Το αλκοόλ ως φάρμακο στο Μεσαίωνα.
Το αλκοόλ ως φάρμακο μέσα στους αιώνες.
Η ιστορία του κρασιού περιλαμβάνει τη χρήση ως πρώιμη μορφή φαρμάκου, που συνιστάται ποικιλοτρόπως ως ασφαλής εναλλακτική λύση στο πόσιμο νερό, ως αντισηπτικό για τη θεραπεία πληγών, ως βοήθημα του πεπτικού συστήματος και ως θεραπεία για ένα ευρύ φάσμα παθήσεων, όπως λήθαργο, διάρροια και πόνος από τη γέννηση του παιδιού.
Αν και κανείς δεν γνωρίζει πότε ακριβώς παρήχθη το αλκοόλ για πρώτη φορά, προφανώς ήταν το αποτέλεσμα ενός τυχαίου ατυχήματος που συνέβη τουλάχιστον δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν. Ωστόσο, η ανακάλυψη κανατών μπύρας της ύστερης εποχής του λίθου απέδειξε το γεγονός ότι τα ποτά που είχαν υποστεί σκόπιμη ζύμωση υπήρχαν τουλάχιστον ήδη από τη νεολιθική περίοδο πριν από περίπου 10.000 χρόνια και έχει προταθεί ότι η μπύρα μπορεί να προηγήθηκε του ψωμιού ως βασικό προϊόν.
Το κρασί εμφανίστηκε σαφώς ως τελικό προϊόν στα αιγυπτιακά εικονογραφήματα γύρω στο 4.000 π.Χ. Τα υπολείμματα δειγμάτων κρασιού στην Ελλάδα χρονολογούνται στην ίδια περίοδο.
Όμως το αλκοόλ δεν καταναλώθηκε με τον ίδιο τρόπο όπως σήμερα. Στην πραγματικότητα, στην αρχαιότητα, το αλκοόλ θεωρούνταν σημαντικό φαρμακευτικό συστατικό και ως βασικό μέρος της διατροφής.
Το αλκοόλ ως φάρμακο
Από τη στιγμή που ανακαλύφθηκαν τα πρώτα αλκοολούχα ποτά, ο άνθρωπος το χρησιμοποίησε ως φάρμακο. Εκτός από την ανακουφιστική, χαλαρωτική φύση που έχει το αλκοόλ στο σώμα και το μυαλό, το αλκοόλ είναι αντισηπτικό και σε υψηλότερες δόσεις έχει αναισθητική δράση. Αλλά είναι ένας συνδυασμός αλκοόλ και φυσικών βοτάνων, που δημιουργεί ένα πολύ πιο αποτελεσματικό φάρμακο και χρησιμοποιείται ως τέτοιο εδώ και χιλιάδες χρόνια. Είναι η προέλευση του πιο διάσημου, «Let’s drink to health», πίνουμε στην υγεία μας, που υπάρχει σε πολλές γλώσσες σε όλο τον κόσμο.
Ένα από τα πρώτα σημάδια της χρήσης του αλκοόλ ως φάρμακο χρονολογείται πριν από περίπου 5.000 χρόνια σε ένα βάζο που βρέθηκε στον τάφο ενός από τους πρώτους φαραώ της Αιγύπτου, του Scorpion I. Με εξαιρετικά ευαίσθητες χημικές τεχνικές, οι βιοαρχαιολόγοι μπόρεσαν να αναγνωρίσουν τις διαφορετικές ενώσεις μέσα στα υπολείμματα που μένουν στο βάζο. Διαπίστωσαν ότι τα υπολείμματα περιείχαν κρασί, καθώς και μια σειρά από βότανα που είναι γνωστό ότι έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες.
Το κρασί ήταν επίσης συχνό συστατικό της αρχαίας ελληνορωμαϊκής ιατρικής. Όπως είναι γνωστό στις μέρες μας, το αλκοόλ είναι ένα καλό μέσο για την εξαγωγή των ενεργών στοιχείων από τα φαρμακευτικά φυτά. Το κρασί ήταν η μόνη μορφή αλκοόλ που ήταν γνωστή στους Ρωμαίους καθώς η απόσταξη δεν ανακαλύφθηκε μέχρι τον Μεσαίωνα. Τα βότανα που εμποτίζονταν στο κρασί ήταν ένα κανονικό φαρμακευτικό στρατηγείο που θα είχε κάποιο βαθμό επίδρασης δεδομένης της ικανότητας του αλκοόλ να εκχυλίζει τις δραστικές ενώσεις ορισμένων βοτάνων.
Ο ρόλος του Ιπποκράτη
Ο Ιπποκράτης υποστήριζε το κρασί ως φάρμακο, αλλά με μέτρο. Άλλωστε έλεγε: «Να πίνεις το μαύρο κώτικο κρασί», δηλαδή το κόκκινο κρασί της Κω. Για αυτόν δεν ήταν μια προτροπή ή συμβουλή για οποιοδήποτε κρασί, αλλά με ποικιλίες που είχαν τοπικά και καλά ειδικά χαρακτηριστικά.
Ένας από τους πιο διάσημους επαγγελματίες βοτάνων με βάση το αλκοόλ ήταν ο πατέρας της σύγχρονης ιατρικής, ο Ιπποκράτης, του οποίου η ειδική συνταγή για τα σκουλήκια του εντέρου ήταν γνωστή ως Hippocraticum Vinum.
Ο Ιπποκράτης έφτιαχνε μια ακατέργαστη μορφή βερμούτ περίπου το 400 π.Χ. χρησιμοποιώντας τοπικά βότανα στο κρασί, αλλά τα αφεψήματα βοτάνων απέκτησαν ένα εντελώς νέο επίπεδο ισχύος μόλις ανακαλύφθηκε η απόσταξη.
Το αλκοόλ ως το «νερό της ζωής»
Η διάδοση του Χριστιανισμού με τις σταυροφορίες από το 1095 και μετά έφερε γνώση για την τέχνη της αλχημείας και της απόσταξης από τους πρώτους Άραβες μελετητές.
Το «Νερό της Ζωής» εξευγενιζόταν σε όλη την Ευρώπη (γνωστό ως τέτοιο λόγω του ότι ήταν πιο ασφαλές για κατανάλωση από το νερό που βρισκόταν σε ασθένειες) και σύντομα αναπτύχθηκαν τα εμπορικά φαρμακεία από τη διάδοση της γνώσης της απόσταξης και της βοτανικής εκχύλισης που πουλούσαν τόσο ακατέργαστα συστατικά όσο και βάμματα βοτάνων.
Σε όλη την αρχαιότητα, το διαθέσιμο νερό ήταν μολυσμένο με επικίνδυνα μικρόβια, έτσι η κατανάλωση αλκοόλ, που περιελάμβανε το βράσιμο του υγρού ή την υποβολή σε παρόμοια αποστειρωτική επεξεργασία, θεωρούνταν πιο υγιεινό και ασφαλές.
Ένα από τα παλαιότερα αρχεία φαρμακευτικού αλκοόλ που χρονολογείται σε αυτήν την περίοδο προέρχεται από τον Roger Bacon, έναν Άγγλο φιλόσοφο και συγγραφέα του 13ου αιώνα για την αλχημεία και την ιατρική που στηρίχτηκε στα κείμενα του Ιπποκράτη. Σύμφωνα με τη μετάφραση (που δημοσιεύτηκε το 1683) ο Μπέικον προτείνει ότι το κρασί θα μπορούσε: «Να διατηρήσει το στομάχι, να ενισχύσει τη φυσική θερμότητα, να βοηθήσει την πέψη, να υπερασπιστεί το σώμα από τη φθορά, να φτιάξει το φαγητό μέχρι να μετατραπεί σε πολύ αίμα».
Αλλά αναγνωρίζει επίσης τους κινδύνους της υπερβολικής κατανάλωσης, όπως ο Ιπποκράτης: «Αν είναι υπερβολικά φαγητά, αντίθετα θα κάνει μεγάλο κακό: γιατί θα σκοτεινιάσει την κατανόηση, θα επηρεάσει άσχημα τον εγκέφαλο... θα προκαλέσει τα άκρα και αχνάδα».
Ο ευρωπαϊκός αποικισμός κατά τον 15ο και 16ο αιώνα έδωσε στους φαρμακοποιούς μια πληθώρα εξωτικών βοτάνων, μπαχαρικών, φλοιών, φλούδες και μούρα για να τα προσθέσουν στα φάρμακά τους και από αυτό το σημείο μέχρι σχετικά πρόσφατα, ένα μεγάλο ποσοστό των φαρμάκων παρασκευαζόταν με αλκοολούχο βάση.
Το τζιν είναι ένα καλό παράδειγμα ενός οινοπνεύματος που σχεδιάστηκε αρχικά για να χρησιμοποιηθεί ως φάρμακο. Η χρήση του Juniper ως διουρητικού πιστεύεται ότι μπορεί να καθαρίσει τους πυρετούς και τις τροπικές ασθένειες από τις οποίες υπέφεραν οι Ολλανδοί άποικοι στις πρόσφατα αποικισμένες Δυτικές Ινδίες.
Πολλές από τις σημερινές μάρκες, όπως το Chartreuse και το Benedictine από συνταγές του Ιπποκράτη, γεννήθηκαν στα μοναστήρια της Ευρώπης, σχεδιασμένα ως τονωτικά του στομάχου και γενικά ελιξήρια.
Προσοχή στις επιβλαβείς επιπτώσεις
Ωστόσο, μέχρι τον 18ο αιώνα, υπήρχαν αυξανόμενες ανησυχίες για τις πιο βλαβερές συνέπειες του αλκοόλ, συμπεριλαμβανομένης της μέθης, του εγκλήματος, του αλκοολισμού και της φτώχειας.
Το 1725, η πρώτη τεκμηριωμένη αναφορά από το Βασιλικό Κολλέγιο των Ιατρών εκφράζει τις ανησυχίες των υποτρόφων για την «ολέθρια και αυξανόμενη χρήση οινοπνευματωδών ποτών». Τον 19ο αιώνα, άρχισαν να εμφανίζονται στη Βρετανία κινήματα εγκράτειας - στην αρχή ορισμένοι συνιστούσαν περιορισμούς μόνο σε ορισμένα ποτά, αλλά με την πάροδο του χρόνου η στάση τους άλλαξε και ζητούσε πλήρη αποχή.
Η ειρωνεία είναι ότι τώρα ζούμε σε μια εποχή όπου, αν και το αλκοόλ είναι κοινωνικά αποδεκτό, το να το χαρακτηρίζεις ως «καλό για σένα» είναι απογοητευτικό και είναι μια έννοια που φαίνεται να γεννήθηκε από την ανάπτυξη της σύγχρονης ιατρικής.
Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει η άποψη, και μάλιστα επιστημονικά στοιχεία, ότι το αλκοόλ με μέτρο έχει οφέλη για την υγεία όπως είχε υποστηρίξει από την αρχή ο Ιπποκράτης και συνοψίζεται σήμερα από τη σύγχρονη ιατρική: Μείωση του κινδύνου εμφάνισης και θανάτου από καρδιακή νόσο .Πιθανή μείωση του κινδύνου ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου. Πιθανή μείωση του κινδύνου διαβήτη .
Τα παλιομοδίτικα φαρμακεία με τα βάζα και τα βότανα τους έσβησαν στις αρχές του 1900, όταν η επιστήμη μπόρεσε να αναπαράγει συνθετικά τις βασικές ιδιότητες της φύσης, επομένως δεν χρειαζόταν πλέον αλκοόλ ως βάση.
Οι εταιρείες φαρμάκων ήταν επίσης πρόθυμες να αμφισβητήσουν το γεγονός ότι τα φάρμακα με βάση τα οργανικά είναι δωρεάν ενώ τα δισκία δεν είναι. Δεν μπορείτε να πατεντάρετε τη φύση, αλλά μπορείτε να πατεντάρετε τα χάπια.
Γεωδίφης με πληροφορίες από τη Joanna Gillan
Πηγές:
1.Να πίνεις μαύρο κώτικο κρασί
2.Τα ηφαιστειακά κρασιά της Μεγάλης Έκρηξης της Κω
3.https://worldoffinewine.com/news-features/wine-history-medicine-health
4.https://www.jem-journal.com/article/S0736-4679(23)00504-8/abstract
5.https://www.ancient-origins.net/human-origins-science/alcohol-as-medicine-001238
6.https://www.medicalnewstoday.com/articles/265635#benefits
Αναρτήσεις
