Ένα κομμάτι της Αίτνας στην Ταορμίνα

Σταθμοί GNSS για τον υπολογισμό της ακριβούς θέσης του ιστορικού οχυρού που βρίσκεται στον πύργο του Κάστρου Schisò, κοντά στο Giardini-Naxos (Μεσίνα). Στο βάθος ο κόλπος Τζιαρντίνι - Νάξος με την Ταορμίνα και την Καστελμόλα στο ακρωτήρι μπροστά. (Φωτογραφία A. Bonforte).

Μια επιθεώρηση για αναζήτηση παλαιών γεωδαιτικών οχυρών μας οδήγησε στο Capo Schisò, κοντά στο Giardini – Νάξος, στη Μεσσήνη, στα ίχνη ενός ιστορικού γεωδαιτικού δικτύου που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από τον Wolfgang Sartorius von Waltershausen. Ο Γερμανός γεωλόγος, που έζησε τον 19ο αιώνα, εγκατέστησε ένα από αυτά τα οχυρά ακριβώς εδώ, το οποίο στη συνέχεια καταλήφθηκε ξανά και χρησιμοποιήθηκε ως εθνική τοπογραφική βάση μέχρι την τελευταία εκστρατεία του Στρατιωτικού Γεωγραφικού Ινστιτούτου.Η επιθεώρηση κατέστησε δυνατή την τεκμηρίωση των χαρακτηριστικών του συγκεκριμένου βραχώδους ακρωτηρίου στους πρόποδες της Ταορμίνα .

 Γεωδαιτικό οχυρό στο κέντρο της ταράτσας του πύργου του Κάστρου Schisò, Giardini – Νάξος (Μεσσήνη).

Αυτό είναι το Capo Schisò και η αρχαιολογική του περιοχή , ένα μέρος πλούσιο σε ιστορία, που φιλοξενεί έναν από τους παλαιότερους αστικούς οικισμούς στη Σικελία: τη Νάξο, μια ελληνική αποικία που ιδρύθηκε τον 8ο αιώνα π.Χ. Αυτό το βραχώδες ακρωτήρι, καλά διαχωρισμένο από το κτίριο της Αίτνας που κυριαρχεί επιβλητικά στο τοπίο, αποτελείται από λάβα, πάνω στην οποία στηρίζεται ξεκάθαρα το κάστρο Schisò, χτισμένο τον 13ο αιώνα.

Το Κάστρο του Schisò, Giardini – Νάξος (Μεσσήνη), στη βάση του οποίου ξεχωρίζουν τα βασαλτικά πετρώματα της ροής της Αίτνας του Capo Schisò. (Φωτογραφία A. Bonforte).

Μπαίνοντας στον αρχαιολογικό χώρο, η ηφαιστειακή φύση  είναι ακόμη πιο εμφανής: ακόμη και όλα τα κτίρια που εκτέθηκαν από τις αρχαιολογικές ανασκαφές είναι χτισμένα με ογκόλιθους λάβας.Το ίδιο το ακρωτήρι είναι το μέτωπο μιας ροής μήκους άνω των 20 χιλιομέτρων που προέρχεται από την Αίτνα.

Επισκόπηση τμήματος των αρχαιολογικών ανασκαφών του Capo Schisò, κοντά στο Giardini – Νάξος (Μεσσήνη), με φόντο την Αίτνα. (Φωτογραφία A. Bonforte).

Αυτή η ροή προήλθε από τη βόρεια πλευρά της Αίτνας στους προϊστορικούς χρόνους (μεταξύ 10 και 14 χιλιάδων ετών) από μια εκρηκτική σχισμή που σήμερα είναι θαμμένη από πιο πρόσφατες ροές που προέρχονται από τη βόρεια πλευρά του ηφαιστείου. Η λάβα κατέβηκε από την πλευρά του ηφαιστείου προς τα βορειοανατολικά, στη συνέχεια κινήθηκε στα ανατολικά και διέσχισε ολόκληρη την κοιλάδα Alcantara με πάχος μεταξύ 50 και 100μ. και στη συνέχεια προς τα νοτιοανατολικά μέχρι να φτάσει στο Ιόνιο Πέλαγος, κάνοντας τη γραμμή προέλαση της ακτής και δημιουργία του ακρωτηρίου που βλέπουμε σήμερα. Η ροή σταμάτησε 4 χλμ. από τη σημερινή ακτή, κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, καλύπτοντας συνολικά περίπου 24 χλμ.

Από το απόσπασμα του γεωλογικού χάρτη της Αίτνας μπορείτε να ακολουθήσετε το μονοπάτι αυτής της ροής: η πορτοκαλί λωρίδα που «αναδύεται» στους πρόποδες του Castiglione di Sicilia, χωρίζοντας από το υπόλοιπο ηφαιστειακό οικοδόμημα προς την Francavilla di Σικελία και από εκεί σε όλο το μονοπάτι του ποταμού Αλκαντάρα.

 Απόσπασμα από τον γεωλογικό χάρτη της Αίτνας που δείχνει τη μεγάλη διαδρομή της ροής που σχημάτισε το βραχώδες ακρωτήρι του Capo Schisò. Τα βέλη δείχνουν την κατεύθυνση της ροής, το λευκό όπου είναι θαμμένο από πιο πρόσφατες εκρήξεις. Ο κόκκινος κύκλος δείχνει τη θέση του ακρωτηρίου στο χάρτη.

Τα υπέροχα φαράγγια Alcantara είναι επίσης το αποτέλεσμα αυτής της εξαιρετικής έκρηξης. Σχηματίστηκαν χάρη στη συνεχή διαβρωτική δράση των ορμητικών νερών του ποταμού που στο βορειοδυτικό τμήμα αυτού του κλάδου της ροής έχουν χαράξει αργά (πάνω από 10-14 χιλιάδες χρόνια περίπου) τον βασάλτη ενώ, στο μεγαλύτερο μέρος κατάντη τμήμα, έχουν εν μέρει καλυφθεί με πρόσφατα προσχωσιγενή ιζήματα που εναποτέθηκαν από τον ποταμό.

Τα φαράγγια Alcantara, στην επικράτεια Castiglione di Sicilia, είναι το αποτέλεσμα της αδυσώπητης διάβρωσης των νερών του ποταμού στη λάβα μιας έκρηξης στη βόρεια πλευρά της Αίτνας, που συνέβη περίπου 10-14 χιλιάδες χρόνια πριν. (Φωτογραφία B. Behncke)

Μετά και «πάνω» από την ιστορία του ηφαιστείου, η ιστορία του ανθρώπου ξεκινά, αναπόφευκτα συνυφασμένη με τη φυσική, από την άφιξη των Ελλήνων αποίκων μέχρι σήμερα, σε αυτή τη λωρίδα του γόνιμου και συμπαγούς βασαλτικού ακρωτηρίου .

Γεωδίφης με πληροφορίες από τον Alessandro Bonforte

περισσότερα,

Branca S., Coltelli M., Groppelli G., Lentini F., 2011. Geological map of Etna volcano, 1:50.000 scale. Italian Journal of Geosciences, 130, 265-291. https://doi.org/10.3301/IJG.2011.15

https://ingvvulcani.com/2024/05/08/un-pezzo-di-etna-a-taormina/?utm_content=buffer2bdd5&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&utm_campaign=buffer&fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR0c8a8vHTWgaDa2tAhgPqH5XKz5eWNmZ1aOb0Xyg2yo4F1ybvhZMC3SuWw_aem_AYZikj4vsyRZ0xN_sxj6rp8rIcAGzWDakn93NnR6QDmnKk2WT4TO21SrBIw7bT2W5R8Mmu3PiLvOMGHebxIQNzEU

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0377027318305444?via%3Dihub