Μεγάλος Κώδικας της Γόρτυνας

Θραύσμα από την επιγραφή  που ήταν τοποθετημένη σε ένα άγνωστο οίκημα, μεταφέρθηκε περίπου το 100 π.Χ στο ρωμαϊκό Ωδείο της περιοχής. Η επιγραφή είναι χαραγμένη σε 12 στήλες πάνω σε 42 συνεχόμενες πέτρες.Το κείμενο είναι σε αρχαία δωρική διάλεκτο,Το αλφάβητο της γραφής είναι ακόμα ελλιπές, αφού δεν απαντώνται τα γράμματα φι, χι, ψι, ζήτα, ήτα και ωμέγα. Από το Μουσείο του Λούβρου. 

Η Επιγραφή της Γόρτυνας επίσης Κώδικας της Γόρτυνας ή απλώς Μεγάλος Κώδικας είναι ο αρχαιότερος σήμερα νομοθετικός κώδικας στον ευρωπαϊκό χώρο. Χρονολογείται στο πρώτο ήμισυ του 5ου αιώνα π.Χ

Ένα πρώτο θραύσμα ανακαλύφθηκε το 1857 στην Κρήτη. Σύμφωνα με ηγούμενο , η πέτρα θα κατατεθεί στη συνέχεια στο Μουσείο του Λούβρου. Σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα, το 1884, πραγματοποιήθηκε μια πληρέστερη μελέτη με τις επιγραφές ακόμα ευανάγνωστες.

Το εγχάρακτο κείμενο είναι γραφή «βουστροφηδόν» (η κατεύθυνση ανάγνωσης του οποίου αλλάζει εναλλάξ από τη μια γραμμή στην άλλη). Η Γόρτυνα ήταν μια από τις τρεις κύριες πόλεις της Κρήτης και, όπως όλες οι δωρικές πόλεις, είχε αριστοκρατικό σύνταγμα.

Αυτοί οι νόμοι χαραγμένοι στην πέτρα αντιπροσωπεύουν τον «κώδικα της Γόρτυνας» (στην Κρήτη, τον 5ο αιώνα π.Χ).

Πριν από την εποχή του, αυτός ο κώδικας καθόριζε τα δικαιώματα των πολιτών, των δούλων, της κληρονομιάς και του διαζυγίου κ.λπ.

Είναι ο παλαιότερος στην Ευρώπη μέχρι σήμερα.

Ο νόμος υποδεικνύει ότι η πόλη αποτελείται από τέσσερις τάξεις ατόμων: ελεύθερους άνδρες, άτομα κατώτερης κατάστασης, αποίκους και σκλάβους. Ωστόσο, οι κύριοι δεν έχουν απόλυτη εξουσία πάνω στους σκλάβους, ο νόμος τους προστατεύει σε ορισμένες περιπτώσεις.

Ένα σύστημα «αποδείξεων» ξεχωρίζει στους νόμους της Γόρτυνας.

Υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τρόποι διαδικασίας: ο πρώτος είναι κατάθεση, ο δεύτερος αποτελείται από όρκους και, τέλος, εάν η υπόθεση βρίσκεται σε αδιέξοδο, εναπόκειται στον δικαστή να αποφασίσει. 

Ο Κώδικας Γόρτυνας αναφέρεται σε παλαιότερους (πιο περιοριστικούς) νόμους για συγκεκριμένες περιπτώσεις που αφορούν, για παράδειγμα, υιοθετούμενους. Επιπλέον, δεν περιλαμβάνει το πολιτικό δίκαιο ή ορισμένα μέρη του αστικού και ποινικού δικαίου καθώς και του περιουσιακού δικαίου.

Αυτή είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις σχετικά με την ιστορία του δικαίου στην αρχαιότητα. Εδώ είναι μερικά αποσπάσματα: «Όποιος θέλει να διεκδικήσει έναν ελεύθερο άνθρωπο ή έναν δούλο ως δικό του δεν μπορεί να τον πάρει πριν από την κρίση».

«Όποιος, με τη βία, έχει εμπόριο με έναν ελεύθερο άνδρα ή μια ελεύθερη γυναίκα, θα πληρώσει 100 στατήρες και με (γιο ή κόρη) άνδρα κατώτερης κατάστασης, 10 στατήρες. Ο σκλάβος που κάνει την ίδια πράξη σε ελεύθερο άνδρα ή ελεύθερη γυναίκα θα πληρώσει διπλά».

«Όποιος πιαστεί σε μοιχεία με μια ελεύθερη γυναίκα στο σπίτι του πατέρα της, του αδελφού της ή του συζύγου της, θα πληρώσει 100 στατήρες [...] Αν είναι σκλάβος που πιαστεί σε μοιχεία με ελεύθερη γυναίκα, θα πληρώσει διπλά. με τη γυναίκα του σκλάβου θα πληρώσει πέντε. »

«Αν κανείς στη φυλή δεν θέλει να την παντρευτεί, οι γονείς του κοριτσιού θα πουν στη φυλή: Κανείς δεν θέλει να την παντρευτεί; Αν κάποιος βγει μπροστά, ο γάμος πρέπει να γίνει μέσα σε 30 μέρες [...], αλλιώς η κοπέλα θα παντρευτεί όποιον μπορεί. ».

Οι πληροφορίες σε αυτό το νήμα προέρχονται από το Μουσείο του Λούβρου καθώς και από το έργο του Rodolphe Dareste.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τις σελίδες Histoire & Odyssée, Βικιπαίδεια, Britannica

περισσότερα,

https://journals.openedition.org/etudesanciennes/1769

https://anemi.lib.uoc.gr/metadata/e/d/1/metadata-204-0000000.tkl

https://www.jstor.org/stable/pdf/496415.pdf