Το Έβερεστ θα είναι πάντα το ψηλότερο βουνό στον κόσμο;

Τα τεράστια ύψη των Ιμαλαΐων προκύπτουν από έναν μοναδικό συνδυασμό γεωλογικών παραγόντων.

Το Έβερεστ είναι το ψηλότερο βουνό όπως μετράται από το επίπεδο της θάλασσας. Αυτό το εντυπωσιακό ύψος κατέστη δυνατό μέσω παραγόντων όπως η τεκτονική και η διάβρωση. 

Το Έβερεστ είναι το ψηλότερο βουνό στον κόσμο όπως μετράται από το επίπεδο της θάλασσας. Θα κρατήσει όμως για πάντα αυτόν τον τίτλο; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε πώς σχηματίζονται τα βουνά και πώς το Έβερεστ και τα υπόλοιπα Ιμαλάια έφτασαν τόσο ψηλά. 

Ένας τρόπος σχηματισμού ψηλών βουνών είναι όταν δύο τεκτονικές πλάκες συγκρούονται. Καθώς η μία αρχίζει να υποβιβάζεται - ή να κινείται κάτω - από την άλλη, ο φλοιός πολτοποιείται, ανασηκώνεται και μετατρέπεται σε βουνά. Σύμφωνα με τον Rob Butler, γεωλόγο στο Πανεπιστήμιο του Aberdeen στη Σκωτία, τα ύψη των βουνών που σχηματίζονται κατά τη διάρκεια αυτών των συγκρούσεων εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες. Αυτά τα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν το πάχος του φλοιού, το οποίο καθορίζεται από την ένταση και το μήκος της τεκτονικής σύγκρουσης, και τη θερμοκρασία του φλοιού, η οποία καθορίζεται από την ηλικία του.

«Σκεφτείτε την κρούστα όχι ως στερεό, αλλά ως ένα παχύρρευστο υγρό, όπως το σιρόπι σφενδάμου», είπε ο Μπάτλερ . Όπως το κρύο σιρόπι σφενδάμου, το κρύο κρούστα είναι πιο παχύρρευστο και, επομένως, πιο σφιχτό. Έτσι, πιο παχύρρευστη, πιο κρύα κρούστα μπορεί να σχηματίσει ψηλότερα βουνά από όσο μπορεί η πιο λεπτή, πιο ζεστή κρούστα. Εκτός από το πάχος και τη θερμοκρασία του φλοιού, ο πιο σημαντικός παράγοντας για τον προσδιορισμό του ύψους και της ανάπτυξης των βουνών είναι η διάβρωση.  «Είναι επειδή η διάβρωση είναι τόσο αποτελεσματική που [τα Ιμαλάια] είναι ένα από τα ταχύτερα ανερχόμενα συστήματα πετρωμάτων στον πλανήτη», είπε ο Μπάτλερ. Αυτό οφείλεται σε μια αρχή που ονομάζεται ισοστασία. Όπως ένα πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που επιπλέει στον ωκεανό, όσο λιγότερο υλικό στοιβάζεται στον φλοιό της Γης, τόσο πιο ψηλά επιπλέει πάνω από τον μανδύα, το μεσαίο στρώμα του πλανήτη.

Έτσι, όσο περισσότερο υλικό μεταφέρεται μακριά από ένα βουνό - είτε μέσω ενός ποταμού, ενός παγετώνα ή έντονων βροχοπτώσεων και κατολισθήσεων - τόσο περισσότερο μπορούν να υψωθούν τα βουνά γύρω του. Στην πραγματικότητα, μια μελέτη του 2024 διαπίστωσε ότι η ταχεία διάβρωση ενός δικτύου ποταμών που απέχει περισσότερο από 72 χιλιόμετρα από το Έβερεστ βοήθησε την κορυφή να μεγαλώσει μεταξύ 15 και 50 μέτρα τα τελευταία 89.000 χρόνια. 

Αν και η διάβρωση είναι ένας παράγοντας στην ανάπτυξη των βουνών, είναι επίσης μέρος του τι προκαλεί τη συρρίκνωση τους, εξήγησε ο Μάθιου Φοξ, συν-συγγραφέας της μελέτης και γεωλόγος στο University College του Λονδίνου. 

«[Εάν τα βουνά μεγαλώνουν ή συρρικνώνονται] εξαρτάται από αυτήν την ισορροπία μεταξύ των ρυθμών διάβρωσης και των ρυθμών ανύψωσης», είπε η Fox . Εάν ο ρυθμός ανύψωσης είναι υψηλότερος, το βουνό θα μεγαλώσει. Εάν ο ρυθμός διάβρωσης είναι υψηλότερος, το βουνό θα συρρικνωθεί.

 Μερικοί επιστήμονες έχουν προτείνει ότι το Nanga Parbat, ένα από τους γείτονες των Ιμαλαΐων του Έβερεστ και το 9ο ψηλότερο βουνό στη Γη, αναπτύσσεται αρκετά γρήγορα ώστε μια μέρα να ξεπεράσει το Έβερεστ σε ύψος. Ωστόσο, ο Μπάτλερ και η Φοξ αμφιβάλλουν ότι αυτό θα συμβεί. 

Αν και το Nanga Parbat αναπτύσσεται ταχύτερα από το Έβερεστ λόγω της ταχείας διάβρωσης, διαβρώνεται επίσης ταχύτερα λόγω της έντασης των μουσώνων σε αυτήν την περιοχή. Αντίθετα, το Έβερεστ αναπτύσσεται και διαβρώνεται πιο αργά, αφήνοντάς το σε αρκετά σταθερό ύψος 2.000 πόδια (610 μέτρα) ψηλότερο από το Nanga Parbat. Ωστόσο, ο Μπάτλερ δεν αποκλείει την πιθανότητα ότι ένα άλλο βουνό των Ιμαλαΐων μπορεί να πάρει τον θρόνο κάποια μέρα. Η αποσάθρωση θα μπορούσε να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, είπε, προκαλώντας αλλαγές στους ρυθμούς ανάπτυξης των κορυφών. «[Η τεκτονική σύγκρουση στα Ιμαλάια] θα συνεχιστεί για άλλα 10 εκατομμύρια χρόνια», είπε ο Μπάτλερ. «Υπάρχει αρκετός χρόνος για να ταχυδακτυλουργήσουμε λίγο αυτές τις μεταβλητές».Ωστόσο, ο Μπάτλερ πιστεύει ότι είναι απίθανο να υπάρξει ποτέ μια κορυφή σημαντικά ψηλότερη από το Έβερεστ. Τα Ιμαλάια κάθονται στο γλυκό σημείο. σχηματίστηκαν λόγω μιας πολύ έντονης και μακράς σύγκρουσης με ψυχρό φλοιό και υψηλούς ρυθμούς διάβρωσης λόγω των μουσώνων. 

Είχαν επίσης καταγραφεί από τις γύρω οροσειρές, αφήνοντας ελάχιστο χώρο για να διαφύγει ο φλοιός κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. Ποιο είναι το ψηλότερο βουνό που μπορεί να αναπτυχθεί στη Γη; «Αν στριμώχνεις πράγματα, πρέπει να ανέβουν προς τα πάνω ή στο πλάι», είπε ο Μπάτλερ. «Και όταν το πάρουν στο πλάι, δεν έχουν που να πάνε παρά μόνο να ανέβουν». Είναι πολύ σπάνιο να συνδυάζονται όλοι αυτοί οι παράγοντες, είπε ο Μπάτλερ, και μπορεί να μην είχε συμβεί πριν από τα Ιμαλάια. Επιπλέον, στη Γη, η βαρύτητα είναι πολύ ισχυρή για να επιτρέψει σε ένα βουνό να γίνει πολύ ψηλότερο από το σημερινό ύψος του Έβερεστ. «Αν μιλάμε για λίγα μέτρα, ή ακόμα και για μερικές εκατοντάδες μέτρα, υπάρχει κάθε πιθανότητα ότι ένα άλλο βουνό θα μπορούσε να ξεπεράσει το Έβερεστ», είπε ο Μπάτλερ. «Αλλά όσον αφορά το να κάνουμε κάτι σημαντικό, όπως κορυφές που έχουν ύψος 10 χιλιόμετρα, θα πίστευα ότι μάλλον όχι».

Γεωδίφης με πληροφορίες από το livescience

https://www.nature.com/articles/s41561-024-01535-w.epdf?sharing_token=h0Yh70uTMITpyJ8ixnMnS9RgN0jAjWel9jnR3ZoTv0M0GbJQJJgw7V_SMd5DmjgCkQxaJJwQisHwmX12zE5zbOlkDacnkv-FgCkOSOVREV-AEOp36c7kkQsCfyPxPHZRkxyj8dVrIBm-K9I_6P1fH66ZXDnURFH0XDBDLuckg_5OyyLipqxYKKgBYzYcjxi41IYewzskg8TFEBRTWq9gn342fhx6yKiE5EezKkfuAAqGtbK7w_DhcNz002N5pEAEDTmPhfLlDmEXjG_L5zcdvM8l6eaAm6fRSD7qbIfad47v4RFc50NUgCeYUTHevsa3DOLzBBlnDy0fHct8Dfl5PA%3D%3D&tracking_referrer=www.livescience.com

https://www.bbc.com/future/article/20220407-how-tall-will-mount-everest-get-before-it-stops-growing