Η άνυδρη Αθήνα στρέφεται σε αρχαίο υδραγωγείο

Μερικά από τα αρχαία πηγάδια του Αδριανού Υδραγωγείου στο Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών.

Η άνυδρη Αθήνα στρέφεται στο αρχαίο υδραγωγείο καθώς η κλιματική κρίση γίνεται πιο έντονη.

Ανάμεσα σε σταθμευμένα αυτοκίνητα σε έναν προαστιακό δρόμο της Αθήνας, εργάτες στερεώνουν μια αντλία σε ένα αρχαίο πέτρινο πηγάδι που με τη σειρά του έχει πρόσβαση σε ένα υδραγωγείο που χτίστηκε σχεδόν πριν από 2.000 χρόνια.

Η ελληνική πρωτεύουσα, μια από τις πιο καυτές και πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις της Ευρώπης, καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια –και τα βάθη– για να πολεμήσει τις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού και τις τραγικές υποδομές.

Οι αξιωματούχοι αξιοποιούν χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της πρόσβασης στο Υδραγωγείο του Αδριανού, ένα υπόγειο κανάλι μήκους 24 χιλιομέτρων (15 μιλίων) που πήρε το όνομά του από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα που χρηματοδότησε την κατασκευή του το έτος 140.

Χαιρετίζεται από τους ειδικούς ως «μηχανικό θαύμα».

Πέρυσι, η εταιρεία κοινής ωφελείας ΕΥΔΑΠ προειδοποίησε επανειλημμένα τους Αθηναίους ότι έπρεπε να εξοικονομήσουν πόσιμο νερό καθώς τα αποθέματα συρρικνώθηκαν.

Η Κατερίνα Αποστολοπούλου της ΕΥΔΑΠ, η οποία διαχειρίζεται το έργο στο προάστιο του Χαλανδρίου, περίπου 10 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας, είπε ότι το νερό δεν θα είναι πόσιμο και αντ 'αυτού θα χρησιμοποιείται «για τον καθαρισμό ή το πότισμα πάρκων και κήπων» το καλοκαίρι.

Επισήμανε ότι οι Αθηναίοι θα έπρεπε κανονικά να χρησιμοποιούν το δίκτυο πόσιμου νερού για τους κήπους και τα πάρκα τους, οπότε ήλπιζε ότι η νέα αντλία θα βοηθούσε στη διάσωση του πολύτιμου πόρου.

Καταφύγιο πολέμου

Το υδραγωγείο, που ξεκινά στους πρόποδες της Πάρνηθας, τροφοδοτείται από υδροφόρο ορίζοντα, εξήγησε ο γεωλόγος Γιάννης Δάφνος.

Μια ήπια κλίση από το βουνό βοηθά το νερό να κυλήσει φυσικά προς το κέντρο της πόλης.

Το πηγάδι του Χαλανδρίου έχει βάθος πάνω από 20 μέτρα και αποτελεί μέρος ενός δικτύου 300 αρχαίων πηγαδιών, είπε ο Δάφνος καθώς σήκωνε το βαρύ σιδερένιο κάλυμμα.

Ο Γιώργος Σαχίνης, διευθυντής στρατηγικής και καινοτομίας της ΕΥΔΑΠ, αποκάλεσε το υδραγωγείο «αρχαιολογικό και μηχανολογικό θαύμα».

Προέτρεψε τους σχεδιαστές να το χρησιμοποιήσουν για να δημιουργήσουν περισσότερους χώρους πρασίνου σε μια πόλη που έχει πληγεί σκληρά από την κλιματική κρίση.

«Είναι ένα από τα σημαντικότερα αρχαία υδραγωγεία στην Ευρώπη», είπε.

Το υδραγωγείο βοήθησε στον εφοδιασμό της πόλης για εκατοντάδες χρόνια, αλλά έπεσε σε αχρηστία μετά τη ρωμαϊκή εποχή.

Οι Αθηναίοι άρχισαν να το επαναχρησιμοποιούν στα τέλη του 19ου αιώνα, αλλά εγκαταλείφθηκε ξανά μετά την κατασκευή δύο φραγμάτων κοντά στην πόλη.

Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής (1941-1944) και στη συνέχεια του ελληνικού εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε, ένα από τα πηγάδια του Χαλανδρίου που τώρα είναι ξερό χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο, είπε ο Χρήστος Γιοβανόπουλος, επικεφαλής του Cultural Hidrant, ενός έργου διαχείρισης κληρονομιάς στο δημαρχείο Χαλανδρίου.

Το έργο αποκατάστασης εντάσσεται στο πλαίσιο «προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης στην Αθήνα», είπε, προσθέτοντας ότι συχνά σπαταλήθηκε το νερό.

«Συνεργάζεται με τη φύση»

Είπε ότι το έργο στο Χαλάνδρι στοχεύει στην προώθηση χώρων πρασίνου και στη βελτίωση του μικροκλίματος μέσω της ανακύκλωσης του νερού, ενώ αναδεικνύει την αρχαιολογική και πολιτιστική σημασία ολόκληρου του μνημείου.

Πριν από μερικά χρόνια, οι Χαλανδριώτες έπρεπε να κάνουν ζιγκ-ζαγκ για να αποφύγουν το πηγάδι, που τότε βρισκόταν στη μέση του δρόμου, είπε ο Γιοβανόπουλος.

Τώρα, το βόρειο προάστιο της Αθήνας θα είναι ο πρώτος από τους οκτώ δήμους της περιφέρειας της Αθήνας που θα επωφεληθεί από την επαναχρησιμοποίηση του νερού του υδραγωγείου.

Ένα παρακείμενο ξηρό πηγάδι έχει εξοπλιστεί με μια σκάλα για να επιτρέπει στους επισκέπτες να κατέβουν και να δουν τμήματα του αρχαίου αγωγού.

Το υδραγωγείο φτάνει τελικά στο κέντρο της Αθήνας στους πρόποδες του λόφου του Λυκαβηττού, που κάποτε βρισκόταν στη θέση μιας ρωμαϊκής δεξαμενής.

Μόνο μερικά τμήματα της αρχικής κατασκευής της δεξαμενής έχουν απομείνει. Η υπάρχουσα κατασκευή με πέτρινες κολώνες και καμάρες είναι σε μεγάλο βαθμό ανακατασκευή του 19ου αιώνα.

Αυτή η κεντρική δεξαμενή είναι το τελικό σημείο του Αδριανού Υδραγωγείου στο κέντρο της Αθήνας.

Στο κάτω μέρος, στο αρχαίο κανάλι, παραμένουν «λίγα τμήματα της στέγης που έχτισαν οι Ρωμαίοι για να αποτρέψουν την πτώση βράχων στο υδραγωγείο», είπε ο Σαχίνης.

«Είναι ένα κομψό κομμάτι υποδομής που σέβεται και συνεργάζεται άψογα με τη φύση», είπε.

«Χάρη σε αυτό το υδραγωγείο , υπάρχουν σχέδια για τη δημιουργία περισσότερων χώρων πρασίνου γύρω από την αρχική δεξαμενή», πρόσθεσε.

Γεωδίφης με πληροφορίες από  2025 AFP

https://phys.org/news/2025-02-arid-athens-ancient-aqueduct-climate.html