Τα απολιθώματα του αύριο είναι η ρύπανση του σήμερα;

«Ξαναφτιάξτε τη βιβλιοθήκη σας, οι πρώτες πατρίδες μας ήταν τα βιβλία..»

Μία φωτογραφία από την εξοχή της Κω, από το 2012. Προσπάθησα τότε να ενημερώσω τους αρμόδιους για τη ρύπανση του ρέματος Ροδίτη που περνά κοντά από τον ΧΥΤΑ και καταλήγει στον μεγάλο Κάμπο, όμως μάταια - όλοι έδειχναν να ακούν αλλά δεν ήθελαν να κατανοήσουν το πρόβλημα. Έτσι από τότε δεν νομίζω να έχει αλλάξει κάτι.

Όμως όλα τα ηλεκτρονικά εξαρτήματα περιέχουν ρύπους,όπως μόλυβδο, κάδμιο, βηρύλλιο, ή επικίνδυνες ουσίες από άλλα ορυκτά. Τέτοια υλικά θα πρέπει να ανακυκλώνονται και να αντιμετωπίζονται με προσοχή. Έκπλυση τέτοιων υλικών, ειδικά όταν βρίσκονται κοντά σε ρέματα όπως αυτό του Ροδίτη[Πόρτες Αντιμάχειας Κω] μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπως ρύπανση νερού,υπόγειων υδάτων, εδάφους και αέρα και κατά συνέπεια προβλήματα υγείας σε χερσαίους και θαλάσσιους οργανισμούς.

Είναι κάτι που θα αντιμετωπίσουν οι μελλοντικές γενιές και ήδη έχει αρχίσει να μας επηρεάζει. Σε ένα άρρωστο, ρυπασμένο περιβάλλον όλοι είμαστε άρρωστοι. 

Πώς μπορείτε να αφήσετε το σημάδι σας στον κόσμο για πάντα; 

Γράψτε την Ομήρου Ιλιάδα ή ακόμη ένα θεατρικό έργο του Σαίξπηρ, ή συνθέστε μουσική για να ξεπεράσετε τον Μότσαρτ ή  βάλτε το νικητήριο γκολ στον επόμενο τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου, ίσως; 

Ωστόσο, υπάρχει ένας ευκολότερος τρόπος να αφήσετε ένα ανεξίτηλο σημάδι στον πλανήτη μας. 

Απλώς πιείτε ένα αναψυκτικό και πετάξτε το κουτάκι του, αναβαθμίστε το κινητό σας… απλά συνεχίστε την καθημερινή ζωή, δηλαδή, και πιθανότατα θα αφήσετε μια συναρπαστική κληρονομιά. 

Μπορεί να διαρκέσει ένα εκατομμύριο ή δισεκατομμύρια χρόνια. Εδώ είναι μία συναρπαστική ιστορία γραμμένη από παλαιοντολόγους για τα έργα και τις ημέρες μας στη Γη. 

Ας τους ακούσουμε:

«Είμαστε παλαιοντολόγοι και έχουμε περάσει τη σταδιοδρομία μας κοιτάζοντας το αρχείο απολιθωμάτων του βαθύ παρελθόντος, μπερδεύοντας πώς αυτά τα υπέροχα λείψανα ζώων και φυτών έχουν διατηρηθεί ως οστά δεινοσαύρων, καβούκια αρχαίων καρκινοειδών, λαμπεροί σπειροειδείς αμμωνίτες, απολιθωμένα πέταλα λουλουδιών και πολλά άλλα . Συχνά αυτά εξακολουθούν να έχουν εξαιρετική λεπτομέρεια ανέπαφη μετά από εκατομμύρια χρόνια. Τώρα έχουμε στρέψει την προσοχή μας στα μυριάδες καθημερινά αντικείμενα που κατασκευάζουμε και χρησιμοποιούμε, για να δούμε τι είδους μελλοντικά απολιθώματα -τα ονομάζουμε τεχνοαπολιθώματα- είναι αυτά που θα μείνουν στη Γη του αύριο». 

Τεχνοαπολιθώματα

Οι Jan Zalasiewicz, Sarah Gabbott έχουν γράψει για αυτό το νέο κόσμο που θα συντροφεύει τις επόμενες γενιές στο νέο τους βιβλίο: «Πώς τα τεχνοαπολιθώματα θα είναι η απόλυτη κληρονομιά μας». 

Εδώ είναι μερικά βασικά μηνύματα. 

Τα πρώτα πράγματα που θα τραβήξουν το μάτι οποιουδήποτε μελλοντικού παλαιοντολόγου είναι τα κατασκευασμένα μας αντικείμενα- κτίρια, δρόμοι, μηχανές και ούτω καθεξής. Τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν εκτοξευθεί σε αριθμό σε πάνω από ένα τρισεκατομμύριο τόνους, για να ξεπεράσουν πλέον όλα τα ζωντανά πράγματα στη Γη. Αυτή είναι πολλή πρώτη ύλη για τη δημιουργία μελλοντικών απολιθωμάτων. 

Τα περισσότερα πράγματα που φτιάχνουμε είναι σχεδιασμένα να είναι ανθεκτικά, να αντιστέκονται στη διάβρωση και την αποσύνθεση και είναι σημαντικά πιο σκληρά από το μέσο κόκκαλο ή κέλυφος. Ακριβώς από αυτό, έχουν ένα προβάδισμα στα διακυβεύματα απολίθωσης. Πολλά είναι νέα στη Γη. 

Τα πεταμένα κουτάκια αλουμινίου υπάρχουν παντού, για παράδειγμα, αλλά στον πλανήτη μας, είναι μια θαυμάσια καινοτομία, καθώς το καθαρό μέταλλο αλουμινίου είναι σχεδόν άγνωστο στη φύση. Τα τελευταία 70 χρόνια κατασκευάσαμε περισσότερους από 500 εκατομμύρια τόνους υλικού, αρκετά για να καλύψουμε όλες τις ΗΠΑ και μέρος του Καναδά.

Τι θα γίνει με αυτό; Το αλουμίνιο αντέχει στη διάβρωση, αλλά όχι για πάντα. Θαμμένο κάτω από τη γη σε στρώματα λάσπης και άμμου, ένα κουτί θα σπάσει σιγά-σιγά, αλλά συχνά όχι προτού υπάρξει μια εντύπωση σε σχήμα κουτιού σε αυτά τα νέα πετρώματα, επενδεδυμένα με μικροσκοπικούς κρυστάλλους αργίλου που αναπτύχθηκαν πρόσφατα από το διαβρωτικό αλουμίνιο. Έχοντας θωρακιστεί από το υπεριώδες φως, η λεπτή πλαστική επένδυση μέσα στο κουτί μπορεί να αντέξει επίσης. Το πλαστικό με βάση το πετρέλαιο είναι ακόμη πιο νέο σε γεωλογικούς όρους, όντας εντελώς ανύπαρκτο μέχρι τον 20ο αιώνα. 

Αυτά τα δύο υλικά που συμπιέζονται δίπλα-δίπλα αντιπροσωπεύουν μελλοντικές υπογραφές απολιθωμάτων της εποχής μας στη Γη.

 Δισεκατομμύρια απολιθωμένα μπούτια κοτόπουλου 

Τι γίνεται όμως με τα οστά-το αρχετυπικό απολιθωμένο λείψανο; 

Θα υπάρξουν πολλά από αυτά ως μελλοντικά απολιθώματα, ολοφάνερη απόδειξη της κυριαρχίας του είδους μας σε άλλα. Το τυπικό κοτόπουλο του σούπερ μάρκετ φαίνεται κοσμικό. Αλλά τώρα είναι μακράν το πιο κοινό πουλί από όλα, που αποτελεί περίπου τα 2/3 της βιομάζας των πτηνών στη Γη, και η αφθονία του στη ζωή αυξάνει τις πιθανότητες δημιουργίας απολιθώματος μετά τον θάνατο. 

Στοιβάζουμε τις πιθανότητες περαιτέρω ρίχνοντας τα οστά σε μια πλαστική σακούλα για κάδους, η οποία στη συνέχεια μεταφέρεται στον χώρο υγειονομικής ταφής για να ενωθεί με αμέτρητα περισσότερα οστά για ταφή σε όμορφα σχεδιασμένες συσκευασίες -επίσης με πλαστική επένδυση. 

Εκεί, τα οστά θα αρχίσουν να μουμιοποιούνται, ένα ακόμη χρήσιμο βήμα στον δρόμο προς τη πετροποίηση. Οι χωματερές μας είναι γιγάντια μέσα του μέλλοντος και θα γεμίσουν με τα κόκαλα αυτού του είδους. Αυτά τα οστά -υπερμεγέθη αλλά αδύναμα, γεμάτα οστεοπόρωση, μερικές φορές σπασμένα και παραμορφωμένα- θα πουν τη δική τους φρικιαστική ιστορία. 

Οι μελλοντικοί γεωλόγοι θα αναρωτιούνται για ένα ξαφνικά εξελιγμένο πουλί τόσο άφθονο αλλά τόσο σωματικά αβοήθητο. Θα καταλάβουν την ιστορία ενός κοτόπουλου παραγωγής που έχει κατασκευαστεί γενετικά να τρέφεται ανελέητα για να μεγιστοποιήσει την αύξηση βάρους και να σφαγεί σε μόλις 5 ή 6 εβδομάδες μετά την εκκόλαψη. 

Υποψιαζόμαστε ότι τα απολιθώματα θα είναι καταδικαστικά.

Απολιθωμένα φλις. Η μόδα που απολιθώνεται είναι επίσης νέα. Οι άνθρωποι έχουν φορέσει ρούχα για χιλιάδες χρόνια, αλλά οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις ρούχων είναι σπάνιες, επειδή είναι από φυσικές ίνες που χάνονται από σκώρους, μικρόβια και άλλους οδοκαθαριστές. Η απολιθωμένη γούνα και τα φτερά είναι επίσης σπάνια, για τους ίδιους λόγους. Αλλά η φθηνή, χαρούμενη και υπερβολικά άφθονη μόδα πολυεστέρα είναι αρκετά διαφορετική. Δεν υπάρχει ανάγκη για ναφθαλίνη με αυτά τα ρούχα, επειδή τα συνθετικά πλαστικά είναι δύσπεπτα για τα περισσότερα μικρόβια. 

Πόσο καιρό μπορεί να διαρκέσουν; 

Μερικά αρχαία απολιθωμένα φύκια έχουν στρώματα πολυμερών που μοιάζουν με πλαστικό, και αυτά έχουν διατηρηθεί, όμορφα διατηρημένα, για πολλά εκατομμύρια χρόνια. 

Ωστόσο, τα απολιθωμένα ρούχα σίγουρα θα μπερδέψουν τους παλαιοντολόγους του απώτερου μέλλοντος: πρώτα να δουν το σχήμα τους από τα τσαλακωμένα και πεπλατυσμένα υπολείμματα και μετά να καταλάβουν ποιον σκοπό εξυπηρετούσαν. 

Με τη μόδα που πετάμε, φτιάχνουμε μερικούς αιώνιους γρίφους. 

Τα κομμάτια σκυροδέματος από το παλιό σας αίθριο δεν είναι παλιοί βράχοι. Η συνταγή για σκυρόδεμα, που περιλαμβάνει ασβέστη ψημένο σε φούρνο, είναι σπάνια στη Γη , αλλά οι άνθρωποι το έχουν κάνει υπερβολικά άφθονα. Υπάρχουν τώρα περισσότεροι από μισό τρισεκατομμύριο τόνοι σκυροδέματος στη Γη, που κατασκευάζονται κυρίως από τη δεκαετία του 1950 - αυτό είναι ένα κιλό ανά τετραγωνικό μέτρο κατά μέσο όρο στη Γη. 

Και το σκυρόδεμα είναι ανθεκτικό ακόμη και για γεωλογικά πρότυπα: το μεγαλύτερο μέρος του όγκου του είναι άμμος και χαλίκι, τα οποία έχουν επιζήσει σε όλη την ιστορία του πλανήτη μας. 

Δεν υπάρχει τίποτα παλιό σχετικά με τους υπολογιστές και τα κινητά τηλέφωνα, αλλά βασίζονται στο ίδιο στοιχείο - το πυρίτιο - που συνθέτει τον χαλαζία (διοξείδιο του πυριτίου) της άμμου και του χαλίκι. Ωστόσο, θα είναι δύσκολο να αποκρυπτογραφηθεί ένα απολιθωμένο τσιπ πυριτίου: οι ημιαγωγοί που είναι τώρα συσκευασμένοι πάνω τους έχουν πλάτος μόλις νανόμετρα, πιο μικροσκοπικοί από ό,τι οι περισσότερες ορυκτές μορφές που αναλύουν οι γεωλόγοι σήμερα. Αλλά τα σχετικά σύνεργα, η αυξανόμενη σπατάλη πληκτρολογίων, οθονών, καλωδιώσεων, θα σχηματίσουν πιο εμφανή απολιθώματα. Τα μοτίβα σε αυτά, όπως το πληκτρολόγιο QWERTY, μοιάζουν με τα απολιθωμένα μοτίβα που χρησιμοποίησαν οι σημερινοί παλαιοντολόγοι ως ενδείξεις για την αρχαία λειτουργία. Ωστόσο, αυτό θα εξαρτιόταν από τους εκσκαφείς: τα απολιθωμένα πληκτρολόγια θα ήταν πιο λογικά σε υπερ-εξέλιξη αρουραίων με πόδια με πέντε δάχτυλα, ας πούμε, από τα υπερέξυπνα χταπόδια του απώτερου μέλλοντος. 

Είναι διασκεδαστικό να σκέφτεσαι έτσι και να τοποθετείς την ανθρώπινη ιστορία μέσα στη μεγάλη προοπτική της ιστορίας της Γης. Αλλά υπάρχει ένα ευρύτερο νόημα. 

Τα μελλοντικά απολιθώματα του αύριο είναι η ρύπανση του σήμερα: αντιαισθητικά, επιβλαβή, συχνά τοξικά και όλο και περισσότερο ένα δαπανηρό πρόβλημα. Αρκεί να δει κανείς την κατάσταση των ποταμών και των παραλιών της Βρετανίας. 

Η κατανόηση του πώς ξεκινά η απολίθωση τώρα μας βοηθά να κάνουμε τις σωστές ερωτήσεις. Όταν τα πλαστικά σκουπίδια ξεβράζονται στη θάλασσα, θα συνεχίσουν να ταξιδεύουν ή θα θάβονται με ασφάλεια, καλυμμένα από θαλάσσια ιζήματα; Τα απόβλητα στους παράκτιους χώρους υγειονομικής ταφής θα παραμείνουν ή θα καλυφθούν από τα κύματα καθώς ανέβει η στάθμη της θάλασσας; 

Οι απαντήσεις θα βρεθούν σε μελλοντικούς βράχους -αλλά θα μας βοηθούσε όλους να τις λύσουμε τώρα.

Γεωδίφης 

Παιδί της Ρέας

με πληροφορίες από  Jan Zalasiewicz, Sarah Gabbott, The Conversation

περισσότερα,

https://phys.org/news/2025-02-technofossils-pollution-today-fossils-future.html

https://theconversation.com/how-the-pollution-of-today-will-become-the-technofossils-of-the-far-future-248815