Ο βήχας της Περίνθου, του Ιπποκράτη;
Η αρχαία Πέρινθος βρισκόταν στην θέση της μεταγενέστερης Ηράκλειας που σημειώνεται με κόκκινο χρώμα σε άτλαντα, 1863. Πηγή-Atlas Universel De Geographie Ancienne Et Moderne Dresse Par Ambroise Tardieu Revu Et Corrige Par A. Vuillemin Pour L'Intelligence De La Geographie Universelle De Malte-Brun Lavallee.
Ο Ιπποκράτης συνεχίζει να επηρεάζει ακόμη, 25 αιώνες μετά την εποχή του, διάφορες πτυχές της ιατρικής πρακτικής και της ηθικής. Τα έργα του περιλαμβάνουν διάφορες αναφορές σε μολυσματικές ασθένειες που κυμαίνονται από γενικές παρατηρήσεις σχετικά με τη φύση της λοίμωξης, την υγιεινή, την επιδημιολογία και την ανοσολογική απόκριση, μέχρι λεπτομερείς περιγραφές συνδρόμων όπως η φυματιώδης σπονδυλίτιδα, η ελονοσία και ο τέτανος.
Επιδημίες
Η πρώτη πραγματεία για τις «επιδημίες» αποδίδεται στον Ιπποκράτη, τον ιδρυτή της Ιατρικής Σχολής της Κω τον 5ο αιώνα π.Χ, τον «πατέρα της σύγχρονης ιατρικής». Έδωσε έναν όρο στην ιατρική που χρησιμοποιείται μέχρι τις ημέρες μας και σημαίνει ασθένεια «που κυκλοφορεί ή διαδίδεται σε μια χώρα».
Συχνά οι ιατρικοί φορείς ανατρέχουν στο έργο του για να εντοπίσουν αρχαίες ασθένειες που παρατηρούνται στον σύγχρονο κόσμο μας.
Μεταξύ αυτών ήταν μία επιδημία που αναφέρθηκε στην αρχαία Πέρινθο, μια ελληνική πόλη της Μικράς Ασίας που φέρεται να ιδρύθηκε από τους Σάμιους.
Οι ιστορικοί της ιατρικής επίσης συζήτησαν αν η περιγραφή του Ιπποκράτη για τον «Βήχα της Περίνθου» είναι η πρώτη μιας εστίας γρίπης ή αφορούσε πραγματικά τη διφθερίτιδα, μια μεταδοτική ασθένεια που μεταδίδεται από την άμεση φυσική επαφή ή με τα εκκρίματα του ρινοφάρυγγα ασθενών και υγιών μικροβιοφορέων .
Πιθανότατα ο «βήχας της Περίνθου» ήταν μια αναφορά σε μια συλλογή ασθενειών που ξεχωρίζουν για την έναρξη του χειμώνα και τη δυναμική τους ποιότητα.
Πέρινθος
Η Πέρινθος μετά το 297 μ.Χ έγινε γνωστή με το όνομα Ηράκλεια, ήταν αρχαία ελληνική αποικία της Σάμου.Είχε ιδρυθεί το 599 π.Χ και βρισκόταν στην Ανατολική Θράκη, στη Θάλασσα του Μαρμαρά, στην Ευρωπαϊκή πλευρά, κοντά στη σημερινή πόλη Marmara Ereğlisi.
Λέγεται ότι την έκτισε ο Πέρινθος από την Επίδαυρο που συστρατεύθηκε με τον Ορέστη [Στέφανος Βυζάντιος], η ίδρυσή της ως αποικία της Σάμου ανάγεται στο πρώτο έτος της τεσσαρακοστής πέμπτης Ολυμπιάδας,δηλαδή το 600 π.Χ [Ευσέβιος, Σύγγελος] .Οι Περίνθιοι ήταν άποικοι των Σαμίων κάνει γνωστό και ο Πλούταρχος.
Γνωστή είναι η σχέση του Ιπποκράτη με τον λοιμό των Αθηνών.
Ο Θουκυδίδης είχε ήδη δώσει τη δική του ζωντανή αφήγηση για την «Πανώλη της Αθήνας», που αφαίρεσε τη ζωή του ήρωά του Περικλή και σχεδόν τη δική του, σκοτώνοντας το 25% των Αθηναίων και ερχόμενος κατά κύματα, επιστρέφοντας δύο φορές αφού έκανε την πρώτη καταστροφική εμφάνισή της.
Παρόλο που ο Θουκυδίδης ισχυρίστηκε ότι οι γιατροί ήταν αβοήθητοι μπροστά στην πανούκλα, ορισμένοι λογαριασμοί πιστώνουν στον Ιπποκράτη ότι τη θεράπευσε με το άναμμα φωτιών για τον υποκαπνισμό του αέρα.
Ιπποκράτης και μόλυνση
Αρκετές μολυσματικές ασθένειες περιγράφηκαν για πρώτη φορά από τον Ιπποκράτη ή μαθητές της σχολής του, ο οποίος δεν πίστευε πλέον στα μαγικά μιάσματα που μολύνουν ολόκληρους πληθυσμούς, αλλά μάλλον στην έννοια της μετάδοσης, διαχωρίζοντας έτσι την ιατρική από τη δεισιδαιμονία.
Οι μολυσματικές ασθένειες είναι εξέχουσες σε όλα τα έργα του Ιπποκράτη. Ωστόσο, η ιπποκράτεια προσέγγιση, που βασίζεται στη γενική άποψη της νόσου ως υγρής απορρύθμισης, σημαίνει ότι οι περισσότερες περιγραφές κλινικών περιπτώσεων είναι ασαφείς και θα μπορούσαν να αποδοθούν σε μια μεγάλη ποικιλία παθογόνων παραγόντων. Περαιτέρω σύγχυση στον σύγχρονο αναγνώστη μπορεί να προκύψει από τη χρήση σε αυτά τα έργα όρων όπως η χολέρα, η λέπρα και ο τύφος με διαφορετικό τρόπο: στην πραγματικότητα, ένας από τους τύπους τύφου που περιγράφει ο Ιπποκράτης αντιπροσωπεύει την τυπική φυσική ιστορία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Ωστόσο, δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί ορισμένες σημαντικές πτυχές των μολυσματικών ασθενειών και των ανοσολογικών αποκρίσεων που αναγνωρίζονται, όπως ο χαρακτηρισμός του πυρετού και του οιδήματος ως μέρος της ανοσολογικής απόκρισης, η εποχική εμφάνιση διαφόρων τύπων λοιμώξεων [εξ ου και η λεπτομερής περιγραφή της κλιματικής εξέλιξης στο βιβλίο Επιδημίες], ο ανοσοποιητικός συμβιβασμός που σχετίζεται με την υπερβολική πρόσληψη αλκοόλ, η σχέση ορισμένων διαρροϊκών ασθενειών με την κατανάλωση ανεπαρκώς μαγειρεμένου κρέατος και θαλασσινών, και κυρίως, η συστηματική προσέγγιση στην εξέλιξη των διαφόρων κλινικών συνδρόμων.
Πολλά μολυσματικά σύνδρομα είναι παρόντα στο Ιπποκράτειο Σώμα: μηνιγγίτιδα με τυπική περιγραφή αυχενικής ακαμψίας, ενδοκρανιακά αποστήματα και κρανιακή οστείτιδα στις ασθένειες, αμυγδαλίτιδα και σχηματισμός περιαμυγδαλικού αποστήματος, λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού, συμπεριλαμβανομένης της πνευμονίας, της πνευμονίας, διάφορες λοιμώδεις διαταραχές του γαστρεντερικού σωλήνα, ακόμη και περιγραφές περιπτώσεων παρόμοιων με την ψευδομεμβρανώδη κολίτιδα, και ενδοκοιλιακές λοιμώξεις είναι όλα παρόντα, κά.
Μια αιώνια επιρροή
Ο Ιπποκράτης ανέπτυξε μια νατουραλιστική προσέγγιση στην ιατρική, συμπεριλαμβανομένου του πεδίου των μολυσματικών ασθενειών, εισάγοντας την έννοια της κλινικής παρατήρησης στη δυτική ιατρική. Όμως, γιατί οι σύγχρονοι ερευνητές συνεχίζουν να επιστρέφουν στον Ιπποκράτη;
Ζούμε σε μια εποχή ραγδαίων επιστημονικών προόδων σε όλες τις πτυχές των μολυσματικών ασθενειών και οι πληροφορίες που αντλούνται από αρχαίες παρατηρήσεις μπορεί να μην αλλάζουν σημαντικά τις τρέχουσες αντιλήψεις μας. Ωστόσο, συνεχίζουμε να επιστρέφουμε: ένα αρχαίο ζωύφιο που έχει συμβάλει στη διαμόρφωση της ιστορίας τυγχάνει κάποιου σεβασμού. Η ασθένεια δεν είναι κάτι καινούργιο αλλά κάτι που υπάρχει εδώ και χρόνια και πρέπει να απαιτεί την προσοχή μας. Θα μπορούσε απλώς να παρατηρήσει κανείς τη συνεχιζόμενη συζήτηση για την πανούκλα της Αθήνας ή την αιτία θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου: μετά τις επιδημίες του ιού του Δυτικού Νείλου των τελευταίων ετών, εμφανίστηκε ένα άρθρο που υποστηρίζει αυτόν τον ιό ως την αιτία θανάτου του Αλέξανδρου.
Ένας άλλος πιο επιστημονικός λόγος έχει να κάνει με την κατανόηση της εξέλιξης της οικολογίας των παθογόνων στο πέρασμα των αιώνων, μια κατανόηση που μπορεί να αποδειχθεί καρποφόρα όσον αφορά τη βασική έρευνα. Επιπλέον, αν και αρχαία, ορισμένες έννοιες που εκφράζονται στα έργα του Ιπποκράτη εξακολουθούν να ισχύουν σήμερα, αναφέρουν σε μία έρευνα οι Georgios Pappas,Ismene J. Kiriaze, Matthew E. Falagas
Αυτό που είναι πιο σημαντικό όμως, είναι ένας λόγος που αναγνωρίζεται εύκολα σε οποιονδήποτε γνωρίζει τις ιπποκρατικές περιγραφές της λοίμωξης: η σαφήνεια της παρουσίασης της κλινικής πορείας και η οξυδερκής συμπερίληψη της λοίμωξης σε ένα ευρύτερο περιβαλλοντικό και κοινωνικό πλαίσιο εξακολουθούν να είναι απαράμιλλα από τη σύγχρονη σκέψη. Η εμβάθυνση στο παρελθόν μπορεί να μην δίνει πάντα τις απαντήσεις. Αναμφίβολα, όσοι δεν είναι εξοικειωμένοι με την ιπποκρατική κληρονομιά μπορεί να αισθάνονται απογοητευμένοι από την απουσία σαφών περιγραφών περισσότερων μολυσματικών συνδρόμων. Από την άλλη πλευρά, οι εκατοντάδες βινιέτες ασθενών στα έργα του Ιπποκράτη θα χρησίμευαν ως θέμα συζήτησης για ατελείωτους κλινικοπαθολογικούς κύκλους. Τέλος, η εξερεύνηση του παρελθόντος θα προσφέρει σχεδόν σίγουρα έναν πιο προοδευτικό τρόπο σκέψης, και αυτό δεν είναι πουθενά πιο έντονο από ό,τι στον τομέα των μολυσματικών ασθενειών – την ιπποκρατική κληρονομιά και τους διάφορους τρόπους που εξακολουθούν να αντιλαμβάνονται σήμερα.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Insights into infectious disease in the era of Hippocrates- Georgios Pappas,Ismene J. Kiriaze, Matthew E. Falagas DOI:https://doi.org/10.1016/j.ijid.2007.11.003
https://www.ijidonline.com/article/S1201-9712(07)00212-3/fulltext
2.Έργα του Ιπποκράτη
https://classics.mit.edu/Browse/browse-Hippocrates.html
3.Εγκυκλοπαίδειες Britannica, Βικιπαίδεια, Treccani
4.Ασκληπιείο των Κώων,2024.
