Η αόρατη απειλή

Η Οδός Ελευθερίου Βενιζέλου της πόλης Κω τη δεκαετία του ΄50, πριν από την ξέφρενη τουριστική ανάπτυξη. Πόσα έχουν αλλάξει από τότε; Τα δένδρα έχουν μειωθεί, τα κτίρια έχουν γίνει περισσότερα και έχουν μεγαλώσει σε ύψος, πλάτος και περισσότεροι κάτοικοι, οχήματα κινούνται στο κέντρο.

Κανονικά σε ένα νησί όπως την Κω δεν θα έπρεπε να μιλάμε για  ατμοσφαιρική ρύπανση. Όμως ζώντας στο κέντρο της Κω για μεγάλα χρονικά διαστήματα έχω γίνει άθελα μάρτυρας ρύπανσης του αέρα και όχι μόνο. Υπάρχουν περιβαλλοντικές βόμβες για τις οποίες ήδη έχω μιλήσει σε προηγούμενες αναρτήσεις.  Μάταια περιμένω κάποιες δράσεις από τους δημόσιους φορείς. Όμως το θέμα αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον με τις νέες έρευνες σε θέματα υγείας.

Αυτή τη φορά θα σταθώ για πως  η ατμοσφαιρική ρύπανση αλλάζει σιωπηλά την υγεία μας, μέσα από μελέτες που έχουν δημοσιευθεί.

Ο αέρας , ο τόπος , τα νερά

Οι επιπτώσεις στην υγεία είναι τεράστιες και ποικίλες.  Ακούς συχνά για νέους ανθρώπους που δεν κάπνιζαν να έχουν προσβληθεί με  καρκίνο των πνευμόνων. Πώς γίνεται αυτό; «Ο αέρας , ο τόπος , τα νερά» του Μέγα οικολόγου Ιπποκράτη είναι εδώ, τα έλεγε ο παππούς πριν από 2500 χρόνια. Τώρα έχει αποδειχτεί ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ο βασικότερος από τους λόγους που προκαλεί καρκίνο των πνευμόνων.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει το τίμημα του όχι μόνο στο νησί . Στοιχίζει εκατομμύρια ζωές ετησίως, αλλά η πλήρης επίδρασή της στην ανθρώπινη υγεία μόλις τώρα έρχεται στο επίκεντρο.

Ο αέρας που αναπνέουμε δεν είναι τόσο καθαρός όσο φαίνεται. Αόρατα με γυμνό μάτι, μικροσκοπικά σωματίδια και επιβλαβή αέρια στροβιλίζονται γύρω μας, διεισδύοντας βαθιά στους πνεύμονες και στην κυκλοφορία του αίματος μας. Αυτοί οι ρύποι, συχνά ανεπαίσθητοι, αναδιαμορφώνουν την υγεία μας με τρόπους που οι επιστήμονες μόλις αρχίζουν να κατανοούν πλήρως. 

Από τις καρδιακές παθήσεις μέχρι την άνοια, ο απολογισμός της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι συγκλονιστικός - και είναι ένα πρόβλημα που εκτείνεται σε ηπείρους, χωριά , νησιά, κοιλάδες, βουνά επηρεάζοντας σχεδόν κάθε άνθρωπο στον πλανήτη.

Παγκόσμια Κρίση Υγείας

Η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για τουλάχιστον 7 εκατομμύρια θανάτους ετησίως , σύμφωνα με παγκόσμιες εκτιμήσεις. 

Μόνο στην Ευρώπη, τα λεπτά σωματίδια (PM2,5)—σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρόμετρα—προκάλεσαν εκτιμώμενους 238.000 πρόωρους θανάτους το 2020.Αν και αυτό αντιπροσωπεύει μείωση 45% από το 2005, χάρη σε αυστηρότερους κανονισμούς και καθαρότερες τεχνολογίες, το 97% των κατευθυντήριων γραμμών για την ασφάλεια των πόλεων της Ευρώπης (WHO ).

Η βραχυπρόθεσμη έκθεση μπορεί να προκαλέσει κρίσεις άσθματος, λοιμώξεις του αναπνευστικού και καρδιαγγειακά συμβάντα. 

Η μακροχρόνια έκθεση, ωστόσο, είναι ακόμη πιο ύπουλη. 

Μελέτες συνδέουν τη χρόνια ατμοσφαιρική ρύπανση με εγκεφαλικό επεισόδιο, καρκίνο του πνεύμονα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), ακόμη και καταστάσεις όπως ο διαβήτης τύπου 2, το Αλτσχάιμερ και η άνοια.

«Η ατμοσφαιρική ρύπανση βλάπτει την υγεία κατά την παιδική ηλικία και αυξάνει τον κίνδυνο ασθενειών αργότερα στη ζωή», σημειώνει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ). Τα παιδιά, των οποίων το σώμα και το ανοσοποιητικό σύστημα εξακολουθούν να αναπτύσσονται, είναι ιδιαίτερα ευάλωτα.

Όμως το βάρος δεν κατανέμεται ομοιόμορφα. Οι κοινότητες με χαμηλότερο εισόδημα συχνά αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη έκθεση σε ρύπους, ζουν κοντά σε πολυσύχναστους δρόμους και βιομηχανικές ζώνες ή βασίζονται σε καύσιμα χαμηλής ποιότητας για θέρμανση. Οι δρόμοι και οι πλατείες μας αποτελούν ένα θάλαμο αερίων, για όποιον μπορεί να το αντιληφθεί.Στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη,  η καύση άνθρακα και ξύλου σε αναποτελεσματικές σόμπες οδηγεί σε μερικά από τα υψηλότερα επίπεδα PM2,5 στην ήπειρο.

Τι ακριβώς συμβαίνει μέσα μας;Σωματίδια με διάμετρο 2,5 μm ή μικρότερη (PM2,5), σωματίδια με διάμετρο 10 μm ή μικρότερη (PM10), όζον (O3), διοξείδιο του αζώτου (NO2), βενζο[a]πυρένιο (BaP) και διοξείδιο του θείου (SO2). Γραφικό από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος.

Τι κάνει την ατμοσφαιρική ρύπανση τόσο επιβλαβή;

 Η απάντηση βρίσκεται στην ικανότητά  να διεισδύει σχεδόν σε κάθε σύστημα του σώματος. Τα σωματίδια PM2.5 είναι τόσο μικρά που μπορούν να παρακάμψουν τις φυσικές άμυνες του σώματος, να μένουν βαθιά στους πνεύμονες και ακόμη και να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος. Μόλις εκεί, πυροδοτούν φλεγμονή, μια βιολογική απόκριση που, με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να βλάψει τους ιστούς και το DNA.

«Όταν εισπνέετε ατμοσφαιρικούς ρύπους, το σώμα σας βλέπει αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια ως απειλή και προσπαθεί να τα διώξει το συντομότερο δυνατόν», εξηγεί η Loren Wold, PhD, καθηγήτρια στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο του Οχάιο, που έχει μελετήσει τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης για δύο δεκαετίες. Αυτός ο καταρράκτης φλεγμονής μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από χρόνιες παθήσεις, από καρδιακές παθήσεις έως αυτοάνοσες διαταραχές.

Οι νέες έρευνες επισημαίνουν επίσης ψυχολογικές επιπτώσεις. 

Η μακροχρόνια έκθεση σε λεπτά σωματίδια έχει συνδεθεί με αυξημένους κινδύνους άγχους, κατάθλιψης και σχιζοφρένειας. Οι μηχανισμοί εξακολουθούν να μελετώνται, αλλά οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες -μια επιβλαβής ανισορροπία των μορίων στο σώμα- μπορεί να παίξουν κάποιο ρόλο.

Ένα κάλεσμα για δράση

Τα καλά νέα είναι ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση, αν και είναι απίστευτα περίπλοκη και δύσκολο να αντιμετωπιστεί, είναι ένα ρεαλιστικά επιλύσιμο πρόβλημα. 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κάνει σημαντικά βήματα, μειώνοντας τις εκπομπές PM2,5 κατά 32% μεταξύ 2005 και 2020. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και το Σχέδιο Δράσης Μηδενικής Ρύπανσης στοχεύουν στη μείωση των πρόωρων θανάτων από την ατμοσφαιρική ρύπανση κατά περισσότερο από 55% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η επερχόμενη δεύτερη παγκόσμια διάσκεψη του ΠΟΥ για την Ατμοσφαιρική Ρύπανση και την Υγεία το 2025 επιδιώκει να κινητοποιήσει τη δράση. Οι ειδικοί τονίζουν την ανάγκη για αυστηρότερα πρότυπα ποιότητας του αέρα, τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και καλύτερα συστήματα παρακολούθησης. «Ο καθαρότερος αέρας θα οδηγήσει σε υγιέστερους πληθυσμούς, χαμηλότερο κόστος υγειονομικής περίθαλψης, αυξημένη παραγωγικότητα και ένα πιο βιώσιμο μέλλον», υποστηρίζει ο ΠΟΥ.

Αλλά και οι ατομικές ενέργειες έχουν σημασία. Η προσοχή στον Δείκτη Ποιότητας Αέρα (AQI)-ένα εργαλείο που μετρά τα επίπεδα ρύπανσης- μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να λάβουν ενημερωμένες αποφάσεις σχετικά με το πότε θα παραμείνουν σε εσωτερικούς χώρους ή πότε θα φορέσουν προστατευτικές μάσκες. Για όσους ανήκουν σε ευαίσθητες ομάδες, όπως τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με χρόνιες παθήσεις, ακόμη και τα μέτρια επίπεδα ρύπανσης μπορεί να εγκυμονούν κινδύνους. Η χρήση φορητών αισθητήρων ποιότητας αέρα, όπως αυτοί της Kunak , μπορεί να παρέχει σε πραγματικό χρόνο, εντοπισμένα δεδομένα για να βοηθήσει τα άτομα να παρακολουθούν και να ανταποκρίνονται στα επίπεδα ρύπανσης πιο αποτελεσματικά.

Η καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης απέχει πολύ από το να έχει τελειώσει. Ενώ έχει σημειωθεί πρόοδος, εκατομμύρια εξακολουθούν να υποφέρουν από τις επιπτώσεις του και το οικονομικό κόστος είναι συγκλονιστικό - υπολογίζεται σε 8,1 τρισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Ωστόσο, οι λύσεις είναι εφικτές. Αυστηρότεροι κανονισμοί, καθαρότερες τεχνολογίες και συλλογική δέσμευση για τη δημόσια υγεία μπορούν να ανατρέψουν την κατάσταση.

Όπως το θέτει η Δρ. Γουόλντ, «Είναι σχεδόν αδύνατο να ελέγξεις κάτι τόσο τεράστιο όσο ο αέρας που αναπνέεις, αλλά το να γνωρίζεις πώς μπορεί να επηρεάσει το σώμα σου – και τις μικρές αλλαγές που μπορείς να κάνεις για να παραμείνετε λίγο πιο ασφαλείς – μπορεί να βοηθήσει πολύ στην προστασία της υγείας σας».

Ο αέρας μπορεί να είναι αόρατος, αλλά η επίδρασή του στη ζωή μας είναι αναμφισβήτητη. Το ερώτημα είναι: Πόσο καιρό θα περιμένουμε να δράσουμε και στα μέρη μας; Όσο καθυστερούμε τη δράση, τόσο περισσότερο υποφέρει η κοινωνία.

Γεωδίφης με πληροφορίες  από τη σελίδα cleanairfund 

https://www.cleanairfund.org/news-item/deaths-air-pollution-data-hope/#:~:text=The%20World%20Health%20Organization%20estimates,from%20burning%20wood%20and%20charcoal.

https://www.who.int/teams/environment-climate-change-and-health/air-quality-energy-and-health/health-impacts/exposure-air-pollution#:~:text=Ambient%20(Outdoor)%20Air%20Pollution%20Exposure,the%20highest%20levels%20of%20exposure.

https://www.zmescience.com/ecology/the-invisible-threat-how-air-pollution-is-silently-reshaping-our-health/

Πώς είναι να ζεις σε ένα μολυσμένο μέρος;

https://geogeodifhs.blogspot.com/2024/08/blog-post_22.html