Η ανθεκτικότητα των ανθρώπινων κοινωνιών σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα

Ανθεκτικότητά στο κλίμα τα τελευταία 5.000 χρόνια: Πώς έχουν προσαρμοστεί οι ανθρώπινες κοινότητες σε όλη την ιστορία.

Ναυαρίνο, νότια Ελλάδα. Θέα μέσα από τα ερείπια ενός κατεστραμμένου φρουρίου με θέα τον κόλπο του Ναβαρίνου και τη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας, που αποτελεί σημαντικό παλαιοοικολογικό αρχείο. Από: Ingmar Unkel .

Σύμφωνα με στοιχεία της Υπηρεσίας Κλιματικής Αλλαγής Copernicus, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία το 2024 θα υπερβεί σχεδόν σίγουρα το όριο του 1,5°C πάνω από την προβιομηχανική μέση θερμοκρασία όπως ορίζεται στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα για πρώτη φορά. 

Σε αυτό το πλαίσιο, ερευνητές από το ROOTS Cluster of Excellence στο Πανεπιστήμιο του Κιέλου, το Πανεπιστήμιο Ludwig Maximilian του Μονάχου, το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης και το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ (Ηνωμένο Βασίλειο) ζητούν καλύτερη έρευνα σχετικά με την ανθεκτικότητα των ανθρώπινων κοινωνιών σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα. 

Σε ένα άρθρο ανασκόπησης που δημοσιεύεται τώρα στο περιοδικό Environmental Research Letters, η διεπιστημονική ομάδα από τις γεωεπιστήμες και την αρχαιολογία συζητά σημαντικά ευρήματα σχετικά με την ανθεκτικότητα στο κλίμα τα τελευταία 5.000 χρόνια. 

Ταυτόχρονα, οι συγγραφείς τονίζουν τα υπάρχοντα κενά γνώσης και εντοπίζουν πιθανές νέες ερευνητικές προσεγγίσεις. «Θέλαμε να καταλάβουμε πώς οι κοινωνίες μπόρεσαν να παραμείνουν σταθερές, ανθεκτικές ή ακόμα και ευημερούσες παρά τους κλιματικούς κινδύνους. Ο στόχος είναι να αντλήσουμε βιώσιμες στρατηγικές για το μέλλον από προηγούμενες επιτυχίες και αποτυχίες, ακόμα κι αν η τρέχουσα κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο είναι πολύ μεγαλύτερη σε κλίμακα από τις προβιομηχανικές κλιματικές αλλαγές των τελευταίων 5.000 ετών», δηλώνει ο πρώτος συγγραφέας Δρ. Liang Emlyn Yang από το LMU, ο οποίος είναι πρώην μέλος του Kiel Graduate School «Human Development in Landscapes» και του ROOTS. 

Στη μελέτη τους, οι ερευνητές δείχνουν παραδείγματα ιστορικής προσαρμογής στις κλιματικές προκλήσεις, ξεκινώντας από τις πρώιμες κοινότητες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών μέχρι τις βιομηχανοποιημένες κοινωνίες. «Η μελέτη καταδεικνύει ότι καθώς οι κοινωνίες ολοένα και πιο τεχνολογικές, αυξάνεται και η ικανότητα των ανθρώπων να προσαρμοστούν», εξηγεί η συν-συγγραφέας Δρ Mara Weinelt, επιστημονική συντονίστρια του ROOTS. 

Ταυτόχρονα, η εκβιομηχάνιση οδήγησε σε μεγάλες οικονομικές διαφορές σε όλο τον κόσμο, με αποτέλεσμα πολύ διαφορετικά επίπεδα ανθεκτικότητας ή ευπάθειας στους κλιματικούς κινδύνους. Παρόλο που είναι ήδη γνωστά πολλά παραδείγματα ανθεκτικότητας των ανθρώπινων κοινοτήτων στην κλιματική αλλαγή σε διαφορετικές γεωγραφικές κλίμακες και ιστορικά πλαίσια, οι συντάκτες του άρθρου τονίζουν τη μεγάλη ανάγκη για πρόσθετη έρευνα. 

Προτείνουν την ανάπτυξη ενός νέου επιστημονικού πεδίου «Κλιματική Ανθεκτικότητα», το οποίο θα πρέπει να ενσωματώνει ιστορικά και αρχαιολογικά ευρήματα προκειμένου να αναπτύξει στρατηγικές ανθεκτικότητας για το παρόν και το μέλλον μας. «Αυτό είναι εφικτό μόνο εάν διαφορετικοί επιστημονικοί κλάδοι συνεργαστούν στενά για να κατανοήσουν τις περίπλοκες αλληλεπιδράσεις της ανθεκτικότητας σε χρόνο και χώρο», λέει η Weinelt. 

Το άρθρο είναι επίσης η εισαγωγή στη θεματική εστίαση «Κοινωνική ανθεκτικότητα στις κλιματικές αλλαγές κατά τα τελευταία 5000 χρόνια» στο Environmental Research Letters. Η εστίαση στοχεύει στην κατανόηση διαφορετικών περιπτώσεων, εκδηλώσεων και αλλαγών στην κοινωνική ανθεκτικότητα στις κλιματικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις από προϊστορικές, ιστορικές και σύγχρονες, τοπικές και παγκόσμιες προοπτικές, καθώς και από θεωρητικές, εμπειρικές και ποσοτικές προοπτικές μοντελοποίησης.

Γεωδίφης με πληροφορίες από το Environmental Research Letters 

Liang Emlyn Yang et al, Social resilience to changes in climate over the past 5000 years, Environmental Research Letters (2024). DOI: 10.1088/1748-9326/ad95a3

https://phys.org/news/2024-12-climate-resilience-years-human-communities.html

https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/ad95a3