Η προέλευση των σημαντικών σεισμικών ακολουθιών στο Αιγαίο και την Αιθιοπία;

Η προέλευση των δύο σημαντικών σεισμικών ακολουθιών αυτής της περιόδου στην Αιθιοπία και το Αιγαίο Πέλαγος οφείλεται σε κινήσεις ρευστών ή/και μάγματος.

 Η σεισμικότητα στην Αιθιοπία και αυτή κοντά στη Σαντορίνη που καταγράφουμε την τελευταία περίοδο είναι λίγο διαφορετική από τις «κανονικές» ως προς τη συχνότητα και την κατανομή των γεγονότων. Αυτό υποδηλώνει ότι τα ρευστά, «καθοδηγούμενα» με κάποιο τρόπο από τεκτονικέ διεργασίες, εμπλέκονται στην προέλευση αυτών των σεισμών. Και αν έχει επιβεβαιωθεί η παρουσία αναχώματος λάβας στην Αιθιοπία, παραμένει κάποια αβεβαιότητα για την κατάσταση στην Ελλάδα, όπου είναι πιθανό εκτός από υγρά να τοποθετήθηκαν και μαγματικά υλικά σε βάθος. 

Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε τη διαφορά στην κάλυψη των μέσων ενημέρωσης: μεγάλη κάλυψη της οικειοθελούς σεισμικότητας από τη Θήρα και τα κοντινά νησιά, ενώ ελάχιστα νέα έχουν βγει για την τραγωδία που βιώνουν στην Αιθιοπία, με δεκάδες σπίτια καταστράφηκαν και εκτιμώμενο αριθμό προσφύγων περίπου 100.000.

ΑΙΘΙΟΠΙΑ ΚΑΙ ΔΕΚΑΔΕΣ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ 

Σεισμικότητα στην Αιθιοπία με M 4 ή υψηλότερη από 26 Δεκεμβρίου 2024 έως 22 Φεβρουαρίου 2025 στην περιοχή μεταξύ Fendtale και Dofen. Πηγή: USGS.

 Από την αρχή αυτής της κρίσης, μεταξύ 26 Δεκεμβρίου 2024 και 15 Φεβρουαρίου 2025, το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ εντόπισε πάνω από 270 συμβάντα με M 4 ή υψηλότερο, συμπεριλαμβανομένων 5 με M ίσο ή μεγαλύτερο από 5 και το μέγιστο 6 επιτεύχθηκε στις 14 Φεβρουαρίου. Εν ολίγοις, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το πρόβλημα προκύπτει από ένα ηφαιστειακό ανάχωμα που σχηματίζεται σε μικρό βάθος μεταξύ δύο ηφαιστείων, του Fentale και του Dofen, επηρεάζοντας μια περιοχή μήκους περίπου 50 χιλιομέτρων. Το ανάχωμα, σφηνώνοντας τον εαυτό του στον φλοιό, τον αναγκάζει να διασταλεί. Αυτή η επέκταση προκαλεί σεισμούς και σε γειτονικές περιοχές, λόγω της τάσης που ασκείται σε προϋπάρχοντα ρήγματα. Είναι μια κατάσταση που θυμίζει εν μέρει εκείνη της έκρηξης Bardarbunga το 2014, εκτός από το ότι εκείνη την εποχή στην Ισλανδία μπορέσαμε να παρατηρήσουμε την εξάπλωση του αναχώματος προς το ΒΑ , χάρη στην τεράστια επιστημονική κοινότητα και μέσα ενημέρωσης από τους Ισλανδούς, ενώ οι ειδήσεις για την Αιθιοπία πρέπει να αναζητηθούν στο Διαδίκτυο με φανάρι, γιατί δεν είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες από την άποψη των μέσων ενημέρωσης. 

Η κύρια γεωλογική και γεωφυσική διαφορά είναι ότι στην Ισλανδία τα επίκεντρα των σεισμών έχουν μετακινηθεί προοδευτικά προς τα βόρεια, ξεκινώντας από την καλντέρα μέχρι το σημείο όπου η λάβα έρεε στην επιφάνεια στο Holuhraun, ενώ τώρα στην Αιθιοπία η κατανομή είναι αρκετά «τυχαία» σε όλη την έκταση του αναχώματος. Αντίθετα, σημειώνεται ως ομοιότητα ότι το ισλανδικό ανάχωμα που προερχόταν από την Bardarbunga ήταν απευθείας προς την κατεύθυνση ενός άλλου ενεργού ηφαιστείου, του Askja. 

Έχω δει επίσης παρεμβολογράμματα που ετοίμασε ο Derek Keir του Τμήματος Επιστημών της Γης στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, στα οποία είναι εμφανής η επέκταση στις πλευρές της περιοχής που επηρεάζεται από το ανάχωμα.  Κατάφερα να μάθω ότι έχουν καταγραφεί αρκετές φρεατικές εκρήξεις λόγω της υπερθέρμανσης των ατμών που προκαλείται από τη θερμότητα του μάγματος, αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι αφού τα υποκέντρα είναι επιφανειακά, έχουν καταγραφεί πολλά κατεστραμμένα σπίτια και μεγάλα προβλήματα για τον πληθυσμό και, σε μια εποχή που υπάρχουν πάρα πολλές ανθρωπιστικές κρίσεις, μιλάμε για τουλάχιστον μία εκκένωση 100000 ανθρώπων και ταυτόχρονα για τη γενική αδιαφορία του πολιτισμένου κόσμου.

ΑΙΓΑΙΟ: ΥΓΡΑ, ΑΛΛΑ ΤΙ ΕΙΔΟΥΣ; ΜΟΝΟ ΥΔΡΟΘΕΡΜΙΚΑ ΥΓΡΑ Ή ΚΑΙ ΜΑΓΜΑΤΑ; 

Και τώρα ερχόμαστε στο Αιγαίο. Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά της περιοχής, όπως μπορείτε να δείτε από την εικόνα εδώ στο πλάι, αυτές τις μέρες φαίνεται ότι έχει επιστρέψει η ηρεμία ή σχεδόν: οι σεισμοί M 4 ή υψηλότεροι στα ΒΑ της Σαντορίνης έχουν σίγουρα μειωθεί: μεταξύ 13 και 22 Φεβρουαρίου σημειώθηκαν «μόνο» 15 συμβάντα με μέγιστο 4,4, σε σύγκριση με πάνω από 10 την ημέρα την προηγούμενη εβδομάδα.Αντίθετα, στην καλντέρα, οι σεισμοί με Μ ίσο ή μεγαλύτερο από 1 έχουν μειωθεί από τις 27 Ιανουαρίου έως σήμερα.  Φορείς που παρέχουν βάσεις δεδομένων για τους σεισμούς, όπως οι INGV, Geofon και άλλοι, υποδεικνύουν τα Δωδεκάνησα ως τη θέση της σεισμικότητας. Αυτό δεν είναι σωστό γιατί η Ίος, η Αμοργός, όπως και η Θήρα και τα άλλα νησιά της καλντέρας της Σαντορίνης, είναι μέρος των Κυκλάδων και όχι των Δωδεκανήσων. 

ΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ. 

Η τεκτονική εικόνα είναι αυτή ενός τυπικού μαγματικού τόξου που παράγεται από μια σύγκρουση μεταξύ των πλακών, με τον ωκεάνιο φλοιό της αφρικανικής πλάκας να κατεβαίνει κάτω από τον ηπειρωτικό φλοιό της μικροπλάκας του Αιγαίου και τον τελευταίο να παρασύρεται προς τα ΝΑ. 

 ΠΟΛΥ ΛΙΓΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΜΑΓΜΑΤΙΚΟ ΤΟΞΟ; ΟΧΙ.

 Κάποιοι θα πουν ότι το ελληνικό τόξο είναι κακώς ηφαιστειακό. Στην πραγματικότητα, όχι, γιατί φιλοξενεί 4 περιοχές που δραστηριοποιούνται στο Ολόκαινο σε μια λωρίδα μήκους 500 χλμ. (όλα τα δεδομένα από το "Smithsonian Global Volcanism Project"): Τα Μέθανα, στην ακτή της Πελοποννήσου, εξερράγησαν τον 3ο αιώνα μ.Χ. και είναι η πιο πρόσφατη απόδειξη ηφαιστειακής δραστηριότητας που διαρκεί τουλάχιστον 3 εκατομμύρια χρόνια. Η Μήλος έχει προκαλέσει αρκετές φρεατικές εκρήξεις στο Ολόκαινο, η πιο πρόσφατη από τις οποίες κάλυψε μια ρωμαϊκή πόλη. η γραμμή Χριστιανά– Σαντορίνη – Κολούμπο, η οποία έχει προκαλέσει αρκετές εκρήξεις: εκτός από τη διάσημη μινωική έκρηξη, η Σαντορίνη εξερράγη 4 φορές τον 20ο αιώνα, ενώ μια έκρηξη του Κολούμπο παρατηρήθηκε το 1650 (καθώς αυτό και άλλα εκρηκτικά κέντρα βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, είναι πιθανό να μην έχουν υπάρξει εκρήξεις στο παρελθόν). 

Η Νίσυρος, ένα από τα ελληνικά νησιά στα ανοικτά των τουρκικών ακτών, προκάλεσε 4 εκρήξεις τον 19ο αιώνα .Υπάρχουν και άλλα ηφαίστεια ενεργά στο Άνω Πλειστόκαινο, μεταξύ των οποίων, στο ανατολικό τμήμα του Αιγαίου, το Γυαλί, δίπλα στη Νίσυρο, ενεργό τουλάχιστον μέχρι πριν από 30.000 χρόνια και η Κως που εξακολουθεί να παρουσιάζει σημαντική γεωθερμική δραστηριότητα.  Θυμάμαι ότι γενικά τα ηφαίστεια ενός μαγματικού τόξου παρουσιάζουν σποραδική δραστηριότητα (εκτός από το Στρόμπολι, αλλά βρισκόμαστε στην Ιταλία που – ως συνήθως – παρουσιάζει πολύ ιδιαίτερες περιπτώσεις σε ένα ευρύ φάσμα γεωλογικών πραγματικοτήτων) και ότι ένα τόξο 500 χλμ. είναι μάλλον σύντομο, πιθανώς το μικρότερο από όλα αυτά που υπάρχουν αυτή τη στιγμή. Θα έλεγα λοιπόν ότι ενώ 5 ηφαίστεια σε 500χλμ. σίγουρα δεν είναι ρεκόρ πυκνότητας, αυτό δεν σημαίνει ότι το τόξο δεν είναι ιδιαίτερα ενεργό. 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΣΕΙΣΜΙΚΗΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ. 

Η Σαντορίνη είναι πιθανώς σε αναταραχή, δεδομένου ενός σημαντικού αριθμού σεισμών  από τον Σεπτέμβριο του 2025 και όπως φαίνεται στην παραπάνω εικόνα, μέχρι  τις 27 Ιανουαρίου, με ακολουθία στα ΒΑ της καλντέρας. 

Ομοίως, η μείωση των γεγονότων ΒΑ σημειώνεται ξεκινώντας από τις 13 Φεβρουαρίου (την προηγούμενη ημέρα από εκείνο το επεισόδιο σεισμικής δόνησης). Αυτή είναι μια μάλλον περίεργη σύμπτωση. Δεν υπάρχει αμφιβολία, επαναλαμβάνω, ότι η σεισμική κρίση ΒΑ της Σαντορίνης πυροδοτήθηκε από την άφιξη των ρευστών, αλλά τι είδους υγρά; 

Σε μια σύγκρουση μεταξύ των πλακών, πολλά υγρά αποβάλλονται από τη σφήνα της πλάκας που βυθίζεται στον μανδύα ρέοντας κάτω από την άλλη, και αυτή ακριβώς η κυκλοφορία βρίσκεται στη βάση του μηχανισμού παραγωγής ηφαιστειότητας μαγματικού τόξου: λόγω της άφιξης αυτών των ρευστών, η θερμοκρασία τήξης του μανδύα μειώνεται και η θερμοκρασία αυτή φθάνει συχνά σε μια μαγευτική γραμμή θερμοκρασίας. 

Επειδή λοιπόν υπάρχει ξεκάθαρα ηφαιστειακό μαγικό τόξο σε αυτά τα μέρη, πρέπει να υπάρχει εισροή υγρών από την αφρικανική πλάκα που την πυροδότησε και δεν είναι σίγουρο ότι αυτά τα υγρά δεν μπορούν να φτάσουν στην κορυφή. Ωστόσο, μια εικόνα διατομής της σεισμικής ζώνης κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, στην οποία άνθρωποι του διαμετρήματος του Δημητρίου Παπανικολάου και της Παρασκευής Νομικού αναδεικνύουν μια ασύμμετρη θέση των βαθιών μαγματικών αποθεμάτων σε σχέση με την ηφαιστειακή ευθυγράμμιση Χριστιανία – Σαντορίνη – Κολούμπο. Αυτά τα αποθέματα θα βρίσκονται ακριβώς κάτω από την περιοχή που επηρεάζεται από τη σεισμικότητα. Δεν καταλαβαίνω από πού βγήκε αυτό, αλλά επειδή ο Παπανικολάου και η Νομικού είναι από τους πιο έγκυρους μελετητές που έχουν κάνει μελέτες σε αυτόν τον τομέα, αυτή η εικόνα πρέπει γενικά να λαμβάνεται υπόψη και πολύ, ακόμα κι αν δεν προέρχεται από άρθρο με κριτές. 

Σε αυτή την περίπτωση, είναι επομένως πιθανό οι κινήσεις στην αρχή της σεισμικής ακολουθίας να είχαν επίσης ρόλο στη μαγματική συνιστώσα. 

ΕΝΑΣ ΔΕΣΜΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ; 

Ένα άλλο πράγμα που πρέπει να καταλάβουμε είναι αν υπάρχει σχέση μεταξύ αυτής της σεισμικής κρίσης και του ηφαιστειακού μηχανισμού της Σαντορίνης. 

Στην αρχή, παρόλο που τόνισα επίσης ότι η σεισμικότητα είχε προκληθεί από την παρουσία ρευστών, δεν ήμουν πολύ πεπεισμένος για μια σχέση, αλλά δεδομένου ότι ο ρυθμός σεισμικότητας που εκδηλώθηκε από την καλντέρα από τον Σεπτέμβριο του 2024 έπεσε ξαφνικά μόλις άρχισαν αυτοί οι ΒΑ σεισμοί, είναι μια πραγματική χρονική σύμπτωση. 

Είναι αλήθεια ότι μια σύμπτωση δεν είναι απόδειξη, αλλά σίγουρα είναι μια ενδιαφέρουσα ένδειξη. Ας δούμε αν μέσα στους επόμενους μήνες θα μάθουμε περισσότερα για το τι συνέβη.

aldo piombino

https://aldopiombino.blogspot.com/2025/02/lorigine-da-movimenti-di-fluidi-eo.html