Ηφαιστειακό Τόξο του Νότιου Αιγαίου.
Το ποδήλατο μπήκε «κλεφτά» στη ζωή μας μετά από μια τεράστια ηφαιστειακή έκρηξη που συνέβαλε να καθιερωθεί ως μεταφορικό μέσο.
H εφεύρεση του τελικά είχε τεράστια επίδραση στην κοινωνία και στον πολιτισμό μας. Πολλά σημαντικά εξαρτήματα του έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του αυτοκινήτου.
Γιατί η Γη έχει ηφαίστεια;
Ηφαιστειότητα είναι το αποτέλεσμα ενός πλανήτη που χάνει την εσωτερική του θερμότητα.Τα ηφαίστεια μπορούν να σχηματιστούν όταν λιωμένο υλικό από τα βάθη φτάνει στην επιφάνεια της Γης.Η Γη ο πλανήτης μας έχει ένα εξωτερικό στερεό στρώμα που ονομάζεται φλοιός, ένα πολύ παχύρρευστο στρώμα που ονομάζεται μανδύας, ένα υγρό στρώμα που είναι το εξωτερικό μέρος του πυρήνα και ένα συμπαγές κέντρο που ονομάζεται εσωτερικός πυρήνας.
Ήταν κάποτε η Γη όλη λάβα;
Η Γη είναι ένα κατάλοιπο των παλιών εποχών, των αρχέγονων ημερών πριν από περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν ολόκληρος ο πλανήτης ήταν λιωμένος, μια ατελείωτη θάλασσα από μάγμα.Μέσα στη γη το λιωμένο υλικό λέγεται μάγμα και όταν βγει στην επιφάνεια ονομάζεται λάβα.
Η βύθιση της Αφρικανικής πλάκας κάτω από τη μικροπλάκα του Αιγαίου.
Ο ρόλος της κίνησης των τεκτονικών πλακών
Το εξωτερικό μέρος της Γης μοιάζει σαν κέλυφος αυγού, το οποίο μπορεί να ραγίσει και να χωριστεί σε πολλά διαφορετικά κομμάτια που ονομάζονται τεκτονικές πλάκες. Αυτές οι πλάκες μπορεί να είναι ωκεάνιες, που σημαίνει ότι βρίσκονται κυρίως κάτω από τον ωκεανό, ή ηπειρωτικές, και κυρίως κάτω από την ξηρά. Mετακινούνται, τροφοδοτούνται συνεχώς από την ενέργεια από τον πολύ καυτό μανδύα από κάτω, ένα πραγματικά παχύ στρώμα θερμού ρέοντος βράχου, ημι-υγρό.Τα ρεύματα μεταφοράς στον μανδύα προκαλούνται από την ανομοιόμορφη θέρμανση από τον πυρήνα.
Υπάρχουν μικρές και μεγάλες τεκτονικές ή λιθοσφαιρικές πλάκες κάτω από τα πόδια μας, που κινούνται μεταξύ τους. Οι πλάκες σπάνε στα όρια πλακών, συγκρούονται, απομακρύνονται ή κινούνται πλάγια μεταξύ τους στα όρια των πλακών.
Παρόλο που οι πλάκες κινούνται πολύ αργά, η κίνησή τους έχει τεράστιο αντίκτυπο στον πλανήτη μας. Η τεκτονική των πλακών σχηματίζει τους ωκεανούς, τις ηπείρους και τα βουνά. Το λιωμένο πέτρωμα (μάγμα) στον φλοιό της Γης είναι αυτό που οδηγεί τις ηφαιστειακές εκρήξεις.
Η μικρή πλάκα του Αιγαίου
Η Κως βρίσκεται πάνω σε μία από αυτές, μία μικρή σε μέγεθος τεκτονική πλάκα[μικροπλάκα Αιγαίου], η οποία με τη σειρά της ανήκει σε μία τεράστια τεκτονική πλάκα[Ευρασιατική Πλάκα] η οποία συγκρούεται με την επίσης μεγάλη Αφρικανική πλάκα που βυθίζεται κάτω από το Αιγαίο.
Αυτή η φυσική διαδικασία δημιουργεί τα ηφαίστεια, το ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου και προκαλεί τους σεισμούς. Το ηφαιστειακό τόξο έχει μήκος περίπου 500 χιλ. εκτείνεται από τη μικρασιατική ακτή μέχρι τον Ισθμό της Κορίνθου.
Η χώρα μας είχε από τα παλιά γεωλογικά χρόνια (δεκάδες εκατομμύρια χρόνια πριν) πολλά ηφαίστεια. Τα παλιότερα βρίσκονται στην ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη. Από εκεί σιγά-σιγά η ηφαιστειότητα μετακινείται προς το νότο, δημιουργώντας τμήμα των νησιών του Αιγαίου.Παρόμοιο ενεργό ηφαιστειακό τόξο υπάρχει και σε άλλα μέρη του κόσμου , όπως π.Χ στην Ιταλία με τα ενεργά ηφαίστεια των νησιών του Αιόλου ή στη Χαβάη των ΗΠΑ.
Ενεργά ηφαίστεια
Σήμερα, τα ενεργά ηφαίστεια βρίσκονται σε μια ζώνη σε σχήμα τόξου που ξεκινά από τον Ισθμό της Κορίνθου και φτάνει ως τη Νίσυρο, περνώντας από τη Μήλο και τη Σαντορίνη. Ενεργό είναι ένα ηφαίστειο που έχει εκραγεί κατά τη διάρκεια του Ολόκαινου (τη σημερινή γεωλογική εποχή που ξεκίνησε περίπου πριν από 11.700 χρόνια), εκρήγνυται επί του παρόντος ή έχει τη δυνατότητα να εκραγεί στο μέλλον.
Υπάρχουν ηφαίστεια στην Κω
Υπάρχουν ηφαίστεια τόσο στην ξηρά τα χερσαία, όσο κάτω από τη θάλασσα, τα υποθαλάσσια.
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα της ευρύτερης περιοχής αρχίζει στην Ανατολική Κω πριν απο 12 εκ.χρόνια λόγω ανοίγματος του Κόλπου του Κεραμεικού. Πριν από 11 εκ.χρόνια από ηφαιστειακή έκρηξη δημιουργείται η καλδέρα της Αλικαρνασσού.Η καλδέρα είναι μια μεγάλη κοιλότητα που σχηματίζεται όταν ένα ηφαίστειο εκρήγνυται και καταρρέει ενώ κρατήρας είναι μια μικρότερη κοιλότητα που μπορεί να μην έχει σχέση με τα ηφαίστεια.
Πριν από 10,7-10,4 εκ. χρόνια μια τεράστια υποθαλάσσια έκρηξη που ονομάζω του Γενάρχη, μεταξύ Νισύρου-Γυαλιού, τα οποία τότε δεν υπήρχαν άφησε πίσω της κομμάτια στον Άγιο Φωκά, Αγ. Στέφανο κά. Από υλικό αυτής της έκρηξης φτιάχτηκε το αρχαίο τείχος της πόλης Κω, το Ασκληπιείο, ναοί κά.΄
Πύρινοι δράκοι που ξύπνησαν από τον ύπνο τους. Τα ηφαίστεια της Δυτικής Κω με τις ηλικίες σχηματισμού τους. Με το μοβ-πορτοκαλί σημειώνονται οι ρυολιθικές λάβες και με κυανό οι δακίτικες λάβες που εκτοξεύθηκαν από το στομάχι τους...
Δυτική Κως
Τα τελευταία εκ. χρόνια η ηφαιστειότητα μεταφέρεται μεταξύ Δυτικής Κω, Κεφάλου, Πυργούσας και Παχειάς μεταξύ 3,1-1,5 εκ.
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στο δυτικό τμήμα της Κω και την Κέφαλο θα αφήσει πίσω το Καστέλλι, το Θυμιανό, τη Στίψη, το όρος Λάθρα, το Κρίκελλο, το Βρυόκαστρο, το Κερί και τον Χάρακα. Όλα αυτά τα βουνά σήμερα είναι ηφαίστεια.
Πριν από 0,55-0,53 εκ. χρόνια θα γεννηθεί ο ηφαιστειότοπος , η καλδέρα της Κεφάλου και το βουνό του Δία, το Ζηνί. Όμως τίποτα δεν τελειώνει εκεί. Οι πιο εκρηκτικές μέρες έρχονται.
Οι εντυπωσιακές γεωμορφές σε ηφαιστειοιζηματογενείς σχηματισμούς στο οροπέδιο του γιου του Ηρακλή, Αντίμαχου δημιουργήθηκαν την ημέρα γέννησης του ενιαίου νησιού της Κω, πριν από 161000 χρόνια. Την ημέρα που μία ηφαιστειακή υποθαλάσσια έκρηξη έξω από το ακρωτήριο Χελώνη ρήμαξε ότι βρήκε μπροστά της και μετέτρεψε μία τεκτονική τάφρο με θαλασσινό νερό σε οροπέδιο. Σε αυτό αργότερα ο ημίθεος Ηρακλής δεν θα μπορέσει ακόμη και με τη βοήθεια των θεών να αντιμετωπίσει τον ταπεινό Αστυπαλιώτη βοσκό Ανταγόρα. Αυτή η έκρηξη μας παρέδωσε το ενιαίο νησί της Κω ενώνοντας το ανατολικό με το δυτικό τμήμα της Κεφάλου και την Καλδέρα της Αβύσσου στο Paradise Beach ή καλύτερα του Καλδέρα του Αλμυρού.
Πολύνησο της Νισύρου
Μετά από μία χιλιετία περίπου, 160000 χρόνια πριν θα αναδυθεί ως μία πρώτη Αφροδίτη από τα καταγάλανα νερά η Νίσυρος, ένας δημοφιλής ηφαιστειακός σήμερα προορισμός. Θα ακολουθήσουν τα αδελφάκια της: το Γυαλί, ο Άγιος Αντώνιος και η Στρογγυλή μετά από 100000 και βάλε χρόνια. Όλα πλέον είναι έτοιμα!
Η φύση, ο ουρανός, η θάλασσα, η στεριά με κάποιο τρόπο θα ησυχάσουν πριν από 10000 χρόνια και σιγά σιγά θα αρχίσουν να αλληλεπιδρούν με τη νησιωτική κουλτούρα, την ιστορία, τη γεωγραφία και τον πολιτισμό των ανθρώπων. Στη Δυτική Κω θα μπουν οι πρώτες βάσεις της δυτικής ιατρικής και της ορθολογικής θεραπευτικής με τους απογόνους του Μέγα Ιπποκράτη. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η αρχαία ιατρική έχει στενή σχέση με τα ηφαίστεια και τα προϊόντα τους[ π.χ θείο, οψισιανό, ελαφρόπετρα, χαλκό κά] που άφησαν στην Κω-Νίσυρο.
«Μία καταστροφή δεν είναι απαραίτητα ένα τέλος, μπορεί να είναι μία νέα αρχή».
Ανάσες της Γης
Τα ηφαίστεια έπλασαν το μοναδικό φυσικό τοπίο, πολλές παραλίες , τις ιαματικές πηγές, βουνά, λεκάνες και πολλά άλλα χαρακτηριστικά της Δυτικής Κω, της Νισύρου και του πολύνησου της.
Στο κέντρο του νοτιοανατολικού Αιγαίου, στην καλδέρα της Μεγάλης Έκρηξης[Αβύσσου], του Δία[Ζηνί], του Πολυβώτη [Καλδέρα Νισύρου], στη θάλασσα του Γενάρχη είναι η καρδιά των γαλάζιων ηφαιστείων, εκεί όπου έχει μεταφερθεί η ηφαιστειακή δραστηριότητα τα τελευταία χιλιάδες χρόνια και η οποία θα συνεχίσει να υφίσταται για τα επόμενα χιλιάδες χρόνια όσο οι τεκτονικές πλάκες εξακολουθούν να συγκρούονται κάτω από την Κρήτη.
Μερικά από τα πιο όμορφα σημεία στον κόσμο έχουν ηφαίστεια. Όσο υπάρχουν ηφαίστεια οι διαδικασίες της Γης συνεχίζουν να λειτουργούν.
Ο πλανήτης μας παραμένει σε κίνηση, εξελίσσεται. Εάν αυτή η διαδικασία σταματήσει με κάποιο τρόπο, τότε ο πλανήτης θα πεθάνει όπως συμβαίνει στην Αφροδίτη, τον Άρη και τους άλλους πλανήτες.
Τελευταίες εκρήξεις
Έγιναν στο Γυαλί πριν από 10000 και 3000 χρόνια. Δεν υπάρχει γεωλόγος, ή ηφαιστειολόγος που να μπορεί να κάνει μια πρόβλεψη. Πρόβλεψη πότε θα εκραγεί ένα ηφαίστειο μέχρι τώρα δεν μπορούμε να κάνουμε. Μόνο να πούμε ότι πρόκειται να εκραγεί σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Τα περισσότερα ηφαίστεια είναι αδρανή, όμως με το μάγμα κάτω από την Κέφαλο στα 7χλμ και 2,5χλμ από τη Νίσυρο κάποια στιγμή μπορεί να ενεργοποιηθεί κάποιο από αυτά ή ακόμη κάποιο από τα δεκάδες που είναι κάτω από τη θάλασσα.
Επόμενη έκρηξη
Τουλάχιστον 5 ηφαίστεια του Ολόκαινου έχουν εκραγεί στη χώρα μας. Στα Μέθανα το 258 π.Χ, τη Μήλο το 140 μ.Χ, το Κολούμπο το 1650, τη Νίσυρο του 19ου αιώνα και τη Σαντορίνη το 1950. Η τελευταία έκρηξη της Νισύρου δεν ήταν ηφαιστειακή αλλά υδροθερμική από υγρό νερό που μετατράπηκε σε ατμό σε μια υπόγεια κοιλότητα.
Η ηφαιστειακή είναι η έκρηξη λόγω ανόδου του μάγματος. Τα επόμενα χρόνια αναμένουμε υδροθερμική και όχι ηφαιστειακή έκρηξη στην καλδέρα της Νισύρου, κάτι που γίνεται περιοδικά κάθε λίγα χρόνια.Υπάρχουν λιγότερες πιθανότητες να συμβεί ένα πιο ισχυρό συμβάν από ένα ηφαίστειο της Κω-Νισύρου, όμως ένας πολύ δυνατός σεισμός μπορεί να ανατρέψει τα υπάρχοντα δεδομένα και ένας νέος κύκλος να αρχίσει ξανά.
Ηφαιστειακός κίνδυνος
Τα ηφαίστεια είναι εξαιρετικά απρόβλεπτα, ακόμη και έμπειροι ηφαιστειολόγοι έχουν χάσει τη ζωή τους σε μία αναταραχή, η οποία ορίζεται ως η χρονική περίοδος κατά την οποία ένα ηφαίστειο παρουσιάζει ασυνήθιστη δραστηριότητα ή εκρήγνυται.
Οι αναταραχές και εκρήξεις γίνονται γνωστές από επίσημους, αρμόδιους δημόσιους/δημοτικούς φορείς μέσω σειρήνων, ψηφιακών ιστοτόπων, κοινωνικών διαδικτύων ή ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών ΜΜΕ ή από ένα πρόγραμμα κινδύνων ηφαιστείων εάν αυτό υπάρχει ή ακόμη από την Πολιτική Προστασία. Δεν χρειάζεται ανησυχία αφού τα επικίνδυνα μέρη παρακολουθούνται από τους αρμόδιους φορείς.
Γεωδίφης
Ο μύθος των Κώων για το ακρωτήριο Χελώνη, τεύχος Β΄[e-book, 2025]
