Το αρχαικό ναυάγιο της Santa Maria del Focallo

Μία σπουδαία ανακάλυψη στη Σικελία με ένα αρχαϊκό ναυάγιο και έξι βυζαντινές και λίθινες άγκυρες που βρέθηκαν στα νερά της Ispica(Santa Maria del Focallo).Στις ακτές της Santa Maria del Focallo, νοτιοδυτικά από τις Συρακούσες αποστολή αρχαιολόγων από το Πανεπιστήμιο του Udine .

Από ένα ναυάγιο του 6ου αιώνα π.Χ, την εποχή που «Έλληνες και Πουνικοί -Καρχηδόνιοι ανταγωνίζονταν για τον έλεγχο των θαλασσών, αιώνες πριν η Ρώμη επιβληθεί δυναμικά στη Μεσόγειο» διευκρινίζει ο κ. Capulli (έργο Kaukana).

Αυτό είναι το αποτέλεσμα της 5ης υποβρύχιας αρχαιολογικής αποστολής στη Σικελία που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Ούντινε σε συνεργασία με την Εποπτεία της Θάλασσας της Περιφέρειας της Σικελίας. 

Η αποστολή είναι μέρος του Kaukana Project, ενός προγράμματος έρευνας και μελέτης των ιστορικών-αρχαιολογικών στοιχείων κατά μήκος της ακτής μεταξύ Ispica, Kaukana και Kamarina, για την ανακατασκευή του βυθισμένου και παράκτιου τοπίου. 

Το ναυάγιο και οι άγκυρες 

Η βυθισμένη τοποθεσία Santa Maria del Focallo είναι θαμμένη κάτω από ένα στρώμα άμμου και ογκόλιθων. Η έρευνα στην περιοχή οδήγησε στη μερική ανακάλυψη του ναυαγίου του 6ου-5ου αιώνα π.Χ. επί της οποίας ξεκίνησε άμεσα η τεχνικο-κατασκευαστική μελέτη. 

Δύο πυρήνες άγκυρας παρατηρήθηκαν επίσης μερικές δεκάδες μέτρα από το ναυάγιο. Η πρώτη αποτελείται από όχι λιγότερες από δύο σιδερένιες άγκυρες οι οποίες από μια πρώτη ανάγνωση είναι τύπου ανεστραμμένου «Τ» και χρονολογούνται γύρω στον 7ο αιώνα.

 Ο δεύτερος πυρήνας αποτελείται από τέσσερις λιθικές άγκυρες, πιθανώς προϊστορικές, η μία από τις οποίες, αν και αποσπασματική, φαίνεται να αποδίδεται στην τυπολογία με τις τρεις οπές, δηλαδή αυτή που αρχικά ήταν εξοπλισμένη με δύο ξύλινα δεσμά. Η γάστρα εμπίπτει στη λεγόμενη τυπολογία «on shell», όπου οι σανίδες σανίδων συνδέονται σταθερά μεταξύ τους με δομική λειτουργία, ενώ τα πλαίσια είναι μόνο για ενίσχυση. 

 Η ανασκαφική τάφρος επέτρεψε επίσης τη διεξαγωγή άμεσων ερευνών, φωτογραμμετρικών καταγραφών για τη δημιουργία τρισδιάστατου μοντέλου και τη συλλογή δειγμάτων για παλαιοβοτανικές αναλύσεις. «Η ανασκαφή του ναυαγίου της Santa Maria del Focallo – εξηγεί ο συντονιστής του έργου Kaukana, Massimo Capulli, καθηγητής υποβρύχιας και ναυτικής αρχαιολογίας του Τμήματος Ανθρωπιστικών Σπουδών και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Πανεπιστημίου του Udine – εξαρτήθηκε από τη μετεωρολογική αστάθεια. που χαρακτήρισε την περίοδο της έρευνας και συνέστησε να προχωρήσουμε με προσοχή ώστε να διασφαλιστεί πρώτα και κύρια η προστασία του χώρου. 

Η γενική κατάσταση του κύτους, που εδώ και πολύ καιρό έχει γίνει αντικείμενο επίθεσης από μαλάκια που τρέφονται με ξύλο, είναι στην πραγματικότητα εξαιρετικά λεπτή και απαιτεί όχι μόνο τεχνογνωσία, αλλά και μεγάλη προσοχή. Σε αυτό προστίθεται το αξιοσημείωτο ενημερωτικό δυναμικό αυτού του ναυαγίου που ανήκει σε μια σελίδα της ιστορίας στην οποία έγινε η μετάβαση μεταξύ της αρχαϊκής και της κλασικής Ελλάδας και στην οποία έπαιξαν μεγάλο ρόλο και οι αποικίες της Σικελίας. 

Στην πραγματικότητα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με υλικά στοιχεία του εμπορίου  μιας πολύ αρχαίας εποχής, όταν οι Έλληνες και οι Πουνικοί ανταγωνίζονταν για τον έλεγχο των θαλασσών, αιώνες πριν η Ρώμη ξεπεράσει τη Μεσόγειο. Για τον σύμβουλο πολιτιστικής κληρονομιάς και σικελικής ταυτότητας της Περιφέρειας της Σικελίας, Francesco Paolo Scarpinato, «αυτή η ανακάλυψη αντιπροσωπεύει μια εξαιρετική συμβολή στη γνώση της ναυτικής ιστορίας της Σικελίας και της Μεσογείου και υπογραμμίζει για άλλη μια φορά τον κεντρικό ρόλο του νησιού στο εμπόριο και στις πολιτιστικές ανταλλαγές της αρχαιότητας. Το ναυάγιο, το οποίο μπορεί να χρονολογηθεί σε μια κρίσιμη περίοδο για τη μετάβαση μεταξύ της αρχαϊκής και της κλασικής Ελλάδας, είναι ένα πολύτιμο κομμάτι της βυθισμένης πολιτιστικής κληρονομιάς της Σικελίας». 

Οι επεμβάσεις

 Για τρεις εβδομάδες η Υποβρύχια Αρχαιολογική Μονάδα του Πανεπιστημίου Friulian επικέντρωσε την έρευνά της στα νερά της Santa Maria del Focallo. Ειδικότερα, στην ανασκαφή και τεκμηρίωση των υπολειμμάτων ενός ναυαγίου της αρχαϊκής περιόδου. 

Τη δεύτερη εβδομάδα υποστήριξε τις έρευνες και η τρίτη καταδυτική μονάδα του Λιμενικού Σώματος Μεσσήνης και η Λιμενική Αρχή του Ποτζάλο. Οι δραστηριότητες στη θάλασσα συντονίστηκαν από τον επιστημονικό υπεύθυνο της έρευνας, Massimo Capulli, και τον Fabrizio Sgroi, της Εποπτείας της Θάλασσας της Περιφέρειας της Σικελίας, σε συνεργασία με τη Λιμενική Αρχή του Pozzallo και την υλικοτεχνική υποστήριξη του Paolo Ciacera. 

Η τοποθεσία και το έργο

 Η τοποθεσία αναφέρθηκε στην Εποπτεία της Θάλασσας το 2022 από την ένωση BCsicilia που είχε δημιουργήσει την αρχική τεκμηρίωση της περιοχής. Ακολούθησε υποβρύχια επιθεώρηση τον Ιούνιο του 2023 από τον Fabrizio Sgroi, διευθυντή περιοχής του Superintendency of the Sea, μαζί με τον Massimo Capulli. 

Το έργο γεννήθηκε το 2017 από τη διαθήκη του αρχαιολόγου Sebastiano Tusa, πρώην Έφορου της Θάλασσας και στη συνέχεια συμβούλου για την πολιτιστική κληρονομιά της Περιφέρειας Σικελίας. Το σχεδίασαν από κοινού ο Tusa και ο Massimo Capulli μέχρι τον τραγικό θάνατο του Tusa τον Μάρτιο του 2019 στο αεροπορικό δυστήχημα της Ethiopian Airlines. Ο Capulli συνέχισε την έρευνά του τα επόμενα χρόνια, επίσης στο όνομα του αποθανόντος συναδέλφου του, μαζί με το Superintendence of the Sea που συνεχίζει τη διάδοση και την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω συνεργασιών που ξεκίνησαν πριν από λίγο καιρό με πανεπιστήμια, συμπεριλαμβανομένου του Udine, ερευνητικούς φορείς και ιταλικά και ξένα ιδρύματα.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα uniud

https://qui.uniud.it/ricerca-e-innovazione/sicilia-nelle-acque-di-ispica-ritrovato-un-relitto-arcaico-vi-v-ac-e-sei-ancore-bizantine-e-litiche/#:~:text=Un%20relitto%20arcaico%20databile%20tra,Comune%20di%20Ispica%2C%20nel%20ragusano.