Το μυστήριο του χθεσινού σεισμού στη Λαγκάδα της Κεφάλου
Το ξαφνικό σεισμικό χθεσινό συμβάν δεν έγινε αισθητό στους κατοίκους της Κω παρά μόνο από κάποιον στην Ardıç (Τουρκία), 182 χλμ ΒΔ μακριά από το επίκεντρο.
Μια από τις πιο ανεξήγητες γεωφυσικές διεργασίες συνέβη σε εστιακό βάθος 147 χλμ., δυτικά από το επίκεντρο του φονικού σεισμού της Αντιμάχειας του 1926 και το αεροδρόμιο της Κω, βαθύτερα από το αναμενόμενο όριο εύθραυστης αστοχίας και σε μια περιοχή με μηδενική ιστορική σεισμικότητα.
Ο βαθύς σεισμός της Λαγκάδας
Εκδηλώθηκε σε χερσαία πρώην ακατοίκητη περιοχή, κοντά σε ξενοδοχειακή μονάδα, χθες το απόγευμα με τρόπο που δεν θα έπρεπε να έχει γίνει. Με μέγεθος 3.9 Ρίχτερ δεν έγινε ιδιαίτερα αισθητός κυρίως λόγω βάθους αλλά και χαρακτηριστικών.
Το επίκεντρο σύμφωνα με το EMSC σημειώθηκε 9 χλμ. νοτιοανατολικά της Κεφάλου, σε τοπική ώρα: 18:15:12.5 στις 26 Μαΐου 2024.
Το εστιακό βάθος του σεισμού καταγράφηκε 147 χλμ. κάτω από την Λαγκάδα, μόλις 250μ. από τον ναό του Απόλλωνα Πίσιου, σε μια τοποθεσία που δεν είναι απίθανο να βρισκόταν το αρχαιότερο Ασκληπιείο της αρχαϊκής Κω.
Σε τι βάθη γίνονται οι σεισμοί;
Οι σεισμοί μπορούν να συμβούν οπουδήποτε μεταξύ της επιφάνειας της Γης και περίπου 700 χιλιόμετρα κάτω από τα πόδια μας.
Για επιστημονικούς σκοπούς, αυτό το εύρος βάθους σεισμού από 0 - 700 χλμ. χωρίζεται σε τρεις ζώνες: ρηχή, ενδιάμεση και βαθιά. Οι ρηχοί σεισμοί έχουν βάθος μεταξύ 0 και 70 χλμ. Οι ενδιάμεσοι σεισμοί, βάθους 70 - 300 χλμ. και οι βαθείς σεισμοί, βάθος 300 - 700 χλμ. Γενικά, ο όρος «σεισμοί βαθιάς εστίασης» χρησιμοποιείται σε σεισμούς με βάθος μεγαλύτερο των 70 χλμ. Όλοι οι σεισμοί σε βάθος, όπως ο χθεσινός της Λαγκάδας, μεγαλύτερος των 70 χλμ. συνήθως εντοπίζονται σε μεγάλες πλάκες λιθόσφαιρας που βυθίζονται στον μανδύα της Γης.
Όμως το επίκεντρο του σεισμού στη Λαγκάδα καταγράφηκε σε χερσαία περιοχή χωρίς κάποιο γνωστό ρήγμα, ήταν αρκετά χλμ. μακριά από εκεί όπου συγκρούεται η Αφρικανική πλάκα με τη μικροπλάκα του Αιγαίου.
Οι βαθείς ενδοπλακικοί σεισμοί προκαλούνται συνήθως από κανονικά ρήγματα και συνήθως έχουν πολύ λίγους μετασεισμούς. Συμβαίνουν συχνά εκεί όπου η πλάκα κάμπτεται καθώς βυθίζεται και μπορεί επίσης να σχετίζονται με αλλαγές ορυκτών καθώς η πλάκα αντιμετωπίζει αυξημένη θερμοκρασία και πίεση.
Το 2019, ένας σεισμός μεγέθους 4,9 βαθμών στην κοιλάδα του Ροδανού εξέπληξε την επιστημονική κοινότητα. Πριν από αυτόν τον σεισμό, η γνωστή σεισμικότητα ήταν σχετικά χαμηλή: 39 σεισμοί μετρήθηκαν μεταξύ 1962 και 2018 σε αυτήν την περιοχή, όλοι χαμηλού μεγέθους (κάτω από 3).Το υποψήφιο εμπλεκόμενο ρήγμα δεν αναγνωρίστηκε ούτε ως ενεργό ρήγμα – δηλαδή ένα με δυνατότητα δημιουργίας σεισμών. Φαινόταν ότι ήταν ήσυχο για 20 εκατομμύρια χρόνια!
Οι σεισμοί βαθιάς εστίασης ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1920, αλλά παραμένουν αντικείμενο διαμάχης μέχρι σήμερα.
Ο λόγος είναι απλός: δεν πρέπει να συμβαίνουν. Ωστόσο, αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 20% όλων των σεισμών.
Οι ρηχοί σεισμοί όπως ο σεισμός της Αρκονήσου του 2017, ή του 1933 απαιτούν για να συμβούν στερεά πιο συγκεκριμένα, ψυχρά, εύθραυστα πετρώματα. Μόνο αυτά μπορούν να αποθηκεύσουν ελαστική καταπόνηση κατά μήκος ενός γεωλογικού ρήγματος, η οποία διατηρείται υπό έλεγχο λόγω τριβής μέχρι να χαλαρώσει η τάση σε μια βίαιη ρήξη.
Η Γη θερμαίνεται κατά περίπου 1 βαθμό Κελσίου με κάθε 100 μέτρα βάθος κατά μέσο όρο. Συνδυάστε το με την υψηλή πίεση υπόγεια και είναι ξεκάθαρο ότι περίπου 50 χιλιόμετρα πιο κάτω, κατά μέσο όρο οι βράχοι θα πρέπει να είναι πολύ ζεστοί και πολύ συμπιεσμένοι για να ραγίσουν και να σπάσουν όπως κάνουν στην επιφάνεια. Έτσι οι σεισμοί βαθιάς εστίασης, αυτοί κάτω από τα 70 χλμ, απαιτούν μια άλλη εξήγηση.
Καθώς οι λιθοσφαιρικές πλάκες που αποτελούν το εξωτερικό κέλυφος της Γης αλληλεπιδρούν, μερικές βυθίζονται προς τα κάτω στον υποκείμενο μανδύα. Αρχικά, οι πλάκες, τρίβονται στην υπερκείμενη πλάκα και κάμπτονται υπό την πίεση, παράγουν σεισμούς ρηχού τύπου καταβύθισης των πλακών. Αυτοί εξηγούνται καλά. Αλλά καθώς μια πλάκα πηγαίνει πιο βαθιά από 70 χλμ., οι κραδασμοί συνεχίζονται. Πολλοί παράγοντες πιστεύεται ότι βοηθούν: Ο μανδύας δεν είναι ομοιογενής , ορισμένα μέρη παραμένουν εύθραυστα ή κρύα για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Η ψυχρή πλάκα μπορεί να βρει κάτι στερεό για να ωθήσει, προκαλώντας σεισμούς ρηχού τύπου, αρκετά βαθύτερους από ό,τι υποδηλώνουν οι μέσοι όροι. Έτσι, υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι για την ενέργεια που απελευθερώνεται πίσω από βαθείς σεισμούς σε όλα τα βάθη μεταξύ 70 και 700 χλμ, ίσως πάρα πολλοί. Οι ρόλοι της θερμοκρασίας και του νερού είναι επίσης σημαντικοί σε όλα τα βάθη, αν και δεν είναι επακριβώς γνωστοί.
Λεπτομέρειες βαθέων σεισμών
Υπάρχουν μερικές ακόμη σημαντικές ενδείξεις σχετικά με γεγονότα βαθιάς εστίασης. Το ένα είναι ότι οι ρήξεις προχωρούν πολύ αργά, λιγότερο από τη μισή ταχύτητα των ρηχών ρήξεων, και φαίνεται να αποτελούνται από υποσυμβάντα σε κοντινή απόσταση.
Ένα άλλο είναι ότι έχουν λίγους μετασεισμούς, μόνο το 1/10 από τους επιφανειακούς σεισμούς. Ανακουφίζουν περισσότερο το στρες. Δηλαδή, η πτώση του στρες είναι γενικά πολύ μεγαλύτερη για βαθιά παρά ρηχά γεγονότα.
Μέχρι πρόσφατα, υποψήφια για την ενέργεια των πολύ βαθιών σεισμών ήταν η αλλαγή φάσης από ολιβίνη σε ολιβίνη-σπινέλιο ή ένα ρήγμα μετασχηματισμού. Στη συνέχεια συνέβη ο μεγάλος βαθύς σεισμός της Βολιβίας της 9ης Ιουνίου 1994, ένα συμβάν μεγέθους 8,3 βαθμών σε βάθος παρακαλώ, 636 χλμ! Πολλοί θεώρησαν ότι ήταν υπερβολική ενέργεια για να ληφθεί υπόψη το μοντέλο των ρηγμάτων μετασχηματισμού.Άλλες δοκιμές απέτυχαν να επιβεβαιώσουν το μοντέλο. Δεν συμφωνούν όλοι. Από τότε, οι ειδικοί για τους βαθείς σεισμούς δοκιμάζουν νέες ιδέες, τελειοποιούν τις παλιές.
Μεταξύ των θεωριών που διατυπώθηκαν για να εξηγήσουν την προέλευση αυτών των βαθέων σεισμών, η πιο πρόσφατη αφορά μια συλλογή μικρών φαινομένων - διάβρωση, βροχοπτώσεις, ανθρωπογενείς εργασίες ή ακόμη λιώσιμο των παγετώνων θα μπορούσαν να είναι αιτίες.
Τι μπορεί να συνέβη στη Λαγκάδα;
Σήμερα μικρά φαινόμενα, πολύ γρήγορα στη γεωλογική χρονική κλίμακα (μερικών χιλιάδων ετών ή και δεκάδων ετών), πιστεύεται ότι είναι η αιτία αυτών των βαθιών σεισμών. Αυτά μπορεί να είναι η κυκλοφορία των υγρών: βροχή που εισχωρεί στην επιφάνεια ή αέρια ή υγρά που προέρχονται από τον μανδύα, αρκετές δεκάδες χιλιόμετρα κάτω, και ανεβαίνουν μέσα από τεκτονικές διεργασίες. Αυτά αυξάνουν την πίεση μέσω του βράχου στο σημείο να πυροδοτούν ενδοπλακικούς σεισμούς, όπως προτείνεται για τον σεισμό της Μποτσουάνα το 2017.
Άλλοι παράγοντες ενεργοποίησης περιλαμβάνουν το λιώσιμο των παγετώνων και τη διάβρωση. Για τον σεισμό Le Teil στην Γαλλία, μία προτεινόμενη υπόθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι πιθανό η εξόρυξη πετρωμάτων σε ένα κοντινό λατομείο να συνέβαλε στην πυροδότηση του σεισμού. Ωστόσο, είναι σαφές ότι το μέγεθός του εξηγείται από τεκτονικές δυνάμεις.
Ο χθεσινός σεισμός όπως καταγράφηκε από τον σεισμογράφο της Νισύρου.Η πιο προφανής ένδειξη σε ένα σεισμογράφημα ότι ένας μεγάλος σεισμός έχει μια βαθιά εστία είναι το μικρό πλάτος ή ύψος των καταγεγραμμένων επιφανειακών κυμάτων και ο μη περίπλοκος χαρακτήρας των κυμάτων P και S.
Επειδή τέτοιου είδους σεισμοί είναι λίγοι, επομένως είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί η συμπεριφορά τους. Ερευνητές τους αναπαράγουν σε αριθμητικές προσομοιώσεις, αλλά είναι πολύπλοκο να προσδιοριστεί με σαφήνεια ο ρόλος κάθε φαινομένου (τεκτονική των πλακών, διάβρωση, κυκλοφορία ρευστού κ.λπ.). Με αυτούς τους ειδικούς σεισμούς, είναι πολύ περίπλοκο ο υπολογισμός των μελλοντικών κινδύνων, ειδικά καθώς μερικές φορές μπορεί να συμβούν μόνο μία φορά σε μια δεδομένη τοποθεσία όπως αυτή της Λαγκάδας.
Δεν έχουμε δείκτες για την αξιολόγηση της όποιας μελλοντικής σεισμικότητας και των επιπτώσεων τους σε βάθος χρόνου. Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία μπορούμε εύλογα να υποθέσουμε ότι το ρήγμα όπου προκλήθηκε ο χθεσινός σεισμός θα παραμείνει ήρεμο για κάποιο χρονικό διάστημα, όμως υπάρχουν και άλλα ρήγματα στην περιοχή.
Προκλήθηκε από νερό βροχοπτώσεων, από ρευστά ή από κάποιες τεχνικές μη φυσικές διεργασίες γειτονικές στο επίκεντρο; Είναι δύσκολο να απαντηθεί. Χωρίς αμφιβολία περισσότερες παρατηρήσεις και γεωπαθήματα ίσως βοηθήσουν να επανεξετάσουμε τις ιδέες μας!
Για την ιστορία ο σεισμός μεγέθους 4,2 Ρίχτερ το 2004 κοντά στο Βανουάτου (περίπου 3.000 χλμ. βόρεια της Νέας Ζηλανδίας) μετρήθηκε σε βάθος 735 χιλιομέτρων και είναι ο βαθύτερος σεισμός που έχει καταγραφεί. Σε αυτά τα βάθη οι μηχανισμοί που επικαλούμαστε για τους ρηχούς σεισμούς απλώς δεν λειτουργούν. Το γιατί συμβαίνουν παραμένει ένα ανοιχτό ακόμη ερώτημα.
3.https://www.emsc.eu/Earthquake_information/earthquake.php?id=1664201
4. https://www.polytechnique-insights.com/en/columns/planet/the-mystery-behind-earthquakes-happening-in-unexpected-regions/
Αναρτήσεις
