Ο ιδιώτης γιατρός από την αρχαία Κω που δεν ζητούσε χρήματα από κανένα

Πήλινο ειδώλιο Έρωτα από την πανεπιστημιακή ανασκαφή της Αλάσαρνας.

Το νησί της Κω συνδέθηκε ιδιαίτερα με την ιατρική εκπαίδευση και τα γειτονικά κράτη-πόλεις γύρω από το Αιγαίο ωφελήθηκαν από αυτό. 

Μέχρι τον 2ο αιώνα π.Χ, πολλές ελληνικές πόλεις, τόσο μεγάλες όσο και μικρές, απασχολούσαν δημόσιους γιατρούς και μνημόνευαν την καλή τους υπηρεσία με διατάγματα. Οι περισσότεροι από τους γιατρούς που τιμήθηκαν στα διατάγματα ήταν σαφώς δημόσιοι γιατροί, αν και λίγοι, όπως ο Αθηναγόρας της Λάρισας κατέκτησαν εξέχουσα θέση ενεργώντας ως ιδιώτες γιατροί και σημαντικές προσωπικότητες.

Οι Έλληνες είχαν συγκεκριμένες λέξεις για να περιγράψουν το δημόσιο και ιδιωτικό ιατρείο, αλλά όπως δείχνει αυτό το διάταγμα από την Κω, οι δύο ρόλοι δεν ήταν ασυμβίβαστοι. 

Διάταγμα της Αλάσαρνας για τον Ονάσανδρο

Η Αλάσαρνα στην σημερινή Καρδάμαινα, που εξέδωσε το διάταγμα, ήταν κωμόπολη στο νησί της Κω, που λειτουργούσε ως δήμος της πόλης της Κω. 

«Όταν ο Φιλίσκος ήταν μονάρχος, την εικοστή τρίτη ημέρα του μήνα Πανήμου, όπως πρότειναν οι ναοποιοί[ὁ, ὁ οἰκοδομῶν ναούς, ἄρχων τις ἐπιστατῶν εἰς τὸ ἔργον τοῦτο, Ἀριστοφάνης] Νίκαρχος του Τεισία, ο Αρίστων του Χαρμύλου και ο Φιλωνίδας του Διδυμάρχου: αφού ο γιατρός Ονάσανδρος του Ονήσιμου, που έμαθε την τέχνη του ιατρική από τον Αντίπατρο του Διοσκουρίδα, συνοδεύοντας τον δάσκαλό του ενώ ήταν δημόσιος γιατρός μαζί μας, συμπεριφέρθηκε άψογα σε όλους και παρείχε εθελοντικά τις υπηρεσίες της ιατρικής του τέχνης σε όσους πολίτες του δήμου το ζητούσαν. και όταν καθιερώθηκε ως βοηθός του δημόσιου γιατρού για πολλά χρόνια, έδειξε ακόμη περισσότερο την τεχνογνωσία του στην τέχνη της ιατρικής και την ευταξία της προσωπικής του ζωής, αποφεύγοντας καμία ταλαιπωρία ή έξοδα για να μην αφήσει κάτι αναπόφευκτο που θα μπορούσε να είναι επωφελές στους πολίτες του δήμου· και όταν ο δάσκαλός του διορίστηκε στη θέση του γιατρού στην πόλη της Κω, ο Ονάσανδρος αποφάσισε στην αρχή να συνεργαστεί με τον δάσκαλό του ως βοηθό του, και αφού πολλοί από τους πολίτες τον παρακάλεσαν, λόγω της αναγνωρισμένης εμπειρίας του στην τέχνη του την ιατρική και την εύρυθμη συμπεριφορά της ζωής του, έδειξε πρόθυμος και επιμελής να τους βοηθήσει, και όσο μπορούσε ήταν υπεύθυνος να τους σώσει, όπως παραδέχτηκαν ιδιαίτερα όσοι του έκαναν αιτήματα. και όταν αποφάσισε να ανοίξει μόνος του ιατρείο και να υπηρετήσει ως ιδιωτικός γιατρός στην πόλη της Κω, και κάποιοι από αυτούς που τον χρησιμοποιούσαν έκαναν πληρωμές, ωστόσο δεν ζήτησε χρήματα από κανέναν από τους πολίτες του δήμου που τον ζήτησε λόγω της εξειδίκευσής του στην ιατρική, ούτε τους υπενθύμισε ότι λάμβανε πληρωμές, αν και θα μπορούσε να είχε βγάλει ένα σημαντικό χρηματικό ποσό από τέτοιους ασθενείς, επειδή πολλοί από τους πολίτες του δήμου που τον χρησιμοποιούσαν ήταν σε επικίνδυνες ασθένειες με ασυνήθιστες θεραπείες. αλλά πάντα θεωρούσε το προσωπικό του κέρδος λιγότερο σημαντικό και ερχόταν με ανυπομονησία να τους βοηθήσει. και στην υπόλοιπη ζωή του δεν έκανε κακό σε κανέναν και έδειξε ότι αξίζει όχι μόνο το επάγγελμά του αλλά και την καλή του θέληση απέναντι στους πολίτες του δήμου. έτσι ώστε οι πολίτες του δήμου να φαίνεται ότι τιμούν όχι μόνο τους πολίτες που είναι καλοί και ευγενικοί, αλλά και εκείνους των κατοίκων που συμπεριφέρονται με ζήλο και αξιοπρέπεια στην κοινότητα σε κάθε περίπτωση, και για να ανταμείβεται ο Ονάσανδρος με τις κατάλληλες Τιμές, μπορεί ακόμη πιο πρόθυμα να παρέχει τις υπηρεσίες του στους πολίτες του δήμου, αποφασίζει ο δήμος της Αλάσαρνας να επαινέσει τον γιατρό Ονάσανδρο του Ονήσιμου για την καλή στάση που έχει προς όλους τους πολίτες του δήμου και για την τεχνογνωσία του στην τέχνη της ιατρικής και θα μπορεί να συμμετάσχει σε όλες τις ιερές τελετές που μοιράζονται οι πολίτες του δήμου. 

Οι ναόποιοι [θα πληρώσουν] για τη στήλη και την επιγραφή από τα χρήματα που φυλάσσονται για τους θεούς, και θα στήσουν τη στήλη στο ναό του Απόλλωνα δίπλα στη στήλη του δασκάλου του Αντίπατρου». 

Αρχαία επιγραφή

ἐπὶ μονάρχου Φιλίσκου, μηνὸς Πανάμου ὀγδᾶι

ἐξ εἰκάδος· ναποῖαι εἶπαν Νίκαρχος Τεισία, Ἀρίσ-

των Χαρμύλου, Φιλωνίδας Διδυμάρχου· ἐπειδὴ Ὀνά-

σανδρος Ὀνησίμου ἰατρὸς μαθὼν παρὰ Ἀντιπάτρωι

5 τῶι Διοσκουρίδα {ι} τὰν τέχναν, καθ’ ὃν ὁ διδάσκαλος

αὐτοῦ καιρὸν ἐδαμοσίευε παρ’ ἁμεῖν, συνὼν ἐκείνῳ

τάν τε ἀναστροφὰν ἐποι̣εῖτο ποτὶ πάντας ἄλυπον

τοῖς τε ποτιδεηθεῖσι τῶν δαμοτᾶν ἀπαράκλητος πα-

ρείχετο τὰν ἀπὸ τᾶς τέχνας χρείαν· κατασταθεὶς

10 δὲ καὶ ὑπηρέτας ἐφ’ ἔτη καὶ πλείονα ἀπόδειξιν ἐποι-

ήσατο πολλῶι μᾶλλον τᾶς τε κατὰ τὰν τέχναν

ἐμπειρίας καὶ τᾶς κατὰ τὸν βίον εὐταξίας, οὔτε κα-

κοπαθίαν οὔτε δαπάναν οὐδεμίαν ὑφορώμενος ἐ-

ξ ὧν ἤμελλέν τι τῶν συμφερόντων τοῖς δαμόταις ἐλ-

15 λειψεῖν· ταγέντος δὲ καὶ τοῦ διδασκάλου αὐτοῦ ἐπὶ τὸ κα-

τὰ πόλιν ἔργον, Ὀνάσανδρος κρίνας καὶ αὐτὸς συνλειτουρ-

γεῖν πρᾶτον τῶι διδάξαντι ὑπηρετῶν ἐκείνωι, καὶ πολ-

λῶν ἐπιδεηθέντων αὐτοῦ τῶν δαμοτᾶν διὰ τὸ πρότε-

ρον ἐπεγνώκεν τὰν ὑπάρχουσαν περὶ αὐτῶν κατά τε τὰν

20 τέχναν ἐμπειρίαν καὶ τὰν κατὰ τὸν βίον ἀναστροφάν, πᾶ-

σιν ἐκτενῆ καὶ πρόθυμον ἑαυτὸν παρείχετο βοαθῶν καὶ

παραίτιος γινόμενος ὅσον ἐφ’ ἑαυτῶ<ι> τᾶς σωτηρίας, καθότι

μάλιστα αὐτοὶ τοὶ ποτιδεηθέντες αὐτοῦ ἐπεγνώκαντι·

κρίνας δὲ καὶ καθ’ ἑαυτὸν ἀνοῖξαι ἰατρεῖον καὶ ἰδιωτεύεν κα-

25 τὰ πόλιν, καί τινων τῶν χρωμένων αὐτῶι συντάξεις φερόν-

των ὅμως παρ’ οὐθενὸς τῶν δαμοτᾶν ὅσοι ποτιδεδέηνται

αὐτοῦ χάριν τᾶς κατὰ τὰν ἰατρικὰν τέχναν ἐμπειρίας

οὔτε μισθὸν πέπρακται οὔτε σύνταξιν ὑπομεμένει̣-

κεν λαμβάνειν καίτοι γ’ ἱκανὸν δυνάμενος ἀπὸ τῶν

30 τοιούτων περιποιήσασθαι διάφορον διὰ τὸ πολλὸς

τῶν χρωμένων αὐτῶι τῶν δαμοτᾶν καὶ ἐν ἀρρωστί-

αις ἐπισφαλέσι γεγόνεν καὶ ἐν θεραπεύμασιν παρα-

δόξοις, ἀλλ’ ἀεί ποκα τιθέμενος ἐν ἐλάσσονι τὸ ἴδιον

λυσιτελὲς πᾶσιν ἐκτενῆ καὶ πρόθυμον παρέσχηται

35 αὑτὸν βοαθὸν ἔν τε τῶι λοιπῶι βίωι ἄλυπον ἑαυ-

τὸν τετήρηκεν ποτὶ πάντας καὶ ἄξιον οὐ μόνον

[τ]οῦ ἐπιταδεύματος, ἀλλὰ καὶ τᾶς ποτὶ τὸς δαμό-

[τα]ς εὐνοίας· ὅπως οὖν καὶ τοὶ δαμόται φαίνωνται

[μὴ] μόνον τῶν πολιτᾶν τὸς ἀγαθὸς καὶ εὐνο<ϊ>κῶς δι-

40 [ακει]μένος ποθ’ αὑτὸς τιμῶντες, ἀλλὰ καὶ τῶν παροί-

[κων τ]ὸς ἐκτενῶς καὶ φιλοτίμως ἐμ παντὶ καιρῶι ποτὶ

[τὸ πλ]ῆθος ποτιφερομένος Ὀνάσανδρός τε τιμα-

θεὶς ταῖς καταξίαις τιμαῖς πολὺ προθυμότερον ἑ[αυ]-

τὸν παρέχηται ἐς τὸς δαμότας· ἀγαθᾶι τύχαι· δεδό-

45 χθαι τῶι δάμωι τῶι Ἁλασαρνιτᾶν ἐπαινῆσθαι Ὀνάσ[αν]-

δρον Ὀνησίμου ἰατρὸν ἐπί τε τᾶι αἱρέσει ἇι ἔχει ποτ[ὶ πάν]-

τας τὸς δαμότας καὶ κατὰ τὰν ἰατρικὰν τέχναν ἐ[μ]-

πειρίαι· ἦμεν δὲ αὐτῶι καὶ μετουσία<ν> πάντων τῶν ἱερῶ[ν]

ὧν μέτεστι καὶ τοῖς δαμότας· τοὶ δὲ ναποῖαι [τελεσάντω]

50 ἔς τε τὰν στάλαν καὶ τὰν ἀναγραφὰν ἀπὸ τῶν ὑπαρχόντων

τοῖς θεοῖς χρημάτων καὶ ἀναθέντωσαν ἐς τὸ ἱερὸν τοῦ

Ἀπόλλωνος παρὰ τὰν στάλαν τὰν Ἀντιπάτρου τοῦ διδασ-

κάλου αὐτοῦ· ψᾶφοι ταὶ κυροῦσαι τὰν γνώμαν τῶν ναποιᾶν

στερεαί· v διακόσιαι τεσσαράκοντα ὀκτώ· ἐναντία

55 οὐδεμία.

Προέλευση επιγραφής, Αλάσαρνα (Καρδάμαινα)Κω,  το πρώτο μισό του 2ου αιώνα π.Χ.

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Η αρχαία Αλάσαρνα

https://geogeodifhs.blogspot.com/2021/05/blog-post_6.html

2.https://epigraphy.packhum.org/text/195632

3.https://www.attalus.org/docs/other/inscr_99.html