Η θάλασσα «άρχισε να βράζει»

Η Σαντορίνη, περίπου το 1935.Τρισδιάστατος χάρτης της Σαντορίνης από ένθετο σε Άτλαντα του Stieler του 1875.

Η φρικιαστική ηφαιστειακή έκρηξη της Σαντορίνης πριν από 1.300 χρόνια δείχνει ότι μπορεί να συμβούν τεράστιες εκρήξεις σε καιρό ησυχίας.

Ένα γιγάντιο στρώμα ελαφρόπετρας και στάχτης που βρέθηκε θαμμένο κάτω από το νερό στην καλντέρα της Σαντορίνης υποδεικνύει ότι μια έκρηξη το 726 μ.Χ. ήταν πολύ μεγαλύτερη από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως.

Υποδηλώνοντας ότι εκρηκτικές εκρήξεις μπορεί να συμβούν ακόμη και σε περιόδους σχετικής ησυχίας, σύμφωνα με έρευνα που πρόσφατα δημοσιεύθηκε .

Η Σαντορίνη είναι ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο που βρίσκεται κατά μήκος μιας σειράς ηφαιστείων γνωστών ως το  Ηφαιστειακό τόξο του Ν.Αιγαίου. Μπορεί να προκαλέσει εκρήξεις που είναι τόσο ακραίες που ο φλοιός πάνω από τον θάλαμο του μάγματος καταρρέει και σχηματίζει ένα λάκκο, κοιλότητα σε σχήμα μπολ ή καλντέρα, σε διάμετρο πολλών μιλίων. Η τελευταία έκρηξη που σχηματίζει καλντέρα στη Σαντορίνη, γνωστή ως Μινωική έκρηξη, συνέβη περί το 1600 π.Χ. και ανατίναξε την κορυφή του τότε νησιού, αφήνοντας πίσω το σημερινό αρχιπέλαγος. 

Οι εκρήξεις αυτής της κλίμακας ακολουθούνται συνήθως από μια περίοδο «αναζωογόνησης», κατά την οποία ο θάλαμος μάγματος αναπληρώνει και τροφοδοτεί μόνο μικρές εκρήξεις. Ωστόσο, μια τεράστια έκρηξη το έτος 726 μ.Χ. έκανε τους επιστήμονες να ξανασκεφτούν πώς συμπεριφέρεται το ηφαίστειο σε περιόδους ησυχίας, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε  στο περιοδικό Nature Geoscience . 

«Οι ιστορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 726 μ.Χ., η θάλασσα μέσα στην καλντέρα της Σαντορίνης άρχισε να βράζει μέχρι να ανέβει πυκνός καπνός και συνοδεύτηκε από πυροκλαστικές εκρήξεις», έγραψαν οι ερευνητές στη μελέτη. (Οι πυροκλαστικές εκρήξεις χαρακτηρίζονται από ροές τέφρας με φουσκάλες, αέρια και βράχους). «Μεγάλοι όγκοι ελαφρόπετρας εκτινάχθηκαν σε τέτοια ποσότητα που κάλυψαν τη θάλασσα σε μια τεράστια έκταση, φτάνοντας στις ακτές της Μακεδονίας και της Μικράς Ασίας περισσότερα από 400 χλμ. ή 250 μίλια] μακριά».

Ενώ αυτές οι περιγραφές υπαινίσσονται μια τεράστια έκρηξη, το μόνο ίχνος αυτής της έκρηξης που βρέθηκε προηγουμένως ήταν ένα λεπτό στρώμα ελαφρόπετρας στην Παλαιά Καμένη - ένα από τα δύο νησιά που βρίσκονται στο κέντρο της καλντέρας της Σαντορίνης, όπου άνοιξε μια οπή που ονομάζεται ηφαίστειο Καμένη μετά τη μινωική έκρηξη.

Τώρα, οι επιστήμονες έχουν χαρτογραφήσει την πλήρη έκταση της έκρηξης του 726 και ανακάλυψαν ότι πιθανότατα ανατινάχθηκε από την οπή Kameni με μέγεθος παρόμοιο με αυτό της έκρηξης του ηφαιστείου της Τόνγκα το 2022, σύμφωνα με τη μελέτη. 

Για να μάθουν περισσότερα για την έκρηξη, οι ερευνητές έκαναν διάτρηση σε διαφορετικές τοποθεσίες γύρω από την οπή της Καμένης. Οι πυρήνες ιζήματος που συνέλεξαν αποκάλυψαν ένα παχύ στρώμα ελαφρόπετρας και τέφρας, υποδεικνύοντας την έκρηξη που εκτοξεύτηκε 0,7 κυβικά μίλια (3,1 κυβικά χιλιόμετρα) υλικού - περίπου το ισοδύναμο 1 εκατομμυρίου ολυμπιακών πισινών. Οι επιστήμονες δεν περίμεναν να βρουν στοιχεία για μια τόσο ισχυρή έκρηξη μόλις 2.300 χρόνια μετά από την έκρηξη που σχημάτισε την καλντέρα. Το εύρημα υποδηλώνει ότι η καλντέρα της Σαντορίνης είναι ικανή να εκραγεί όταν θα έπρεπε-θεωρητικά- να επαναφορτιστεί, σύμφωνα με τη μελέτη.

«Το εύρημα μας ότι η καλντέρα της Σαντορίνης είναι ικανή να παράγει μεγάλες εκρηκτικές εκρήξεις σε πρώιμο στάδιο του κύκλου της καλντέρας συνεπάγεται αυξημένο δυναμικό κινδύνου για την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου», έγραψαν οι ερευνητές.

Το ηφαίστειο της Καμένης εξερράγη για τελευταία φορά το 1950 , προκαλώντας μικρές εκρήξεις και ροές λάβας. Έκτοτε ήταν αδρανές, εκτός από μια φάση αναταραχής μεταξύ 2011 και 2012, όταν οι δορυφόροι εντόπισαν ενδεικτικά σημάδια μάγματος που κινούνταν κάτω από το ηφαίστειο. 

Το λεπτό στρώμα ελαφρόπετρας στο νησί της Παλαιάς Καμένης έδειξε ότι η έκρηξη του 726 είχε μέγεθος μεταξύ 3 και 4  στον Δείκτη Ηφαιστειακής Εκρηκτικότητας, που μέχρι τώρα θεωρούνταν ως το χειρότερο σενάριο για την εξαέρωση του ηφαιστείου της Καμένης. 

Τα νέα αποτελέσματα, ωστόσο, υποδεικνύουν ότι η έκρηξη ήταν ένα γεγονός μεγέθους 5, το οποίο είναι 10 έως 100 φορές μεγαλύτερο από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως. «Ένα παρόμοιο εκρηκτικό γεγονός σήμερα θα είχε σοβαρές συνέπειες όχι μόνο για τους κατοίκους της Σαντορίνης και των γειτονικών της νησιών αλλά και για την ευρύτερη ανατολική Μεσόγειο», γράφουν οι ερευνητές στη μελέτη.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα livescience.com

περισσότερα

https://www.livescience.com/planet-earth/volcanos/santorini-volcano-freak-eruption-1300-years-ago-was-as-violent-as-2022-tonga-eruption

https://www.sciencedaily.com/releases/2022/09/220921113133.htm

https://www.nationalgeographic.com/premium/article/santorini-volcano-explosive-eruption