Το μεγαλύτερο αμυντικό τείχος της αρχαίας Ελλάδας;

Λιμάνι στο Agrigento - Thomas Fearnley, 1839.

«Arduus inde Acragas ostentat maxima longe  moenia, magnanimum quondam generator equorum».Βιργίλιος - Αινειάδα, βιβλίο III.

Έτσι ο Βιργίλιος θυμάται την εντύπωση που είχαν οι ταξιδιώτες από τα τείχη του Ακράγαντα, τα οποία διέτρεχαν κατά μήκος του βραχώδους περιγράμματος του οροπεδίου για μια περίμετρο περίπου 12 χλμ., ξεχωρίζει για τη σαφήνεια διάταξης και την ενότητα της τεχνικής σύλληψης, με αποτέλεσμα εν μέρει κομμένα στον απότομο βράχο, εν μέρει με αναφερόμενες κατασκευές. Εκτός από κάποιες επεμβάσεις μεταγενέστερης περιόδου, που πιθανώς αποδίδονται στην ανοικοδόμηση του Τιμολέοντα του 4ου αιώνα π.Χ. Γ., η χρονολόγησή του τοποθετείται σχεδόν ομοιόμορφα κατά τον 6ο αιώνα π.Χ, ίσως ήδη από την εποχή της τυραννίας του Φάλαρη.

Ήταν μια από τις κορυφαίες πόλεις κατά τη χρυσή εποχή της Αρχαίας Ελλάδας. Η πόλη άκμασε υπό την ηγεσία του Θήρωνα τον 5ο αιώνα π.Χ., χαρακτηριζόμενη από φιλόδοξα δημόσια έργα και την κατασκευή φημισμένων ναών.

Το μεγαλύτερο φρούριο της αρχαίας Ελλάδας λένε ότι δεν βρισκόταν στην Ελλάδα, αλλά στη Σικελία. Όταν σκεφτόμαστε τις μεγάλες πόλεις της αρχαιότητας, σπάνια φανταζόμαστε αστικά κέντρα πιο πυκνοκατοικημένα από πολλές σύγχρονες πόλεις. Χρονολογείται στον 6o αιώνα π.Χ.

Το ίχνος, τα ερείπια και αναπαράσταση από το αρχαίο τείχος του Ακράγαντα. Φωτογραφίες από Archivio Ente Parco Valle Dei Templi και Doriana Consiglio.

Το Αγκριτζέντο φιλοξενεί ένα κατόρθωμα μηχανικής που αψηφά τη φαντασία: το μεγαλύτερο τείχος της πόλης που χτίστηκε ποτέ από τους Έλληνες. Μια εντυπωσιακή πέτρινη πίστα 12 χιλιομέτρων που αγκάλιαζε εξ ολοκλήρου την πόλη... Μέσα σε αυτά τα επιβλητικά τείχη ζούσε ένας πληθυσμός έως και 100.000 ανθρώπων. Το 581 π.Χ.! Για να σας δώσω μια ιδέα, είναι σαν να άκμασε στη Σικελία μια πόλη στο μέγεθος του σημερινού Μπέργκαμο ή της Ανκόνας όταν η Ρώμη ήταν ακόμη ένα μικρό χωριό. 

Αυτή η μεγαλόπολη της Σικελίας, γνωστή τότε ως Ακράγας, αντιπροσώπευε ένα από τα πιο προηγμένα κέντρα σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Τα τείχη του προστάτευαν όχι μόνο σπίτια και ναούς, αλλά έναν εκλεπτυσμένο πολιτισμό που άφησε ανεξίτηλο σημάδι στην ιστορία. Τα ερείπια αυτών των επιβλητικών τειχών είναι σιωπηλοί μάρτυρες μιας εποχής κατά την οποία η Σικελία ήταν στο κέντρο του μεσογειακού πολιτισμού.

Δίδραχμο του Ακράγαντα, 490–483 π.Χ. Με τον κάβουρα που έχει χρησιμοποιηθεί από τους αρχαίους Κώους.

Τα οχυρωματικά τείχη του αρχαίου Ακράγαντα  είχε τετράγωνη περίμετρο και ήταν εν μέρει λαξευμένο στο βράχο και εν μέρει εξ ολοκλήρου κτισμένο με τοιχοποιία. 

Αυτό το αμυντικό σύστημα μπορεί δικαίως να οριστεί ως μια ανθρώπινη ενίσχυση σε ένα φυσικό σύστημα που θα μπορούσε να παίξει μόνο του τον ρόλο της προστασίας της πόλης που βρισκόταν ανάμεσα στο αμυντικό οχυρό που αντιπροσωπεύουν οι δύο λόφοι Girgenti και η Rupe Atenea στα βόρεια και ο λόφος των ναών στα νότια. Το τελευταίο δεν ήταν τόσο ψηλό και απότομο όσο τα άλλα, αλλά, ωστόσο, έπαιξε σημαντικό ρόλο άμυνας και ελέγχου της ακτής. 

Η ανατολική και η δυτική πλευρά αυτού του υποθετικού τετράπλευρου που ορίζεται από τις κοιλάδες των ποταμών Ακράγας και Ύψας υπερασπίζονταν σε μεγάλο βαθμό χτισμένα τείχη. Κατά μήκος των τειχών των οχυρώσεων υπήρχαν εννέα πύλες τοποθετημένες πάντα σε αντιστοιχία μιας κοιλάδας ή μιας ελαφριάς φυσικής κοιλότητας. 

Οι πύλες ήταν σκηνικού τύπου με προμαχώνα πύργο που προεξείχε στα δεξιά και με ισχυρή λοξή επανείσοδο. Στην Πύλη I, το προπύργιο αποτελείται από δύο τμήματα τοίχου που συγκλίνουν προς έναν πύργο: το μεγαλύτερο από τα οποία έχει μήκος 55 μέτρα και πάχος 5 μέτρα. Σώζεται η βάση του πύργου (8,30 επί 6,80 μ.).  

Το Agrigento είναι επίσης ο τόπος γέννησης πολλών αξιοσημείωτων προσωπικοτήτων, μεταξύ των οποίων αξίζει να αναφερθεί ο Εμπεδοκλής (5ος αιώνας π.Χ.), ο αρχαίος Έλληνας προσωκρατικός φιλόσοφος, πολίτης του αρχαίου Ακράγαντα και ο Luigi Pirandello (1867–1936), δραματουργός και βραβευμένος με Νόμπελ για τη λογοτεχνία, που γεννήθηκε στο Càvusu του Ακράγαντα.

Ιδρύθηκε γύρω στο 582–580 π.Χ. από Έλληνες αποίκους από τη Γέλα στην ανατολική Σικελία, με άλλους αποίκους από την Κρήτη , Ρόδο και την Κω. Ιδρυτές (οικισταί) της νέας πόλης ήταν ο Αριστώνους και ο Πυστύλος. Ήταν η τελευταία από τις μεγαλύτερες ιδρυμένες ελληνικές αποικίες στη Σικελία.

Γεωδίφης  με πληροφορίες από τον Corrado Capraro

περισσότερα,

https://ilcantooscuro.wordpress.com/2021/12/19/le-mura-di-akragas/

https://www.agrigentoierieoggi.it/le-fortificazioni-akragas/

https://www.balarm.it/news/la-fine-di-akragas-la-piu-bella-citta-dei-mortali-tra-stragi-fame-e-templi-in-fiamme-134217