκη, σήμερα.
