Μπορούν να εξαπλωθούν σαν μόλυνση;

Τα βουνά των Άνδεων σχηματίστηκαν από τη σύγκλιση της πλάκας Νάζκα και της πλάκας της Νότιας Αμερικής. Το Αρακάρ, που φαίνεται σε δορυφορική εικόνα από τις 20 Φεβρουαρίου 2000, είναι ένα από τα πολλά ηφαίστεια στην οροσειρά των Άνδεων. ( Από: Universal History Archive via Getty Images).

Οι τεκτονικές πλάκες μπορούν να εξαπλώσουν την καταβύθιση σαν να μεταδίδουν λοιμώξεις - πηδώντας από τη μία ωκεάνια πλάκα στην άλλη

Στοιχεία από το βαθύ παρελθόν της Γης υποδηλώνουν ότι οι δραματικές ζώνες καταβύθισης μπορούν να εξαπλωθούν σαν μόλυνση.

Οι ζώνες καταβύθισης, όπου μια τεκτονική πλάκα βυθίζεται κάτω από μια άλλη, προκαλούν τους πιο καταστροφικούς σεισμούς και τσουνάμι στον κόσμο . Πώς δημιουργούνται αυτές οι επικίνδυνες ζώνες ; Μια μελέτη στο Geology παρουσιάζει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η καταβύθιση μπορεί να εξαπλωθεί σαν μόλυνση, μεταπηδώντας από τη μία ωκεάνια πλάκα στην άλλη - μια υπόθεση που προηγουμένως ήταν δύσκολο να αποδειχθεί.

Αυτό το αποτέλεσμα «δεν είναι απλώς εικασία», λέει ο γεωλόγος του Πανεπιστημίου της Λισαβόνας, João Duarte, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα. «Αυτή η μελέτη στηρίζεται σε ένα επιχείρημα βασισμένο στο γεωλογικό αρχείο».

Επειδή η καταβύθιση παρασύρει τον φλοιό βαθιά μέσα στη Γη, οι απαρχές της είναι δύσκολο να εξεταστούν. Η νέα μελέτη παρέχει ένα σπάνιο αρχαίο παράδειγμα πιθανής «μόλυνσης» από την καταβύθιση. Οι συγγραφείς της λένε ότι ανακάλυψαν στοιχεία ότι γειτονικές συγκρούσεις πυροδότησαν τον «Δακτύλιο της Φωτιάς» της Ανατολικής Ασίας, ένα κολοσσιαίο σύστημα καταβύθισης που τροφοδοτεί σήμερα σεισμούς και ηφαίστεια από την Αλάσκα μέχρι τον νότιο Ινδικό Ωκεανό.

Πριν από σχεδόν 300 εκατομμύρια χρόνια, η Κίνα ήταν μια σποράδα νησιών που χωρίζονταν από την αρχαία Τηθύ και τους Ασιατικούς ωκεανούς. Οι καθιερωμένες ζώνες καταβύθισης κατανάλωναν αυτούς τους ωκεανούς, ενώνοντας τις χερσαίες μάζες σε μια νέα ήπειρο και υψώνοντας βουνά από τη Μ.Ασία μέχρι την Κίνα. Πριν από 260 εκατομμύρια χρόνια, αυτή η καταβύθιση φαίνεται να είχε εξαπλωθεί και να είχε αρχίσει να τραβάει προς τα κάτω τη γειτονική πλάκα του Ειρηνικού.

Ένα διάγραμμα που δείχνει πώς έχουν αυξηθεί οι εντάσεις των σεισμών γύρω από το Δαχτυλίδι της Φωτιάς από το 1900.(Από: Ripley Cleghorn· Πηγή: Κατάλογος Σεισμών USGS ).

«Η τελική πράξη αυτών των ωκεανών που έκλεισαν μπορεί να ήταν η μόλυνση της πλάκας του Ειρηνικού και η έναρξη της βύθισής της προς τα δυτικά κάτω από την ασιατική ήπειρο», λέει ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Μαρκ Άλεν, γεωλόγος στο Πανεπιστήμιο Ντάρχαμ στην Αγγλία. «Με τη μία ή την άλλη μορφή, βυθίζεται συνεχώς από τότε».

Το αποδεικτικό στοιχείο σε αυτή την περίπτωση είναι η «ανωμαλία Dupal», η οποία αναγνωρίστηκε από ένα γεωχημικό αποτύπωμα από τον αρχαίο ωκεανό της Τηθύος και τον σημερινό Ινδικό Ωκεανό. Όταν οι συγγραφείς της μελέτης βρήκαν απροσδόκητα αυτή την υπογραφή σε ηφαιστειακά πετρώματα από τον δυτικό Ειρηνικό, υπέθεσαν ότι υλικό από την Τηθύ είχε εξαπλωθεί ανατολικά κατά μήκος των ορίων μιας πλάκας από τη μία ζώνη καταβύθισης στην άλλη - πυροδοτώντας την κάθοδο της γειτονικής πλάκας. «Είναι σαν να βλέπεις το αποτύπωμα κάποιου σε έναν τόπο εγκλήματος», λέει ο Άλεν.

Αλλά ο μηχανισμός εξάπλωσης παραμένει μυστηριώδης. Οι ερευνητές υποψιάζονται ότι τα ρήγματα μετασχηματισμού - όρια όπου οι πλάκες ολισθαίνουν η μία δίπλα στην άλλη, όπως το ρήγμα του Αγίου Ανδρέα - μπορεί να λειτουργούν ως αδύναμα σημεία όπου μικρές αλλαγές στη γωνία ή την ταχύτητα σύγκρουσης μπορούν να αποσταθεροποιήσουν τον πυκνό ωκεάνιο φλοιό, προκαλώντας τη βύθισή του. Ο Duarte συγκρίνει το σενάριο με αλουμινόχαρτο στο νερό. «Το αλουμινόχαρτο επιπλέει», λέει, «αλλά το παραμικρό χτύπημα θα το προκαλέσει να βυθιστεί».

Αν η καταβύθιση εξαπλωθεί με αυτόν τον τρόπο, μήπως τα σχετικά ήρεμα όρια των πλακών του Ατλαντικού Ωκεανού είναι τα επόμενα; Ο τεράστιος σεισμός της Λισαβόνας το 1755 υποδηλώνει μια πρώιμη εισβολή καταβύθισης εκεί. Ο Duarte υποδηλώνει ότι τμήματα της Ιβηρικής και της Καραϊβικής βρίσκονται σε αρχικά στάδια αυτής της διαδικασίας: «Σε άλλα 100 εκατομμύρια χρόνια μπορεί να σχηματιστεί ένας νέος Ατλαντικός Δακτύλιος της Φωτιάς - όπως ακριβώς συνέβη κάποτε στον Ειρηνικό».

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα livescience

https://www.livescience.com/planet-earth/geology/tectonic-plates-can-spread-subduction-like-a-contagion-jumping-from-one-oceanic-plate-to-another