Οι ανασκαφές στην προϊστορική σπηλιά της Άσπρης Πέτρας ,Ιούνιος 1922
Οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις για την προϊστορική κατοίκηση της Κω.
Η Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή της Αθήνας με επικεφαλής το διευθυντή της Alessandro Della Seta και με βοηθό του τον αρχαιολόγο Doro Levi πραγματοποίησε, κατά την περίοδο από 3 μέχρι 17 Ιουνίου του 1922, ανασκαφές στην προϊστορική σπηλιά της Άσπρης Πέτρας στο ηφαιστειακό Ζηνί της Κεφάλου, στο δυτικό άκρο του νησιού της Κω.
Ο Doro Levi περιέγραψε λεπτομερώς σε σχετικό πολυσέλιδο δημοσίευμά του τα ευρήματα της σπηλιάς (Βλ. Doro Levi, La Grotta di Aspripetra a Coo στο Αnnuario della Scuola Archeologica di Atene VIII-IX, 1929), τα οποία ανάγονται στη νεολιθική[ 6500-3000 π.Χ], μυκηναϊκή και γεωμετρική εποχή. Φαίνεται ότι η σπηλιά μετά τη νεολιθική της φάση ξανάζησε στη γεωμετρική περίοδο σαν χώρος λατρείας αγροτικών θεοτήτων και σαν τέτοιος χώρος συνέχισε να υπάρχει μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια. Επίσης τα υπολείμματα των τροφών, που βρέθηκαν στη σπηλιά, φανέρωσαν τη χρήση της από ανθρώπους αφοσιωμένους στην καλλιέργεια της γης και την κτηνοτροφία.
Ο Ιταλός αρχαιολόγος Luigi Morricone πολύ αργότερα υποστήριξε την άποψη ότι τόσο τα ευρήματα της σπηλιάς της Άσπρης Πέτρας όσο και οι προϊστορικοί τάφοι στο ύψωμα Ασκλούπης, νότια και σε μικρή απόσταση από την πόλη της Κω, δεν ανάγονται στη Νεολιθική εποχή, αλλά στην Πρώτη Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, αυτή που χαρακτηρίζεται ως πρωτοελλαδική και τοποθετείται ανάμεσα στα 2900 με 2100 π. Χ.
Η αρχαιολόγος Τούλα Μαρκέτου, σε νεότερη αρχαιολογική έρευνα, τεκμηρίωσε με αδιάσειστες πλέον αποδείξεις, ότι τα αρχαιότερα ευρήματα της σπηλιάς της Άσπρης Πέτρας τοποθετούνται στην Τελική Νεολιθική, από περίπου το 4500 π. Χ μέχρι περίπου το 3000 π. Χ, όπως και τα ευρήματα στον λόφο Ασκλούπη, στον Άγιο Φωκά, στη θέση Τρούλλι, στο Τσιλημπήρι, στο Βουνό του Μαστιχαριού και σε άλλα μέρη.
Στην Τελική Νεολιθική έως και τις αρχές της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού το νησί της Κω κατοικείται πια, όπως υποστήριξε η Μαρκέτου, σε όλη του την έκταση από μικρές οικιακές ομάδες, συνήθως σε χαμηλά υψώματα στο βορειοανατολικό κυρίως τμήμα του νησιού, απ’ όπου οι κάτοικοι ελέγχουν πεδινές καλλιεργήσιμες εκτάσεις σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα.
Μικρές, βέβαια, σποραδικές εγκαταστάσεις απλώνονται και στο υπόλοιπο τμήμα του νησιού, κοντά σε πηγές, καθώς και στη μόνη ερευνημένη σπηλιά της Άσπρης Πέτρας. Στα τέλη της 3ης χιλιετίας π. Χ. ο διάσπαρτος πληθυσμός του νησιού, όπως έγραψε η Μαρκέτου και επιβεβαιώνουν και άλλοι αρχαιολόγοι, συγκεντρώνεται στη θέση της σημερινής πρωτεύουσας, στο χαμηλό λόφο Σεράγια, σε μικρή απόσταση από το φυσικό λιμάνι, καταλαμβάνοντας έκταση 11.000 περίπου τετραγωνικών μέτρων και αντιπροσωπεύοντας το πρωιμότερο δείγμα πρωτο-αστικών οικιστικών συνόλων στο νησί.
Πρόκειται, άλλωστε, για τη μοναδική ύπαρξη προϊστορικής πόλης στα Δωδεκάνησα που συνέχισε να κατοικείται μέχρι τις μέρες μας. (Τούλα Μαρκέτου, Η Πρώιμη Εποχή του Χαλκού στην Κω, Μελέτες στη μνήμη της Χάρης Κάντζια, τόμος Α΄, Υπουργείο Πολιτισμού-Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αιγαιακών Σπουδών, Αθήνα 2004).
Γεωδίφης
Πηγές:
1. La Grotta di Aspripetra a Coo- Doro Levi
2.Η Πρώιμη Εποχή του Χαλκού στην Κω-Τούλα Μαρκέτου
3. Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου, 1990
4.Η σπηλιά της Άσπρης Πέτρας
https://geogeodifhs.blogspot.com/2021/08/blog-post_9.html
5.Τα σημαντικότερα σπήλαια στη Δωδεκάνησο
https://geogeodifhs.blogspot.com/2010/05/blog-post_25.html
6.Σπηλιά του Πάνα
https://geogeodifhs.blogspot.com/2019/09/blog-post_60.html
7.Ντόρο Λεβί, ο διανοούμενος αρχαιολόγος
https://geogeodifhs.blogspot.com/2018/04/blog-post_12.html