Η τυροκομία στην αρχαία Ελλάδα

Ένα ειδώλιο από τερακότα 2500 ετών ενός άνδρα που τρίβει τυρί, βρέθηκε στη Μυκαλησσό, αρχαία ελληνική πόλη στην ανατολική Βοιωτία, σε μικρή απόσταση από τον πορθμό του Ευρίπου και την πόλη της Χαλκίδας. 

Η τυροκομία στην Ελλάδα έχει μακρά ιστορία, που αποδεικνύεται από την αρχαία γραμματεία της και επιβεβαιώνεται από πολλά αρχαιολογικά ευρήματα. 

Από τους μύθους μαθαίνουμε ότι ο Αρισταίος, γιος του Απόλλωνα, δίδαξε την τέχνη της τυροκομίας στους ανθρώπους. Το τυρί δίνονταν ως προσφορά στους θεούς. Μια από τις πιο αξιομνημόνευτες ιστορίες στον Όμηρο είναι αυτή της συνάντησης του Οδυσσέα με τον μονόφθαλμο Κύκλωπα, τον Πολύφημο, όταν ο ήρωας μπαίνει στη σπηλιά του, όπου φύλαγε τα πολύτιμα τυριά του, οι περιγραφές των οποίων ακούγονται εντυπωσιακές, παρόμοιες με μερικά από τα απλά νησιώτικα τυριά που παρασκευάζονται στην Ελλάδα σήμερα. 

Από τη νεολιθική εποχή μέχρι τη δική μας σύγχρονη εποχή, το τυρί υπήρξε βασικό στοιχείο στην ελληνική διατροφή. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές βοήθησαν να αποκαλυφθεί η σημασία του τυριού για τους αρχαίους κατοίκους της Ελλάδας. 

Σε τοποθεσίες της Κρήτης βρέθηκαν πήλινοι στραγγιστήρες τυριών που χρονολογούνται από τη Νεολιθική και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. 

Στο Μινωικό Ανάκτορο της Κνωσού, πέτρινες πλάκες απεικονίζουν άνδρες που φτιάχνουν τυρί από γίδινο και πρόβειο γάλα. Το τυρί έπαιξε ρόλο, όχι μόνο ως βασικό, αλλά και ως είδος πολυτελείας στην αρχαία ελληνική γαστρονομία. 

Οι αρχαίοι Έλληνες έφτιαχναν όλων των ειδών τυρογλυκά και, αξιοσημείωτο, πολλά παρόμοια γλυκά σώζονται μέχρι σήμερα και ευδοκιμούν, ειδικά στα νησιά του Αιγαίου. 

Το τυρί ήταν συστατικό σε μερικά από τα γαμήλια γλυκά των αρχαίων Ελλήνων. Σύμφωνα με τους Δειπνοσοφιστές, την αφήγηση του Αθηναίου Ναυκράτιου ένα αρχαίο συμπόσιο που γράφτηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ. 

Τα γλυκά με βάση το τυρί χρησιμοποιήθηκαν επίσης ως ανακοινώσεις γάμου ή προσκλητήρια. Στο Άργος, οι Δειπνοσοφιστές, η νύφη έστελνε δώρα από ψητά τυροπιτάκια με μέλι στον γαμπρό και τους συγγενείς του. 

Η ελληνική λέξη για το τυρί,  προέρχεται απευθείας από την αρχαία ελληνική λέξη τυρός. Πιστεύεται ότι προέρχεται από το ρήμα τυρεύω, που σημαίνει πήζεις ή στερεοποιώ, γάλα.

 Εφόσον οι αρχαίοι Έλληνες διατηρούσαν πολλά πρόβατα και κατσίκια, το τυρί που έφτιαχναν ήταν από το γάλα αυτών των ζώων και η φέτα είναι πιθανότατα το πρώτο τυρί που παρήγαγαν. 

Η πρώτη αναφορά του τυριού φέτα πιστεύεται ότι έγινε σε ένα βυζαντινό ποίημα, όπου αναφέρεται ως πρόσφατο, πιθανότατα επειδή η φέτα είναι φρέσκια, σε αντίθεση με αυτή που παλαιώνει για μεγάλο χρονικό διάστημα.

 Το όνομα του τυριού φέτα χρονολογείται από τον 17ο αιώνα μ.Χ., την εποχή της Ενετοκρατίας στην Ελλάδα, και η ετυμολογική του προέλευση είναι από τη λατινική λέξη fette, ή φέτα. Θεωρείται ότι η λέξη αναφέρεται στην πρακτική του τεμαχισμού του τυριού πριν τοποθετηθεί σε βαρέλια. 

Το όνομα φέτα χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ευρέως τον 19ο αιώνα. Ωστόσο, η Ελλάδα παράγει πολλά περισσότερα είδη τυριών εκτός από την εμβληματική φέτα της. Μάλιστα, υπάρχουν περιοχές στην Ελλάδα που φημίζονται για την παραγωγή εκλεκτών παλαιωμένων τυριών. 

Η Ελλάδα παράγει πολλά σκληρά και ημίσκληρα τυριά, τα οποία θεωρούνται ως επί το πλείστον «κίτρινα τυριά» από τους καταναλωτές.

 • Το κασέρι είναι ένα δημοφιλές τυρί που προέρχεται από την εποχή της Οθωμανοκρατίας. • Το κεφαλοτύρι θεωρείται το αρχαιότερο από τα σκληρά τυριά της Ελλάδας. Πήρε το όνομά του από τη στρογγυλεμένη μορφή που μοιάζει με κεφάλι. • Μετσοβόνε, παραδοσιακό ελληνικό σκληρό τυρί που καπνίζεται. Παράγεται στο Μέτσοβο της Ηπείρου, από όπου προέρχεται και το όνομά του. Η πλούσια, καπνιστή, σχεδόν πικάντικη γεύση του είναι απαράμιλλη. • Γραβιέρα, ένα είδος σκληρού, κίτρινου τυριού από την Ελλάδα. Πολλές πόλεις, χωριά και νησιά παράγουν τη δική τους γραβιέρα, όλα με τη δική τους, ξεχωριστή γεύση. • Οι γραβιέρες από τη Νάξο, την Ήπειρο και την Κρήτη είναι οι πιο δημοφιλείς σε εθνικό επίπεδο. • Ανθότυρο, τυρί λευκό, λείο, μαλακό και μη αλμυρό από πρόβειο και κατσικίσιο γάλα. • Μανούρι, ένα είδος λευκού τυριού που είναι πλούσιο σε λιπαρά. Είναι επίσης ένα μαλακό τυρί με ξεχωριστή γεύση, σίγουρα λιγότερο αιχμηρό από τη φέτα. • Η κοπανιστή είναι επίσης ένα μαλακό, παλαιωμένο τυρί, με έντονη πιπεράτη γεύση. • Πεκορίνο Αμφιλοχίας, ένα απολαυστικό, σπεσιαλιτέ τυρί που παρασκευάζεται στην πόλη της κεντρικής Ελλάδας. 

Γεωδίφης με πληροφορίες από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας, archaeohistories