Μεταξύ ξηράς και θάλασσας, οι πρώιμοι μετανάστες στη Σικελία
Οι παράκτιες και υποθαλάσσιες τοποθεσίες σπηλαίων στη νότια Σικελία περιέχουν σημαντικές νέες ενδείξεις για την πορεία και τη μοίρα των πρώτων ανθρώπινων μεταναστών στο νησί. Πηγή εικόνας: Ιλάρια Πατάνια.
Οι παράκτιες και υποβρύχιες τοποθεσίες περιέχουν στοιχεία για πρώιμους μετανάστες στη Σικελία, λένε οι αρχαιολόγοι.
Το νησί της Σικελίας θεωρείται από τα πρώτα που καταλήφθηκαν από ανθρώπους στην Ευρωπαϊκή Ανώτερη Παλαιολιθική. Οι μελέτες για την κατανόηση της πρώιμης κατοχής του νησιού επικεντρώνονται κυρίως στις βόρειες ακτές. Μια διεθνής ομάδα αρχαιολόγων με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις έχει τώρα αναζητήσει τα ίχνη ανθρώπινης κατοίκησης σε 25 σπηλιές και καταφύγια βράχων στη νοτιοανατολική Σικελία της Ιταλίας.
Η Σικελία, το μεγαλύτερο νησί της Μεσογείου, θεωρείται από πολλούς μελετητές ως το αρχαιότερο νησί της περιοχής που κατοικήθηκε μόνιμα από ανθρώπινους προγόνους, αλλά πότε και πώς οι πρώτοι μετανάστες πέτυχαν αυτό το κατόρθωμα παραμένει άγνωστο.
Αυτό το νησί απέχει λιγότερο από δύο μίλια από την ηπειρωτική Ιταλία, αλλά η διέλευση του νερού θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη για τους πρώτους ανθρώπους.
Στο αρχαίο ελληνικό ποίημα η Οδύσσεια, ο Όμηρος περιγράφει πώς ο Οδυσσέας πέρασε το πλοίο του δίπλα από τα μυθικά θαλάσσια τέρατα Σκύλλα και Χάρυβδη καθώς διέσχιζε το στενό της Σικελίας.
Το στενό ήταν πολύ γνωστό στους ναυτικούς του παρελθόντος, απέδιδαν τις θανατηφόρες δυνάμεις των κυμάτων και των στροβιλισμάτων του σε ισχυρά τέρατα.
Στη σύγχρονη εποχή, χιλιάδες μετανάστες από τη Βόρεια Αφρική προσπαθούν να περάσουν το στενό κάθε χρόνο. Πολλοί δεν τα καταφέρνουν, κάποιοι ανατρέπονται μόλις μερικές εκατοντάδες μέτρα από την απέναντι ακτή.
«Αυτό που ψάχνουμε δεν είναι μόνο το πρώτο άτομο που έφτασε, αλλά η πρώτη κοινότητα», είπε η Δρ Ιλάρια Πατάνια, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις.
«Η κατανόηση του χρόνου του αρχικού αποικισμού της Σικελίας παρέχει βασικά δεδομένα για το πρότυπο και τον τρόπο της πρώιμης επέκτασης του Homo sapiens στη Μεσόγειο».
«Αυτή η έρευνα δείχνει ότι νέοι τρόποι σκέψης και ματιάς μπορούν να αποκαλύψουν μοτίβα που δεν ήταν ορατά πριν», πρόσθεσε ο καθηγητής TR Kidder του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις.
«Προηγούμενοι μελετητές υπέθεταν ότι οι τοποθεσίες στη νότια ακτή της Σικελίας θα ήταν διαβρωμένες ή πολύ κατεστραμμένες για να δώσουν χρήσιμες πληροφορίες».
«Αλλά η εύρεση υποθαλάσσιων τοποθεσιών ανοίγει ένα εντελώς νέο έδαφος για μελέτη».
«Μας επιτρέπει να επανεξετάσουμε τις διαδρομές μετανάστευσης αυτών των πρώτων σύγχρονων ανθρώπινων προγόνων».
Οι μελετητές συμφωνούν ότι οι άνθρωποι είχαν φτάσει στη Σικελία 16.000 χρόνια μετά το Τελευταίο Μέγιστο Παγετώνων.
Αλλά αυτή η καθορισμένη ημερομηνία είναι περίεργα αργή, δεδομένου ότι οι άνθρωποι είναι γνωστό ότι διασκορπίστηκαν από ξηρά στη Σιβηρία περίπου 30.000 χρόνια νωρίτερα.
Η ασυμφωνία οδήγησε ορισμένους να αναρωτηθούν αν οι άνθρωποι έφτασαν πράγματι στη Σικελία πολύ πριν από τις επί του παρόντος αποδεκτές ημερομηνίες.
Επίσης, κανείς δεν γνωρίζει ακόμη αν οι άνθρωποι έφτασαν στη Σικελία με σκάφη ή με τα πόδια πάνω από μια χερσαία γέφυρα - ή ακόμα και από ποια κατεύθυνση ήρθαν.
«Μια πρόκληση για την κατανόηση της εξάπλωσης των πρώιμων σύγχρονων ανθρώπινων προγόνων είναι ότι δεν καταλαβαίνουμε πλήρως πώς εξαπλώθηκαν και αποίκησαν τον κόσμο σε πολύ πρώιμο στάδιο», είπε ο καθηγητής Kidder.
«Οι άνθρωποι κατέβηκαν από την Ιταλία και διέσχισαν τα στενά της Μεσσήνης ή ήρθαν από το νότο κατά μήκος της αφρικανικής ακτής;»
«Ή, είναι δυνατόν να περνούσαν από νησί τη Μεσόγειο; Ο εντοπισμός τοποθεσιών στη νότια ακτή μας βοηθά να εξετάσουμε μονοπάτια και, κατά συνέπεια, τρόπους συμπεριφοράς».
«Στη νοτιοανατολική Σικελία, πολύ λίγες τοποθεσίες της Ανώτερης Παλαιολιθικής έχουν ανασκαφεί και αναλυθεί χρησιμοποιώντας επιστημονικές μεθόδους», είπε η Δρ. Πατάνια.
«Το έργο μας βρίσκεται ακόμα στα αρχικά του στάδια, αλλά ήδη έχουμε εντοπίσει και αξιολογήσει πάνω από 40 τοποθεσίες ενδιαφέροντος, εκ των οποίων περίπου 17 είναι τοποθεσίες που έχουν μεταφερθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια βάσει παλαιότερων ταυτοποιήσεων».
Δύο από τις νέες τοποθεσίες που εντόπισε η ομάδα ενδέχεται να περιέχουν ίχνη ανθρώπινης κατοχής της Ανώτερης Παλαιολιθικής, συμπεριλαμβανομένης της απολιθωμένης πανίδας.
Το Corruggi βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο της Σικελίας. Η τοποθεσία αναγνωρίστηκε αρχικά από άλλους ερευνητές τη δεκαετία του 1940.
«Αυτή η τοποθεσία είναι όπου μια δεύτερη χερσαία γέφυρα θα συνέδεε αυτό το νησί με το νησί της Μάλτας», είπε η Δρ Πατάνια.
«Όταν επιθεωρήσαμε αυτόν τον χώρο, βρήκαμε δόντια από ένα ευρωπαϊκό άγριο γαϊδούρι και πέτρινα εργαλεία».
«Η ανάλυση των υπολειμμάτων από αυτήν την τοποθεσία μπορεί να μας δώσει μια εικόνα για το τελευταίο σκέλος του ανθρώπινου ταξιδιού νότια στην νοτιότερη ακτή της Σικελίας και προς τη Μάλτα».
Το καλοκαίρι του 2024, οι αρχαιολόγοι εργάστηκαν για την ανασκαφή της δεύτερης τοποθεσίας, ενός σπηλαίου που ονομάζεται Campolato.
«Εδώ έχουμε ανακαλύψει στοιχεία για αλλαγές της στάθμης της θάλασσας που προκλήθηκαν από τον τελευταίο παγετώνα και έναν τοπικό σεισμό που ακόμη ερευνούμε», είπε η Δρ Πατάνια.
«Ελπίζουμε να ανακατασκευάσουμε όχι μόνο τη χρονική στιγμή της ανθρώπινης κατοχής, αλλά και το περιβάλλον στο οποίο ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι και πώς διαπραγματεύτηκαν με φυσικά γεγονότα όπως σεισμούς, κλιματικές και περιβαλλοντικές αλλαγές και ίσως ακόμη και ηφαιστειακές εκρήξεις».
Γεωδίφης με πληροφορίες από sci.news
Τα ευρήματα δημοσιεύονται στο περιοδικό PLoS ONE .
I. Patania et al. 2024. Between land and sea: A multidisciplinary approach to understand the Early Occupation of Sicily (EOS). PLoS ONE 19 (10): e0299118; doi: 10.1371/journal.pone.0299118
https://www.sci.news/archaeology/coastal-underwater-sites-sicily-13331.html#google_vignette