Το προηγμένο αρχαίο σύστημα ύδρευσης της Κω με τους διπλούς πήλινους παράλληλους σωλήνες
Κως, περιοχή Δυτικών Λουτρών από την ανασκαφή του L. Morricone κατά μήκος της οδού Cardo, το σύστημα με δύο παράλληλους σωλήνες.Δεξιά η Παλαίστρα του Γυμνασίου της δυτικής αρχαιολογικής ζώνης από την ανασκαφή του L. Morricone κατά μήκος της βόρειας πλευράς και αυτό με το σύστημα με δύο παράλληλων σωλήνων [Αρχείο SAIA, Morricone]. Από την rivista di archeologia e architettura antica, Thiasos.
Στην πόλη της Κω, κατά τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από Ιταλούς αρχαιολόγους μεταξύ 1912 και 1945 και στις νέες ανασκαφές της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ένα σύνθετο σύστημα ύδρευσης τουλάχιστον ελληνιστικό που έφτανε στη ρωμαϊκή εποχή .
Πρόκειται για δίκτυο ύδρευσης που είχε ήδη δημιουργηθεί από την ίδρυση της πόλης, που έγινε το 366 π.Χ βάσει πολεοδομικού σχεδίου ιπποδάμειου τύπου που όριζε και σύστημα καναλιών διάθεσης ομβρίων υδάτων σχεδιασμένο μαζί με το οδικό δίκτυο.
Η παροχή νερού, ωστόσο, θα μπορούσε να βασίζεται στις άφθονες φυσικές πηγές που βρίσκονται στους λόφους νοτιοανατολικά της πόλης, συμπληρωμένες με στέρνες και ιδιωτικά πηγάδια.
Τα σημεία χρήσης περιελάμβαναν δημόσιες κρήνες και νυμφαία και, κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, κυρίως διάφορα κτίρια λουτρών, η πρώτη τους διάταξη χρονολογείται μεταξύ 1ου και 2ου αιώνα μ.Χ., με μεταγενέστερους μετασχηματισμούς που τα είδαν να λειτουργούν τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του 4ου αιώνα.
Για την τροφοδοσία των θερμικών συστημάτων, κατασκευάστηκε ένα υδραγωγείο στην αυτοκρατορική εποχή, ακόμη κι αν τα ιαματικά λουτρά είναι πάντα εξοπλισμένα με δεξαμενές συσσώρευσης για να αντισταθμίσουν τυχόν μείωση της ροής.
Τα λύματα από τα ιαματικά λουτρά τροφοδοτούσαν στη συνέχεια τους σωλήνες απόρριψης των δημόσιων αποχωρητηρίων, που ήταν πάντα χτισμένα σε άμεση γειτνίασή τους, ενώ και οι ιδιωτικές κατοικίες ήταν εξοπλισμένες με συστήματα υγιεινής που διοχετεύονταν στους σωλήνες αποχέτευσης στο κέντρο των δρόμων, από πρωτότυπα κανάλια της πρωτοελληνιστικής εποχής.
Συμπερασματικά, τα συστήματα ύδρευσης και διάθεσης λυμάτων στην Κω καταδεικνύουν την αξιοσημείωτη επιμονή των αρχικών συστημάτων ύδρευσης της πόλης και κυρίως πιστοποιούν πώς η μελέτη των υδάτινων συστημάτων μιας πόλης μπορεί να προσφέρει χρήσιμα δεδομένα για την κατανόηση της τοπογραφίας της στις διάφορες φάσεις ανάπτυξης.
Το σύστημα με δύο παράλληλους σωλήνες στο Πλατάνι που έφερε στο φως ο Laurenzi με άλλα πλαίσια συχνά στην ελληνιστική εποχή και παρόμοια ευρήματα βρέθηκαν από τον Morricone στα παλαιότερα στρώματα της συνοικίας Νέας Πόρτας.
Το νερό, λοιπόν, από αυτές τις πηγές μάλλον έπρεπε να μεταφερθεί στην πόλη με υπόγειες διώρυγες και στη συνέχεια να διανεμηθεί μέσω αγωγών που εκμεταλλεύονταν την ελαφρά φυσική κλίση για να διατηρήσουν την απαραίτητη πίεση. Δεν έχουν απομείνει πολλά από το σύστημα ύδρευσης της πρώτης φάσης του πολεοδομικού συστήματος, αφού το δίκτυο διατηρήθηκε συνεχώς σε χρήση μέχρι τη ρωμαϊκή εποχή και μετά, με συνεχείς ανακαινίσεις και αντικαταστάσεις, επίσης λόγω των ισχυρών αποθέσεων ασβεστολιθικών επικαλύψεων στο εσωτερικό του .
Μεταξύ της πηγής Βουρίνα, για παράδειγμα, και της πόλης της Κω υπάρχει υψομετρική διαφορά 330 μ. Μάλιστα, ακόμη στην ιπποτική εποχή ένα υδραγωγείο σε πέτρινες αψιδωτές καμάρες, με ελαφρώς οξυκόρυφο τόξο, από το οποίο παραμένει μια καλή έκταση. στην περιοχή Αμπαβρή, έφερε νερό στην πόλη από την πηγή Βουρίνα.
Το υδραγωγείο εδραιώθηκε στην οθωμανική εποχή, όπως αποδεικνύεται από τα κλεισίματα κάποιων τόξων με την τυπική τοιχοποιία της εποχής, που αποτελείται από μια αβέβαιη δομή από μικρού μεγέθους πέτρες που διανθίζονται με πολλά θραύσματα τερακότας. Ορατό στο σχέδιο πόλης του 1926, μπορεί ακόμα να ακολουθηθεί στη νοτιοδυτική γωνία του οικοπέδου Casa Romana.
Το φαινόμενο είχε ήδη αναφερθεί στην αρχαιότητα, όπως μαρτυρεί η περιγραφή του Αντίγονου της Καρύστου [περίπου 250 π.Χ-197 π.Χ], ήταν αρχαίος Έλληνας γλύπτης και επιγραμματοποιός, και συγκεκριμένα χαλκοπλάστης, από την Κάρυστο, που συνδέει αυτά τα έργα με τα τοπικά λατομεία τραβερτίνη, την αμυγδαλόπετρα, που εκμεταλλεύονταν από την ίδρυση της πόλης.
Στις κρήνες του τρίτου άνδηρου του Ασκληπιείου. Στο ίδιο ιερό, που βρίσκεται νοτιοανατολικά της πόλης, δεν αποτελεί έκπληξη ότι σε μια λοφώδη περιοχή πλούσια σε φυσικές πηγές, μια περαιτέρω πηγή έχει τον θάλαμο εισαγωγής της, στο δεύτερο πεζούλι, αμέσως νοτιοδυτικά του ναού Β, πίσω από το λεγόμενο «άβατον». Χρονολογείται μεταξύ του τέλους του 4ου και των αρχών του 3ου αιώνα και είναι προσβάσιμη από έναν μακρόστενο διάδρομο καλυμμένο από πέτρινες πλάκες διατεταγμένες στον οποίο μπορούσε κανείς να φτάσει μέσω μιας μικρής σκάλας.
Άλλα νερά πηγών βρίσκονται στην ίδια νοτιοδυτική πλευρά της πόλης και οι κρήνες τους αναφέρθηκαν επίσης από τον Laurenzi: αυτές είναι οι πηγές στην τοποθεσία Τσουκαλαριά, πιο κοντά στην πόλη από την Βουρίνα, και αυτών στις τοποθεσίες Τρία Πηγαδούλια και στο Πηγάδι του Αχτενιά. Όλα τα τελευταία χαρακτηρίζονται από θαλάμους εισαγωγής που αποτελούνται από ένα κυκλικό περιβάλλον προσβάσιμο μέσω ενός δρόμου. Η τυπολογία, αν και απλουστευμένη, φαίνεται παρόμοια με αυτή της Βουρίνας, λόγω της τεχνικής κατασκευής, η οποία χρησιμοποιεί πυρήνες σε opus cementitious και όψεις σε opus incerta, φαίνεται ότι χρονολογούνται τουλάχιστον στην αυτοκρατορική εποχή, αποτελώντας έτσι μια περαιτέρω περίπτωση εμμονής των αρχιτεκτονικών παραδόσεων από την ελληνιστική έως τη ρωμαϊκή εποχή.
Μια άλλη πιθανή πηγή ανεφοδιασμού θα μπορούσε επίσης να ήταν η πηγή που βρίσκεται ανατολικά της περιαστικής συνοικίας του Κερμετέ, σήμερα Πλατάνι , από μία ανακάλυψη, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, αγωγών τερακότας , ακόμη και σημαντικού μεγέθους, κατά την κατασκευή του νέου δρόμου που οδηγεί από τον οικισμό αυτό στην πόλη της Κω.
Ο Laurenzi, μάλιστα, παρατήρησε ότι επρόκειτο για δύο παράλληλους σωλήνες από τερακότα, ο ένας αποτελούμενος από στοιχεία μήκους 30 εκ. και πλάτους 24 εκ., ο άλλος από στοιχεία μήκους 40 εκ. και πλάτους 45 εκ. Σωλήνες παρόμοιων διαστάσεων βρέθηκαν επίσης νότια του προπυλαίου πρόσβασης στο Ασκληπιείο, που ίσως ανήκε σε διαφορετικό σύστημα, κλάδο αυτού που τροφοδοτούσε το ίδιο ιερό, που βρίσκεται νοτιοδυτικά του Πλατάνι.
Ανάλογα στοιχεία σημειώθηκαν και στους σωλήνες του Ασκληπιείου [Malacrino 2005, καναλιοποίηση της ΙΙΙ ταράτσας] που φαίνεται να συνδέονται με τα Μεγάλες Θέρμες, που χρονολογούνται στα μέσα του 2ου αιώνα. Παρόμοια δείγματα έχουν επίσης εντοπιστεί στην Πριήνη[Fahlbush 2003].
Γεωδίφης με πληροφορίες από την σελίδα Thiasos
Περισσότερα,
«La rete idrica della Kos di età romana: persistenze e modificazioni rispetto alla città ellenistica». Μελέτη της Monica Livadiotti.
Αναρτήσεις
