Πώς οι νεολιθικοί άνθρωποι βρήκαν το δρόμο τους προς την Ευρώπη;

 

Γενετικοί δείκτες σε σύγχρονους πληθυσμούς υποδεικνύουν ότι οι νεολιθικοί μετανάστες που έφεραν τη γεωργία στην Ευρώπη ταξίδεψαν από το Λεβάντε στην Ανατολία και στη συνέχεια στην νησιωτική Ελλάδα μέσω Κρήτης και στη συνέχεια στη Σικελία και βόρεια στη Νότια Ευρώπη. Πηγή: Τροποποιημένος χάρτης της NASA.

Οι ναυτικοί έφεραν τον νεολιθικό πολιτισμό στην Ευρώπη, σύμφωνα με γονιδιακή μελέτη;

Το πώς οι νεολιθικοί άνθρωποι βρήκαν το δρόμο τους προς την Ευρώπη ήταν εδώ και καιρό θέμα συζήτησης. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 6 Ιουνίου 2014 για γενετικούς δείκτες σε σύγχρονους πληθυσμούς μπορεί να προσφέρει μερικές νέες ενδείξεις.

Η εργασία  «Maritime route of Colonization of Europe»,δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση του Proceeding of the National Academy of Sciences .

Μεταξύ 8.800 και 10.000 π.Χ., στο Λεβάντε, την περιοχή στην ανατολική Μεσόγειο που σήμερα περιλαμβάνει το Ισραήλ και τη Δυτική Όχθη, την Ιορδανία, τη Συρία και μέρος της νότιας Μικράς Ασίας, οι άνθρωποι έμαθαν πώς να εξημερώνουν άγρια ​​σιτηρά. Αυτό το επίτευγμα τους επέτρεψε τελικά να εγκαταλείψουν τη ζωή τους ως νομάδες κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες και να γίνουν αγρότες.

Οι αρχαιολόγοι χρησιμοποιούν αυτή τη μετάβαση από τη συλλογή κυνηγών στη γεωργία για να σηματοδοτήσουν το τέλος της Παλαιολιθικής εποχής, ή Παλαιά Λίθινη Εποχή, και την αρχή της Νεολιθικής Εποχής.

Τα αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι μέχρι το 7.000 π.Χ. νεολιθικοί αγρότες είχαν μετακομίσει στην Ευρώπη. Εισήγαγαν τις ιδέες και τα γονίδιά τους στον ιθαγενή παλαιολιθικό λαό, ο οποίος είχε μεταναστεύσει στην ήπειρο 30.000 με 40.000 χρόνια πριν.

Οι μέθοδοι μεταφοράς και οι διαδρομές που χρησιμοποιούσε η Νεολιθική έχουν αμφισβητηθεί από καιρό. Ταξίδεψαν δια ξηράς, μεταναστεύοντας πρώτα βόρεια από το Λεβάντε στην Ανατολία, μια περιοχή που είναι τώρα η κεντρική Τουρκία, πέρα ​​από τον Βόσπορο και στη συνέχεια μέσω των Βαλκανίων στην κεντρική Ευρώπη;

Ή μήπως ταξίδεψαν δια θαλάσσης; Και αν ναι, με ποια διαδρομή; Ταξίδεψαν απευθείας από τις ακτές του Λεβάντε στην Κρήτη και μετά στην Ελλάδα, όπως υποστηρίζει μια θεωρία; Ή μήπως ταξίδεψαν πρώτα βόρεια στην Ανατολία και στη συνέχεια από την Μικρά Ασία μέσω μιας μεγάλης ομάδας νησιών, που ονομάζονται Δωδεκάνησα, στην Κρήτη και, από την Κρήτη, στην Ελλάδα και την Ευρώπη;

Για να προσπαθήσει να βρει μια απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, μια διεθνής ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Γιώργο Σταματογιαννόπουλο, καθηγητή ιατρικής και γονιδιωματικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, εξέτασε γενετικούς δείκτες που βρέθηκαν σε 32 σύγχρονους πληθυσμούς από την Εγγύς Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, την Ανατολία, τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη, την ηπειρωτική Ελλάδα και τη Νότια και Βόρεια Ευρώπη.

Σε αυτή τη μελέτη, ο Σταματογιαννόπουλος και οι συνεργάτες του συνέκριναν την αναλογία ή τη συχνότητα ορισμένων δεικτών, που ονομάζονται μονονουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί, (SNPs) ή «snips», που εμφανίζονται σε αυτούς τους διαφορετικούς πληθυσμούς. Όταν ένας μεταναστευτικός λαός μετακομίζει σε μια περιοχή και αναμιγνύεται με τον τοπικό πληθυσμό, εισάγει τα γονίδιά του στην εγγενή γονιδιακή δεξαμενή και αποκτά γονίδια από τους γηγενείς λαούς. Αυτή η εισαγωγή γονιδίων από τον έναν πληθυσμό στον άλλο ονομάζεται «γονιδιακή ροή».

Καθώς οι επόμενες γενιές συνεχίζουν τη μετανάστευση και η ανταλλαγή γονιδίων επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά, η συχνότητα των SNP στον πληθυσμό που μεταναστεύει θα αντικατοπτρίζει αυτή τη γενετική ανάμειξη. Είναι ανιχνεύσιμη στους πληθυσμούς που άφησαν πίσω τους.

Στη μελέτη τους, οι ερευνητές υπέθεσαν ότι οι νεολιθικοί μετανάστες στην Ευρώπη ταξίδευαν κυρίως δια θαλάσσης. Έλεγξαν την υπόθεσή τους συγκρίνοντας τη συχνότητα των SNP σε πληθυσμούς που τώρα κατοικούν στο Λεβάντε, την Τουρκία, τα νησιά του Αιγαίου και της Μεσογείου και την Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική. 

Η ανάλυση επιβεβαίωσε ότι οι νεολιθικοί μετανάστες προήλθαν από το Λεβάντε. Στη συνέχεια φαίνεται ότι μετανάστευσαν πρώτα στην Ανατολία της κεντρικής Μικράς Ασίας, πέρα ​​από τα Δωδεκάνησα, στην Κρήτη και μετά στη Λακωνία στο νοτιοανατολικό άκρο της Ελλάδας.

Καθώς συνεχιζόταν η μετανάστευση, ορισμένοι πληθυσμοί μετακινήθηκαν στη βόρεια Ελλάδα αλλά ο κύριος όγκος της μετανάστευσης συνεχίστηκε δυτικά προς τη Σικελία και στη συνέχεια στη μεσογειακή ακτή της Νότιας Ευρώπης και στη Βόρεια Ευρώπη.

«Υπήρξαν πολλαπλές μεταναστεύσεις νεολιθικών ανθρώπων στην Ευρώπη και ορισμένοι, αναμφίβολα, πήγαν από χερσαία οδό, αλλά η κυρίαρχη διαδρομή ήταν μέσω της Ανατολίας και στη συνέχεια δια θαλάσσης, με την Κρήτη να λειτουργεί ως κύριος κόμβος», είπε ο Σταματογιαννόπουλος.

Αν και δεν ήταν το κύριο επίκεντρο της μελέτης τους, οι ερευνητές εξέτασαν επίσης τη γονιδιακή ροή σε πληθυσμούς στην Αραβική Χερσόνησο και τη Βόρεια Αφρική. Διαπίστωσαν ότι οι μεταναστεύσεις νεολιθικών ανθρώπων που προέρχονταν από την Εγγύς Ανατολή μετακινήθηκαν επίσης νοτιοανατολικά στην Αραβία και μέσω της σημερινής Αιγύπτου και σε όλη την ακτή της Βόρειας Αφρικής.

Ωστόσο, δεν υπήρχαν ενδείξεις γονιδιακής ροής στη Μεσόγειο μεταξύ Αφρικής και Ευρώπης. Αυτή η παρατήρηση υποδηλώνει ότι, αν και η θάλασσα επέτρεπε στους μετανάστες να μετακινηθούν κατά μήκος των ακτών, δημιούργησε ένα τρομερό εμπόδιο μεταξύ των δύο ηπείρων.

Τα ευρήματα αφορούν επίσης παλαιότερες διαμάχες: εάν ο νεολιθικός πολιτισμός εξαπλώθηκε κυρίως με πολιτιστική διάχυση, κατά τον οποίο οι ιδέες μετακινούνται από πληθυσμό σε πληθυσμό μέσω πολιτιστικών επαφών ή εάν οι ιδέες μεταφέρθηκαν από μετανάστες λαούς, που ονομάζεται demic diffusion, από το ελληνικό demos που σημαίνει «άνθρωποι».»

«Ενώ σίγουρα έλαβε χώρα πολιτισμική διάχυση», είπε ο Σταματογιαννόπουλος, «αυτά τα ευρήματα ενισχύουν έντονα την υπόθεση της δημικής διάχυσης».

Γεωδίφης με πληροφορίες από το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον

περισσότερα,

«Maritime route of colonization of Europe»

Peristera Paschou, Petros Drineas, Evangelia Yannaki, +10, and George Stamatoyannopoulos 

https://www.pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.1320811111#:~:text=The%20Neolithic%20populations%2C%20which%20colonized,across%20the%20Southern%20European%20coast.