Η φωτιά κάτω από τα πόδια μας

«Είναι η άγνοιά μας για τα πράγματα που προκαλεί όλο τον θαυμασμό μας και κυρίως διεγείρει τα πάθη μας», Edmund Burke[1729-1797].

Από το ακρωτήριο των θρύλων, των φαντασιώσεων τα ηφαίστεια της Δυτικής Κω. Στο κάτω γραφικό το αποθηκευμένο υπόγεια λιωμένο πέτρωμα [μάγμα, αριστερά] που έφτασε στην επιφάνεια, έγινε λάβα[δεξιά] και μετατράπηκε σε βουνά.

Στέκομαι στην Άκρα της Χελώνης, το πανόραμα λάμπει στα μάτια, μαγεύει αλλά προκαλεί και σκέψη. Θαυμάζω ένα υπέροχο, μακρινό και θαυμαστό τοπίο αλλά ταυτόχρονα κάτι βαθύτερο από μέσα μου, λέει: 

«Φίλε μου τίποτα εκεί έξω δεν είναι οριστικό και μοιραίο, όλα συνεχίζουν με τον δικό τους τρόπο στον δικό τους χρόνο».

Σχολαστικό αρχείο

Όλη η γνώση μας για τη Δυτική Κω και την Κέφαλο είναι αποθηκευμένη στη γη. Κρατάει σχολαστικό αρχείο με όλα όσα έχουν συμβεί από την πρώτη στιγμή. Πολύ καιρό πριν, λέει λίγα, και σε μια γλώσσα λίγο κατανοητή για όλους. Βέβαια με την πάροδο του χρόνου, οι μυστικοί της κώδικες έχουν σπάσει σταδιακά. Το νερό και η λάβα της είναι ένα μήνυμα από το παρελθόν. Για τον καιρό που έρχεται, λέει πολλά, αλλά ποιος ακούει; Ποιος θέλει να μάθει;

Όσα έχω απέναντι μου προέκυψαν από καυτή λάβα που αναδύθηκε από το κέντρο της γης, εκεί όπου όλα είναι ανυπόφορα ζεστά.

Πολύ καιρό πριν, πριν μπουν οι εκρήξεις στο μυαλό του homo sapiens, λιωμένη λάβα έπρεπε να μεταφερθεί στην επιφάνεια, και να χυθεί πάνω της. Έπρεπε να ψυχτεί για να φτάσουν οι Ασκληπιάδες, να την ονομάσουν Αστυπάλαια και μετά Κεφαλοχώρι. Αυτό πήρε πάρα πολύ χρόνο.

Είμαστε σε σχέση με όλα τα πράγματα γύρω μας. Αυτά που βλέπουμε και αυτά που δεν βλέπουμε. Οι γαλαξίες, οι μαύρες τρύπες, τα αστέρια, οι κόλποι, τα βουνά, οι μικροοργανισμοί, τα δέντρα όλα έχουν κάτι να τα περιμένει.

Το ηφαιστειακό κέντρο της Δυτικής Κω αποτελείται από μία σειρά από υψώματα, λόφους, βουνά που δημιουργήθηκαν κυρίως από ηφαιστειακές δυνάμεις τα τελευταία 3-2,7 εκ. χρόνια εξαιτίας της σύγκρουσης της μεγάλης Αφρικανικής πλάκας με τη μικρότερη του Αιγαίου.

Αν βρισκόμασταν στο Κρικέλι στο ΝΔ άκρο του νησιού, θα παρατηρούσαμε  το ηφαιστειακό Κερί, το επίσης ηφαιστειακό Βρυόκαστρο, το Καλό Όρος, το μόνο που δεν είναι ηφαιστειακό, ενώ ακολουθούν τα επίσης ηφαιστειακά, Λάθρα και στο βάθος το Ζηνί, το βουνό του Δία που θα έπρεπε να ήταν αλλά δεν είναι του Ήφαιστου.

Δόμοι λάβας

Καθένα από αυτά τα βραχώδη σήμερα οικοδομήματα δημιουργήθηκε σε διαφορετική γεωλογική περίοδο από τις ίδιες φυσικές αιτίες. Από μάγμα που αναδύθηκε στην επιφάνεια της Γης, από λιωμένη λάβα της οποίας οι θερμοκρασίες κυμαίνονταν από 700 έως 1.200 βαθμούς Κελσίου.

Ο υψίδομος , ο χτίστης των δόμων , ο τοιχοδόμος δεν είναι άλλος από τις ηφαιστειακές δυνάμεις που κυριαρχούν  και διαμορφώνουν αυτή την περιοχή.

«Δόμους ἐπέρασα τὸν ἐσθλὸν».Ταφικό επίγραμμα για μια ανώνυμη γυναίκα.Τώρα έχει χαθεί από την Κω του 2ου/1ου αιώνα π.Χ[Paton-Hicks, 1891].

Είναι εκπληκτικό τα αρχεία αυτής της γης χωρίς ταφικά επιγράμματα μας λένε ότι δημιουργήθηκαν από βίαια επεισόδια του παρελθόντος, όμως όλο αυτό που βλέπουμε ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί.

Οι ηφαιστειακοί δόμοι είναι στρογγυλεμένοι, μοιάζουν με αρχαίους ανθρώπινους τύμβους χτισμένους όμως από πολύ παχύρρευστο μάγμα, ανθεκτικό στη ροή για να απομακρυνθεί από τον αεραγωγό πριν κρυώσει και κρυσταλλωθεί. 

Κάτω από την υπέροχη γη υπάρχει ακόμη λιωμένο πέτρωμα μαζί με εκρηκτικά αέρια. Είναι σαν αναψυκτικό που βγαίνει από ένα μπουκάλι.Υπό κατάλληλες συνθήκες, τα αέρια στέλνουν το μάγμα μέσω των ηφαιστείων, τα οποία λειτουργούν ως αεραγωγοί στην επιφάνεια της γης. Όλα αυτά ακόμη παραμένουν κάτω από την επιφάνεια της γης. Τίποτα δεν έχει τελειώσει.

Ναι, τίποτα δεν έχει τελειώσει

Οι δόμοι, γνωστοί και ως θόλοι, είναι κοινά χαρακτηριστικά σε ηφαιστειακές περιοχές σε όλο τον κόσμο. Έχουν πολλά σχήματα, μεγέθη και συχνά εξακολουθούν να είναι ένα θέαμα που προκαλεί δέος.

Αυτό έγινε στις αρχές Μάη του 2024, με τον ξαφνικό σχηματισμό νέου θόλου λάβας στη δυτική πλευρά του ηφαιστείου Shiveluch στην Καμτσάτκα της Ρωσίας.

Αν ήμασταν στη Χελώνη πριν από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια θα παρατηρούσαμε κάτι ανάλογο με την αργή και επεισοδιακή εξώθηση εξαιρετικά παχύρρευστης πυριτικής λάβας.Ορισμένες από αυτές ξεκίνησαν με εκρηκτικές διαθέσεις, όμως εξασθένησαν για να δώσουν τους δόμους που βλέπουμε, καθώς μειωνόταν η περιεκτικότητα σε αέριο στο μάγμα.

Καμιά φορά ηφαιστειακά χαρακτηριστικά όπως αυτά δεν είναι τόσο αθώα, αφού είναι σε θέση να δημιουργήσουν θανατηφόρες πυροκλαστικές ροές. Μια έκρηξη μπορεί να συνεχιστεί για μήνες ή χρόνια, αλλά οι εκρήξεις δόμου είναι συνήθως κυκλικές. Οι πλευρές του δόμου μπορεί να καταρρεύσουν σε μια απότομη πλαγιά για να σχηματίσουν πυροκλαστικές ροές και ενδεχομένως να αυτοκαταστραφούν, όπως συνέβη στο Καστέλλι πριν από εκατομμύρια χρόνια.

Οι δόμοι της δυτικής Κω φτιάχτηκαν από άκαμπτες λάβες δακίτη και ρυόλιθου. Η λάβα από δακίτη μπορεί να είναι ένα εκατομμύριο φορές πιο άκαμπτη από αυτή που εκρήγνυται από τα ηφαίστεια των νησιών της Χαβάης. Η λάβα αναβλύζει από την οπή του ηφαιστείου όπου συσσωρεύεται γύρω από το άνοιγμα.

Είναι πολύ ωραίο να νιώθεις, έστω νοητά και από μακριά: Η έμπνευση από μέσα μοιάζει με ηφαίστειο που σε μια στιγμή θέλει να αλλάξει το πρόσωπο όλου του κόσμου.

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Ο μύθος των Κώων για το Ακρωτήριο Χελώνη

2. Γεωστοχασμοί, 2010

3.USGS

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Σχηματισμός νέου θόλου λάβας στη δυτική πλευρά του ηφαιστείου Shiveluch. Στις 7 Μαΐου, μια ομάδα επιστημόνων έσπευσε στο πεδίο κοντά στο ηφαίστειο Shiveluch στην Καμτσάτκα της Ρωσίας. Παρέλασαν σε έναν νέο θόλο λάβας που γεννήθηκε στις 8 Μαΐου, τεκμηριώνοντάς τον τόσο σε ορατό όσο και σε υπέρυθρο φάσμα. Ο νέος τρούλος, δόμος με πάνω από 70 μέτρα σε ύψος, συνεχίζει να μεγαλώνει, με συχνές βραχοστιβάδες. Συλλέχθηκαν δείγματα πετρωμάτων ανδεσίτη και εγκλεισμάτων ξενολίθου για χημική ανάλυση. Φωτογραφίες Ivan Nuzhdaev, IViS ΦΕΒΡΟΥ RAS.