Η λειψυδρία ενέχει κίνδυνο για τη θαλάσσια ζωή και την οικονομία της Μεσογείου
Υπάρχει μια κρίσιμη σχέση μεταξύ της μειωμένης ροής ποταμών στη Μεσόγειο και της υγείας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων της Μεσογείου.
Νέα έρευνα υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη ενσωμάτωσης της διαχείρισης των υδάτινων πόρων για την κατάλληλη προστασία της πλούσιας βιοποικιλότητας των θαλασσών και των ωκεανών και των οικονομιών που υποστηρίζει.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως συχνότερες και πιο σοβαρές παρατεταμένες ξηρασίες λόγω έλλειψης βροχοπτώσεων και υψηλής εξάτμισης, αναμένεται να επιδεινώσουν το υδατικό στρες (αδυναμία κάλυψης της ζήτησης νερού) στην Ευρώπη: Περίπου το 20% της επικράτειας της Ευρώπης και το 30% της εμπειρίας του πληθυσμού σε υδατικό στρες κάθε χρόνο.
Μια νέα μελέτη με επικεφαλής τους επιστήμονες δημοσιεύτηκε στο Nature Communications διερευνά τον αντίκτυπο της μειωμένης ροής του νερού των ποταμών στα θαλάσσια οικοσυστήματα στη Μεσόγειο λόγω της κλιματικής αλλαγής και των αυξανόμενων απαιτήσεων για νερό.
Στην Ευρώπη, ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής θα επιδεινώσει τη ροή των γλυκών υδάτων στα ποτάμια και το υδατικό στρες, ιδιαίτερα στα νότια και νοτιοδυτικά. Ο ποταμός Πάδος στην Ιταλία, που εκβάλλει στη Μεσόγειο, έχει ήδη βιώσει πολύ χαμηλότερα επίπεδα ροής νερού πολλές φορές.
Ο όγκος του νερού του μειώθηκε σχεδόν στο μισό σε τουλάχιστον 5 περιπτώσεις κατά τη διάρκεια 23 ετών παρακολούθησης (2001-2023).
Το 2022, η πτώση της ροής του νερού έφτασε σε ιστορικό χαμηλό 39% της μέσης τιμής κατά την περίοδο παρακολούθησης. Για να περιορίσει την άνοδο της θερμοκρασίας και να αντιμετωπίσει ένα μεταβαλλόμενο κλίμα, η ΕΕ έχει θέσει στόχους και στρατηγικές για να μειώσει τις εκπομπές της κατά τουλάχιστον 55% (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990) έως το 2030 και να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Ως μία από τις βασικές πολιτικές προτεραιότητες το 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζει μια στρατηγική ανθεκτικότητας στο νερό για να ενισχύσει τις προσπάθειες και να διασφαλίσει την ασφάλεια της παροχής νερού, να μειώσει τους κινδύνους πλημμύρας, και να μετριάσει τις επιπτώσεις της ξηρασίας.
Η μελέτη εξετάζει τον αντίκτυπο ενός ακραίου σεναρίου ανεξέλεγκτης κλιματικής αλλαγής και αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 4°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα (που ορίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη ως το σενάριο υπερθέρμανσης RCP 8.5), το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε 41% λιγότερη ροή ποταμών στη Μεσόγειο.
Οι χαμηλές ροές ποταμών σε θάλασσες όπως η Μεσόγειος σημαίνουν μια βαθιά αλλαγή των παράκτιων οικοσυστημάτων λόγω μειωμένων εισροών γλυκού νερού και θρεπτικών ουσιών που οδηγούν σε μείωση της πρωτογενούς παραγωγικότητας του συστήματος. Αυτή η μείωση της παραγωγικότητας στη βάση της τροφικής αλυσίδας διαδίδεται προς τα πάνω, επηρεάζοντας ολόκληρη την τροφική αλυσίδα και φθάνοντας στα εμπορικά εκμεταλλευόμενα είδη θαλασσινών.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι 41% λιγότερη ροή ποταμών θα μπορούσε να μειώσει τη θαλάσσια παραγωγικότητα κατά 10% και τη βιομάζα των ψαριών κατά 6%, στη Μεσόγειο και να οδηγήσει σε ετήσιες απώλειες ύψους 4,7 δισεκατομμυρίων ευρώ στον τομέα της αλιείας.
Αυτό θα είχε τρομερές κοινωνικοοικονομικές συνέπειες για την αλιεία και τις παράκτιες κοινότητες. Η περιφερειακή Αδριατική και το Αιγαίο Πέλαγος, που φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην υπερθέρμανση του πλανήτη, θα μπορούσαν να δουν μειώσεις στη θαλάσσια παραγωγικότητα και στη βιομάζα των ψαριών κατά 12% και 35%, αντίστοιχα.
Αυτές οι περιοχές είναι από τις πιο έντονα αλιευόμενες περιοχές στη Μεσόγειο Θάλασσα. Η μελέτη χρησιμοποίησε το Blue2 Modeling Framework (Blue2MF) σχεδιασμένο για την αξιολόγηση των επιπτώσεων της μειωμένης ροής γλυκού νερού στη βιογεωχημεία, τον τροφικό ιστό και τους κοινωνικοοικονομικούς τομείς της Μεσογείου Θάλασσας.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι πιο παραγωγικές και αλιευόμενες περιοχές, όπως η Αδριατική και το Αιγαίο, διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο, με πιθανές απώλειες βιομάζας να υπερβαίνουν τις τρέχουσες εκφορτώσεις αλιείας τους.
Η Μεσόγειος Θάλασσα, ένα hotspot βιοποικιλότητας και ακρογωνιαίος λίθος της οικονομίας της περιοχής, αντιμετωπίζει πρωτόγνωρες προκλήσεις λόγω της κλιματικής αλλαγής και της αυξανόμενης ζήτησης για νερό.
Η νομοθεσία της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της οδηγίας για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, της οδηγίας πλαισίου για τα ύδατα και της οδηγίας πλαισίου για τη θαλάσσια στρατηγική, αναγνωρίζει τη σημασία των περιβαλλοντικών ροών για τη διατήρηση των παράκτιων οικοσυστημάτων, αλλά οι συζητήσεις για τη διαχείριση των υδάτων συνήθως δεν λαμβάνουν υπόψη αυτές τις ανάγκες.
Το γλυκό νερό που φθάνει στους ωκεανούς θεωρείται γενικά ότι «χαμένο» από πολλούς ενδιαφερόμενους. Αυτή η νέα μελέτη παρέχει μια κρίσιμη κατανόηση των πιθανών επιπτώσεων της λειψυδρίας, ενημερώνοντας τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους ενδιαφερόμενους σχετικά με την ανάγκη για βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης του νερού που λαμβάνουν υπόψη ολόκληρο τον κύκλο του νερού, από την πηγή έως τη θάλασσα.
Γεωδίφης
https://www.nature.com/articles/s41467-024-54979-4
Diego Macias et al, The overlooked impacts of freshwater scarcity on oceans as evidenced by the Mediterranean Sea, Nature Communications (2025). DOI: 10.1038/s41467-024-54979-4. www.nature.com/articles/s41467-024-54979-4
Αναρτήσεις
