Το αρχείο γέννησης και θανάτου του Δία, του Ουρανού και του Κρόνου;
O Ευήμερος της Μεσσήνης, γεννημένος στην ελληνική αποικία των Χαλκιδέων στη Σικελία, λέγεται ότι βρήκε το αρχείο της γέννησης και του θανάτου του Δία, του Ουρανού και του Κρόνου.
Πολλά χαμένα έργα της Αρχαιότητας μπορούν να ανακατασκευαστούν σε σημαντικό βαθμό χάρη στις εκτενείς αναφορές τους που βρέθηκαν σε μεταγενέστερους συγγραφείς. Μια τέτοια περίπτωση είναι η Bibliotheca historica (Ιστορική Βιβλιοθήκη) του Διόδωρου Σικελιανού, Έλληνα ιστορικού του 1ου αιώνα π.Χ.
Από τους 40 τόμους του έργου του, μόνο τα πρώτα πέντε βιβλία και οι αριθμοί Χ έως ΧΧ μας έχουν περιέλθει ολοκληρωμένα. Τα υπόλοιπα υπάρχουν μόνο αποσπασματικά, τα οποία μπορούν να εντοπιστούν στα γραπτά του Φωτίου και άλλων συγγραφέων του πρώιμου χριστιανισμού.
Αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ είναι το Βιβλίο VI, γιατί σε αυτό ο Διόδωρος συγκεντρώνει μέρος του έργου ενός προγενέστερου συγγραφέα που ονομαζόταν Ευήμερος Μεσσήνης, ο οποίος έζησε μεταξύ 330 και 250 π.Χ. Εδώ βρίσκουμε αυτήν την παράγραφο (μέσω του Χρονικού του Ιωάννη της Αντιοχείας):
«Και όταν ο Δίας ήταν στο σημείο του θανάτου, έδωσε εντολή να εναποθέσει το λείψανό του στο νησί της Κρήτης και οι γιοι του έχτισαν εκεί ναό στον οποίο τον έβαλαν. Αυτό το μνημείο υπάρχει μέχρι και σήμερα και φέρει την επιγραφή.Εδώ βρίσκεται ο Πίκος, τον οποίο οι άνθρωποι αποκαλούν και Δία».Διόδωρος Σικελιανός, Ιστορική Βιβλιοθήκη VI–5.3.
Το Σπήλαιο του Δία στην Κρήτη το 1914. Aπό Wikimedia Commons.
Ένας περίεργος ισχυρισμός. Δεν ήταν ο Δίας αθάνατος θεός; Ναι και όχι, ανάλογα με το πώς το βλέπεις. Ο Διόδωρος επιλύει το ζήτημα επισημαίνοντας ότι:
Όσον αφορά τους θεούς, λοιπόν, οι άνθρωποι της αρχαιότητας έχουν παραδώσει στις μεταγενέστερες γενιές δύο διαφορετικές αντιλήψεις: Ορισμένοι από τους θεούς, λένε, είναι αιώνιοι και άφθαρτοι, όπως ο ήλιος και η σελήνη και τα άλλα αστέρια των ουρανών, και οι άνεμοι επίσης και οτιδήποτε άλλο έχει φύση παρόμοια με τη δική τους.Γιατί καθενός από αυτούς η γένεση και η διάρκεια είναι από τον αιώνα στον αιώνα. Αλλά οι άλλοι θεοί, όπως μας λένε, ήταν επίγεια όντα που έφτασαν σε αθάνατη τιμή και φήμη λόγω των ευεργεσιών τους προς την ανθρωπότητα, όπως ο Ηρακλής, ο Διόνυσος, ο Αρισταίος και οι άλλοι που ήταν σαν αυτούς. Διόδωρος Σικελιανός, Ιστορική Βιβλιοθήκη VI–2.
Αυτό που εξηγεί είναι ακριβώς η θεωρία του Ευήμερου της Μεσσήνης, ενός ερμηνευτικού ρεύματος που σήμερα είναι γνωστό ως Ευήμερος και που είχε ήδη προηγούμενο στον σοφιστή Πρόδικο Κείο (465–395 π.Χ.), σύγχρονο του Σωκράτη.
Και οι δύο ισχυρίστηκαν ότι οι θεοί δεν ήταν τίποτε άλλο παρά άνθρωποι που, μέσω των πράξεών τους, πέτυχαν τέτοια φήμη που θεοποιήθηκαν και η ιστορία τους αλλοιώθηκε και υπερβλήθηκε με την πάροδο του χρόνου.
Ο Ευήημερος έζησε στην αυλή του Κάσσανδρου, βασιλιά της Μακεδονίας μεταξύ 301 και 297 π.Χ., όπου πρέπει να κατείχε διπλωματική θέση, όπως αφηγείται ο Ευσέβιος Καισαρείας στο Praeparatio evangelica (II 2, 59b–61a) παραθέτοντας τον Διόδωρο.
«Τώρα ο Ευήμερος, ο οποίος ήταν φίλος του βασιλιά Κάσσανδρου και του ζητούσε να εκτελεί ορισμένες κρατικές υποθέσεις και να κάνει μεγάλα ταξίδια στο εξωτερικό, λέει ότι ταξίδεψε προς τα νότια μέχρι τον ωκεανό. επειδή έπλευσε από την Αραβία το Ευλογημένο, ταξίδεψε στον ωκεανό για αρκετές ημέρες και μεταφέρθηκε στις ακτές ορισμένων νησιών της θάλασσας, ένα από τα οποία έφερε το όνομα Πανχαία». Διόδωρος Σικελιανός, Ιστορική Βιβλιοθήκη VI–4.
Ο Κρόνος και ο γιος του, πίνακας του Τζιοβάνι Φραντσέσκο Ρομανέλι (1610-1662).Από Wikimedia Commons.
Δεν είναι πολύ ξεκάθαρο αν το ταξίδι του Ευήμερου έγινε πράγματι ή είναι απλώς μια μυθοπλασία που επινοήθηκε με φιλοσοφικό χαρακτήρα για να εκθέσει τις θεωρίες του. Μετά από αυτά τα ταξίδια, που θα οδηγούσαν τον Ευήμερο στον Ινδικό Ωκεανό μέσω της Αραβίας, θα επέστρεφε στην Αλεξάνδρεια ακολουθώντας τα βήματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και εκεί έγραψε μια αφήγηση του ταξιδιού του με τίτλο Ἱερὰ ἀναγραφή.
Αυτό είναι το χαμένο έργο του Ευήμερου που παραθέτει ο Διόδωρος. Είναι γνωστό ότι υπήρχε μια λατινική μετάφραση του Quintus Ennius (239–169 π.Χ., που θεωρείται ο πρώτος μεγάλος Ρωμαίος επικός ποιητής), επίσης χαμένη, αλλά θραύσματά της έχουν εντοπιστεί στο έργο Institutiones divinae του χριστιανού απολογητή Lactantius (περ. 245–325 μ.Χ.). Ο Αυγουστίνος του Ιππώνα παραθέτει επίσης αποσπάσματα του κειμένου του Ευήμερου.
«Υπάρχει επίσης στο νησί, που βρίσκεται πάνω σε έναν εξαιρετικά ψηλό λόφο, ένα ιερό του Διός Τριφυλίου, το οποίο ίδρυσε ο ίδιος την εποχή που ήταν βασιλιάς όλου του κατοικημένου κόσμου και βρισκόταν ακόμη σε συντροφιά ανθρώπων. Και σε αυτόν τον ναό υπάρχει μια στήλη από χρυσό στην οποία αναγράφονται περιληπτικά, στη γραφή που χρησιμοποιούσαν οι Παγγαίοι, οι πράξεις του Ουρανού και του Κρόνου και του Δία». Διόδωρος Σικελιανός, Ιστορική Βιβλιοθήκη 6–6.
Γιατί τόσοι πολλοί χριστιανοί συγγραφείς μπαίνουν στον κόπο να αναφέρουν τόσο εκτενώς τον Ευήμερο; Το παραπάνω απόσπασμα είναι ένα απόσπασμα του έργου του που συνέλεξε ο Διόδωρος και μας πέρασε μέσω του Ευσέβιου. Περιέχει το στοιχείο για να καταλάβουν γιατί το θέμα τους ενδιέφερε τόσο πολύ: ο Ευήμερος θα είχε βρει στοιχεία ότι τόσο ο Δίας όσο και ο Κρόνος, ο Ουρανός και οι άλλοι παγανιστικοί θεοί δεν ήταν τίποτα άλλο από θνητοί άνθρωποι. Σε εκείνο το ουτοπικό (ή μη) νησί της Πανχ[γ]αίας του Περσικού Κόλπου, είχε δει μια χρυσή στήλη σε ένα ναό του Δία όπου ήταν γραμμένο το αρχείο των γεννήσεων και των θανάτων πολλών θεών.
Ο Κρόνος ακρωτηριάζει τον πατέρα του Ουρανό, νωπογραφία του Giorgio Vasari (1511-1578).Από Wikimedia Commons.
Στην πραγματικότητα, αυτό που προσπαθούσε να κάνει ο Εύήμερος ήταν να εξηγήσει τους μύθους, να βρει το κρυμμένο νόημα σε αυτούς, που για αυτόν είχε ιστορικό και κοινωνικό χαρακτήρα. Εν ολίγοις, να εξορθολογίσουμε τη μυθολογία με ιστορικούς όρους. Μεταγενέστεροι φιλόσοφοι θα σηκώσουν τη δάδα αυτής της θεωρίας, όπως ο Χιουμ και ο Βολταίρος, που έγραψαν ακόμη και τους Διαλόγους με τον Ευήμερο.
Αλλά πριν από αυτό, το 1220, ο Ισλανδός βάρδος Snorri Sturluson (που ήταν Χριστιανός) πρόσφερε επίσης μια ευημεριστική εξήγηση για τους σκανδιναβικούς θεούς. Στο έργο του Prose Edda , προτείνει ότι δεν ήταν τίποτα άλλο από ιστορικοί ηγέτες και βασιλιάδες.
Αναφέρει ότι ο Όντιν γεννήθηκε στη Μικρά Ασία, απόγονος του Τρώα βασιλιά Πριάμου, και αφηγείται το ταξίδι του στα σκανδιναβικά εδάφη:
Και σε όλες τις χώρες από τις οποίες πέρασαν, τους έλεγαν με μεγάλη δόξα, ώστε έμοιαζαν περισσότερο με θεούς παρά με ανθρώπους
Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα labrujulaverde.com
Πηγές:
1.Διόδωρος Σικελιώτης: Ιστορική Βιβλιοθήκη.
2.Λακτάντιος: (λατινική γλώσσα) Divinae institutiones.
3.Στράβων: «Γεωγραφικά»
4.https://www.labrujulaverde.com/2019/01/cuando-evemero-de-mesina-encontro-el-registro-del-nacimiento-y-muerte-de-zeus-urano-y-cronos
Ο ναός του Δία στην Ολυμπία ήταν διάσημος για το επικό άγαλμα του Θεού των Θεών. Το άγαλμα προκαλούσε τόσο δέος που ήταν ένα από τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου. Ωστόσο, ο ναός του Δία διατάχθηκε να καταστραφεί από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Θεοδόσιο το 426 μ.Χ.
Αναρτήσεις
