Το ιστορικό ενός ενεργού ρήγματος

Ίχνος ρηγμάτων Ντενάλι που διασχίζει τον παγετώνα Γκακόνα, αμέσως μετά τον σεισμό του 2002. Τα ίχνη προέρχονται από το σημείο όπου οι γεωλόγοι μέτρησαν τη μετατόπιση του ρήγματος. Από: Peter Haeussler/U.S. Γεωλογική Υπηρεσία. 

Υπάρχει ένα τεράστιο ρήγμα κρυμμένο κάτω από το ψηλότερο βουνό της Αμερικής - και τελικά ξέρουμε πώς σχηματίστηκε.

Το ρήγμα Denali διαλύει μέρος της πλάκας της Βόρειας Αμερικής, αλλά κάποτε ήταν ένα μέρος όπου οι τεκτονικές πλάκες ενώθηκαν.

Ξέρουμε επιτέλους πώς δημιουργήθηκε για πρώτη φορά ένα ρήγμα που οδήγησε στο Denali, το ψηλότερο βουνό της Βόρειας Αμερικής. Σύμφωνα με νέα έρευνα, το ρήγμα Denali είναι στην πραγματικότητα ένα αρχαίο σημάδι ράμματος όπου κάποτε ενώθηκαν δύο χερσαίες μάζες. Μεταξύ 72 και 56 εκατομμυρίων ετών πριν, μια ωκεάνια πλάκα που ονομάζεται Wrangellia Composite Terrane έπεσε στο δυτικό άκρο της Βόρειας Αμερικής και κόλλησε εκεί. «Η κατανόησή μας για την ανάπτυξη της λιθόσφαιρας, ή την ανάπτυξη πλακών, κατά μήκος του δυτικού περιθωρίου στη Βόρεια Αμερική γίνεται πιο ξεκάθαρη», δήλωσε ο Sean Regan, γεωεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Αλάσκας, Fairbanks και ο κύριος συγγραφέας μιας εργασίας που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο στο περιοδικό Geology με λεπτομέρειες. 

Το ιστορικό του ρήγματος, αναφέρεται σε δήλωση.

Τεράστιο ρήγμα

 Το ρήγμα Denali είναι ένα ρήγμα ολίσθησης, ένα μέρος όπου δύο κομμάτια ηπειρωτικού φλοιού γλιστρούν το ένα δίπλα στο άλλο. Στις 3 Νοεμβρίου 2002, το ρήγμα τράνταξε, δημιουργώντας έναν σεισμό μεγέθους 7,9 βαθμών που έριξε κατοικίες  σε απόσταση μεγαλύτερη από 1.500 μίλια (2.414 χιλιόμετρα) στο Σιάτλ, σύμφωνα με ένα άρθρο στο ιστολόγιο του Earth Observatory της NASA. 

Ο Ρίγκαν μελέτησε τρία τμήματα του ρήγματος: Τα βουνά Clearwater της νοτιοανατολικής Αλάσκας, τη λίμνη Kluane στην επικράτεια Yukon του Καναδά και τα Coast Mountains κοντά στο Juneau. Αυτές οι τοποθεσίες απέχουν εκατοντάδες μίλια κατά μήκος της γραμμής του ρήγματος. Οι τοποθεσίες εκτείνονται σε περίπου 620 μίλια (998 χιλιόμετρα). 

Έρευνα στη δεκαετία του 1990 είχε προτείνει ότι παρά αυτή την απόσταση, αυτά τα τρία τμήματα ρήγματος σχηματίστηκαν στον ίδιο χρόνο και τόπο, για να σχιστούν αργότερα καθώς οι δύο πλευρές του ρήγματος γλίστρησαν η μία απέναντι στην άλλη. Κανείς όμως δεν είχε επιβεβαιώσει αυτό το εύρημα.

 Συρραφή κάποτε μακρινών εδαφών 

Σε μια προσπάθεια να το κάνει, ο Ρίγκαν μελέτησε ένα ορυκτό που ονομάζεται μοναζίτης και στις τρεις τοποθεσίες. Αυτό το ορυκτό, το οποίο αποτελείται από στοιχεία σπάνιας  γαίας, αλλάζει καθώς ο βράχος που τον φιλοξενεί μεταμορφώνεται ή λυγίζει υπό πίεση ή υψηλή θερμοκρασία, δίνοντας στους ερευνητές έναν τρόπο να κατανοήσουν την ιστορία του βράχου.

«Δείξαμε ότι καθεμία από αυτές τις τρεις ανεξάρτητες ανεστραμμένες μεταμορφωμένες ζώνες σχηματίστηκαν ταυτόχρονα υπό παρόμοιες συνθήκες», είπε ο Regan στη δήλωση. «Και όλες καταλαμβάνουν ένα πολύ παρόμοιο δομικό περιβάλλον. Όχι μόνο έχουν την ίδια ηλικία, αλλά συμπεριφέρθηκαν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Μειώνονται σε ηλικία, δομικά, προς τα κάτω». 

Ο παραπάνω χάρτης δείχνει τις τεκτονικές πλάκες που επηρεάζουν τα νοτιοανατολικά ρήγματα της Αλάσκας. Η πλάκα του Ειρηνικού υποβιβάζει ενεργά (γλιστρά κάτω από) την πλάκα της Βόρειας Αμερικής με ρυθμό περίπου 2 ίντσες το χρόνο. Το μπλοκ Yakutat (με την ετικέτα YAK) εμποδίζει την ομαλή υποβύθιση της πλάκας του Ειρηνικού, με αποτέλεσμα η υποπλάκα Wrangell να σπάσει την πλάκα της Βόρειας Αμερικής και να περιστραφεί αριστερόστροφα. Τα ρήγματα Denali και Totschunda βρίσκονται κατά μήκος του βορειοανατολικού άκρου της υποπλάκας Wrangell. Από το USGS.

 Αυτή η μείωση της ηλικίας είναι αποτέλεσμα ενός φαινομένου που ονομάζεται ανεστραμμένη μεταμόρφωση, όπου πετρώματα που σχηματίζονται υπό υψηλές θερμοκρασίες και πιέσεις βρίσκονται πάνω από βράχους που σχηματίζονται κάτω από χαμηλότερες θερμοκρασίες και πιέσεις - το αντίθετο από το συνηθισμένο μοτίβο, δεδομένου ότι όσο πιο βαθιά πηγαίνετε στον φλοιό της Γης , τόσο πιο ζεστό και υπό πίεση είναι. Ο ανεστραμμένος μεταμορφισμός εντοπίζεται σε μέρη όπου οι τεκτονικές δυνάμεις έχουν παραμορφώσει τον φλοιό και έχουν ωθήσει βαθύτερα βράχια πάνω από πιο ρηχά. 

Τα ευρήματα αποκαλύπτουν ότι αυτές οι τρεις περιοχές σχηματίστηκαν στον ίδιο τόπο και χρόνο. Αυτό το μέρος ήταν η τερματική ζώνη ραφής μεταξύ της πλάκας της Βόρειας Αμερικής και της υποπλάκας Wrangell, μιας μίνι τεκτονικής πλάκας που αποτελεί μέρος του πολύπλοκου παζλ της ακτής του βόρειου Ειρηνικού. «Αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε εκείνα τα κύρια χαρακτηριστικά που εμπλέκονται στη συρραφή κάποτε απομακρυσμένων χερσαίων μαζών στην πλάκα της Βόρειας Αμερικής», είπε ο Ρίγκαν.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα livescience

https://earthobservatory.nasa.gov/features/denali

https://www.livescience.com/planet-earth/geology/theres-a-massive-fault-hidden-under-americas-highest-mountain-and-we-finally-know-how-it-formed

https://www.brown.edu/news/2023-01-18/denali-fault