Ο «καθρέπτης» του Αιγαίου
Ηλιοφάνεια στην Ελλάδα, το Αιγαίο, τη Δωδεκάνησο και τη Μεσόγειο. Εικόνα της NASA, LANCE/EOSDIS Rapid Response.
«...τῶν προτέρων ἐτέων » στα περασμένα χρόνια,Ιλιάδα Ομήρου, «...ἀνὰ πάντα ἔτεα», Ηρόδοτος, 5ος αιώνα π.Χ.,Harvard University Press[1920]
Το φως που αντανακλάται στα νερά γύρω από την Κρήτη δείχνει μια λεία επιφάνεια που μοιάζει με καθρέφτη.Το Φασματοραδιόμετρο Απεικόνισης Μέτριας Ευκρίνειας (MODIS) στον δορυφόρο Terra της NASA κατέγραψε αυτή την εικόνα ηλιοφάνειας στα νερά γύρω από την Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου.
Το φαινόμενο της ηλιοφάνειας είναι θέμα οπτικό
Οι περιοχές όπου η επιφάνεια της θάλασσας είναι πιο ομαλή αντανακλούν περισσότερο ηλιακό φως απευθείας πίσω στο σύστημα απεικόνισης του δορυφόρου.
Αντίθετα, οι περιοχές με πιο τραχύ νερό φαίνονται πιο σκοτεινές επειδή το φως διασκορπίζεται σε πολλές περισσότερες κατευθύνσεις.
Οι ξηροί, δροσεροί άνεμοι από το βορρά, που ονομάζονται Ετεσιανοί άνεμοι δηλαδή Ετήσιοι άνεμοι, είναι συνηθισμένοι στο Αιγαίο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Στην προσήνεμη πλευρά των νησιών, αυτοί οι άνεμοι συσσωρεύουν το νερό και αναστατώνουν την επιφάνεια. Αλλά καθώς αυτές οι αέριες μάζες τρέχουν στα νησιά και στις βραχώδεις κορυφές τους, μια «σκιά του ανέμου» με πολύ πιο ήρεμους ανέμους (και θάλασσες) σχηματίζεται στην υπήνεμη πλευρά των νησιών (σε αυτή την περίπτωση, στις νότιες πλευρές).
Οι πιο σκοτεινές περιοχές ανάμεσα στις φωτεινές λωρίδες μπορεί να είναι αποτέλεσμα ανέμων ή αναταράξεων του νερού ή ίσως σπασίματα στην τοπογραφία της γης που εμποδίζει τον άνεμο.
Τα μελτέμια του Αιγαίου
«πάλαι πολλὰ ἤδη ἔτη»Πλάτωνας...
Ιστορικά, ο Φίλιππος Β' της Μακεδονίας χρονομέτρησε τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις έτσι ώστε οι ισχυροί νότιοι στόλοι να μην μπορούσαν να τον φτάσουν: τα πλοία τους μπορούσαν να πλεύσουν βόρεια μόνο πολύ αργά ενώ φυσούσαν οι Ετεσιανοί άνεμοι.
Οι ετεσιανοί [αρχαία ελληνικά: ἐτησίαι, περιοδικοί άνεμοι που συναντώνται μερικές φορές στη λατινική ως etesiae], μελτέμια ή μελτέμ [τουρκικά] είναι οι ισχυροί, ξηροί βόρειοι άνεμοι του Αιγαίου, που πνέουν περίπου από τα μέσα Μαΐου έως τα μέσα Σεπτεμβρίου.
Οι ετεσιανοί άνεμοι είναι κυρίαρχη καιρική επίδραση στη λεκάνη του Αιγαίου. Είναι στα πιο δυνατά τους το απόγευμα και συχνά σβήνουν τη νύχτα, αλλά μερικές φορές οι άνεμοι των μελτεμιών διαρκούν μέρες χωρίς διάλειμμα.
Παρόμοιοι άνεμοι πνέουν στην Αδριατική και στο Ιόνιο. Οι άνεμοι των μελτεμιών είναι επικίνδυνοι για τους ναυτικούς επειδή έρχονται σε καθαρό καιρό χωρίς προειδοποίηση και μπορούν να πνέουν με δύναμη 7-8 μποφόρ. Κάποια γιοτ και τα περισσότερα διανησιωτικά πλοία δεν μπορούν να πλεύσουν υπό τέτοιες συνθήκες. Ωστόσο, συχνά παρέχουν έναν καλό, σταθερό άνεμο ιστιοπλοΐας.
Η λέξη ετεσιανός
«δι᾽ ἔτους», ετησίως....
Προέρχεται από την ελληνική λέξη «έτος», υποδηλώνοντας την ετήσια διακύμανση στη συχνότητα εμφάνισης αυτών των ανέμων. Οι Ετεσιάνοι έχουν περιγραφεί από την αρχαιότητα. Τα τουρκικά και τα νεοελληνικά ονόματά τους είναι πιθανότατα δάνειο από το ιταλικό mal tempo «κακό καιρό».Αν και μερικές φορές ονομάζεται άνεμος μουσώνας, το μελτέμι είναι ξηρό και δεν αντιστοιχεί σε αντίθετο άνεμο το χειμώνα. Ωστόσο, οι ετεσιάνοι συσχετίζονται σε απόσταση με τους καλοκαιρινούς μουσώνες της ινδικής υποηπείρου, καθώς είναι μια κοιλάδα χαμηλής πίεσης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου που αναγκάζει, αν όχι προκαλεί, τους ετεσιάνους να φυσούν το καλοκαίρι.
Γιατί συμβαίνουν;
«ἐνιαυτῶν, v. ἐνιαυτός; ἑκάστου ἔτους»,Πλάτων, Φαίδων, 58β.
Οι Ετεσιανοί άνεμοι οφείλονται κυρίως στη βαθιά ηπειρωτική κατάθλιψη που επικεντρώνεται στη νοτιοδυτική Ασία και φυσάει από κατεύθυνση που μπορεί να είναι οπουδήποτε μεταξύ βορειοανατολικής και βορειοδυτικής, ανάλογα με την τοπική τοπογραφία.
Στο μελτέμι ο καιρός είναι συνήθως καλός και αίθριος, οι βόρειοι άνεμοι μετριάζουν την έντονη καλοκαιρινή ζέστη της περιοχής.
Στο Βόρειο Αιγαίο οι ετεσιανοί πνέουν σαν άνεμοι βορειοανατολικής προς βόρεια κατεύθυνση. Προχωρώντας νότια, στο κεντρικό Αιγαίο, φυσούν ως άνεμοι βορείου κατεύθυνσης, ενώ στο νότιο Αιγαίο, το Κρητικό και το Καρπάθιο πέλαγος, φυσούν ως βορειοδυτικοί.
Στην Κύπρο πνέουν οι ίδιοι άνεμοι με τους δυτικούς προς νοτιοδυτικούς, όντας πιο υγροί.
Γεωδίφης με πληροφορίες από το Παρατηρητήριο της Γης, perseus.tufts.edu, και τη Βικιπαίδεια
Περισσότερα,
1.https://earthobservatory.nasa.gov/images/90532/sunglint-on-the-aegean-and-mediterranean
2. Encyclopedia of Earth. National Council for Science and the Environment- C.Michael Hogan. 2011. Aegean Sea. Eds. P.Saundry & C.J.Cleveland.
3.Encyclopædia Britannica , 2007
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Αρχές Αυγούστου, 2024. Περιμένοντας τις ξεροδραμουνδάνες....έτσι λέγανε τα μελτέμια στην Κω. «Τωρα που πιάσασιν οι ξεροδραμουνδάνες, θα βαστάξουσιμ πάνω απο δγιο μήνες»...λέγανε οι παλιοί. Οι καιροί αλλάζουν...
