Το θέμα δεν είναι τι προκάλεσε τον σεισμό αλλά τι προμηνύει;
Αυτή είναι η στιγμή του σεισμού στον Βόσπορο.Σεισμός 6,2 βαθμών έπληξε το ρήγμα του Μαρμαρά στο σημείο των μεγάλων ιστορικών σεισμών κοντά στην Κωνσταντινούπολη .
Ο σεισμός της 23ης Απριλίου 2025 φαίνεται να έσπασε ένα τμήμα μήκους 20 χιλιομέτρων του ρήγματος του Μαρμαρά, κοντά στο σημείο ενός σοκ 5,7 Ρίχτερ το 2019. Προηγούμενα μεγάλα γεγονότα περιλαμβάνουν σεισμούς το 1509 και το 1766.
Ο σεισμός 6,2 βαθμών χτύπησε ακριβώς στη θέση μεγάλων ιστορικών σεισμών κοντά στην Κωνσταντινούπολη.
Στις 12:49 μ.μ. τοπική ώρα (09:49:10 UTC) στις 23 Απριλίου, ο σεισμός ταρακούνησε την Κωνσταντινούπολη, προκαλώντας πανικό και τραυματισμούς στην πόλη των σχεδόν 16 εκατομμυρίων κατοίκων.
Ο σεισμός έσπασε κατά μήκος του ρήγματος του Μαρμαρά - το τμήμα μήκους 1.000 χιλιομέτρων του ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας που διέρχεται από τη Θάλασσα του Μαρμαρά (Εικόνα 1) - νοτιοδυτικά της Κωνσταντινούπολης.
Εικόνα 1. Ο ρηχός σεισμός πυρηνώθηκε σε βάθος περίπου 11,5 χιλιομέτρων, σύμφωνα με το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ, και 15,2 χιλιομέτρων σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Kandilli του Πανεπιστημίου Bogazici στην Κωνσταντινούπολη.
Ο σεισμός εκδηλώθηκε κατά μήκος του κεντρικού τμήματος του ρήγματος του Μαρμαρά, το οποίο ήταν επίσης ο τόπος μεγάλων σεισμικών συμβάντων το 1509 και τον Μάιο και τον Αύγουστο του 1766. Το πρόσφατο γεγονός περιβάλλεται από ρήξεις μεγάλων κραδασμών το 1912 (Aksoy, 2000, 2002, 2002).
Παρά την απόστασή του από την ακτή, ο σεισμός έγινε αισθητός στην περιοχή του Μαρμαρά, με εκτεταμένη δόνηση του 10% της δύναμης βαρύτητας. Σε ορισμένες απομονωμένες λεκάνες, αυτό το τίναγμα έφτασε το 30% της δύναμης της βαρύτητας, παρόμοια με τη δύναμη που νιώθει κανείς σε ένα αυτοκίνητο όταν πατάτε τα φρένα.
Το θέμα για αυτόν τον σεισμό δεν είναι τι προκάλεσε αλλά τι-αν μη τι άλλο- προμηνύει.
Το ρήγμα του Μαρμαρά, ένα ρήγμα δεξιόπλευρο οριζόντιας κίνησης έχει υψηλό ρυθμό ολίσθησης 23 χιλιοστών το χρόνο (μία ίντσα το χρόνο). Αυτό είναι περίπου το ίδιο ποσοστό ολίσθησης με το ρήγμα San Andreas στην Καλιφόρνια, το ρήγμα του σοκ 7,8 Ρίχτερ του 1906 στο Σαν Φρανσίσκο, και το ρήγμα Saigang στη Μιανμάρ, το ρήγμα μεγέθους 7,7 Mandalay στις 28 Μαρτίου 2025.
Αλλά η μακρά καταγεγραμμένη ιστορία των σεισμών στη Θάλασσα του Μαρμαρά μας δίνει μια πολύ πιο ξεκάθαρη εικόνα της προηγούμενης συμπεριφοράς της από ό,τι για τα περισσότερα ρήγματα. Εκτός από τους κραδασμούς μεγέθους 7 βαθμών περίπου το 1754 και το 1894, υπήρξαν πολύ μεγαλύτερα γεγονότα το 1766 και το 1509 στην περιοχή των οποίων οι ρήξεις εκτείνονταν μεταξύ 150 και 260 χιλιομέτρων.
Από το 1766, ένα τμήμα μήκους περίπου 160 χιλιομέτρων του ρήγματος του Μαρμαρά δεν έχει υποστεί ρήξη - όπου είναι πιθανό να δημιουργείται στρες. Ο Parsons (2004) υπολόγισε μια πιθανότητα 41±14% ενός σεισμού μεγέθους 7 βαθμών ή μεγαλύτερου στο ρήγμα του Μαρμαρά που έπληξε την Κωνσταντινούπολη κατά την περίοδο 2004-2034. Προφανώς, αυτή η πιθανότητα θα ήταν κάπως υψηλότερη σήμερα, αλλά όχι λιγότερο αβέβαιη.
Προσεισμός και μετασεισμοί
Τον κύριο σεισμό της 23ης Απριλίου είχε προηγηθεί ένας προσεισμός μεγέθους 4,0 βαθμών 36 λεπτά νωρίτερα, στην ίδια τοποθεσία και βάθος, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Kandilli.
Οι προσεισμοί προηγούνται περίπου του 5% των βασικών σεισμών παγκοσμίως και δεν έχει αποδειχθεί ότι έχουν κάποια ιδιαίτερη σημασία. Οι δύο μετασεισμοί μεγέθους 5 έως τώρα (Εικόνα 1) είναι τυπικοί, ή ίσως κάπως πιο παραγωγικοί από το συνηθισμένο, για έναν κύριο σεισμό μεγέθους 6,2 βαθμών.
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την κατανομή των μετασεισμών για να συμπεράνουμε το μήκος του ρήγματος που έσπασε κατά τη διάρκεια του κύριου σεισμού. Το Παρατηρητήριο Kandilli, του οποίου το σεισμικό δίκτυο μπορεί να ανιχνεύσει πολύ μικρότερους μετασεισμούς από το USGS, δείχνει ότι οι μετασεισμοί συγκεντρώνονται σε μια έκταση 20 χιλιομέτρων και ένα μήκος ρήξης μήκους 20 χιλιομέτρων είναι τυπικό για ρήξη κρουστικής ολίσθησης μεγέθους 6,2 (Blaser et al., 20).
Σχετίζονται οι παρακείμενοι σεισμοί του 2019 και του 2025 στη Θάλασσα του Μαρμαρά;
Εικόνα 2. Το σοκ του 2025 φαίνεται να έχει χτυπήσει το ίδιο το ρήγμα του Μαρμαρά και είναι δεξιά. Αντίθετα, το σοκ μεγέθους 5,7 του 2019 έπληξε ένα αντίστροφο ρήγμα που προσαρμόζεται στη συμπίεση κατά μήκος μιας διακλάδωσης από το ρήγμα του Μαρμαρά.
Λοιπόν, σχετίζονται αυτά;
Τα γεγονότα του 2019 και του 2025 απέχουν μόλις 8 χιλιόμετρα μεταξύ τους, αλλά σε διαφορετικά σκέλη ρήγματος και με διαφορετικές παραμέτρους ολίσθησης ρήγματος. Οι Becker et al. (2023) συμπέραναν την κατάσταση του ρήγματος με βάση την παρουσία ή την απουσία μικρών «επαναλαμβανόμενων σεισμών» του ερπυσμού ρήγματος.
Το 2019, δημοσιεύσαμε έναν υπολογισμό της τάσης που μεταδόθηκε από τον σεισμό του Σεπτεμβρίου στο ρήγμα του Μαρμαρά (Toda and Stein, 2019). Διαπιστώσαμε ότι ένα τμήμα του ρήγματος του Μαρμαρά έφτασε πολύ πιο κοντά στην αποτυχία. Αυτό το τμήμα φαίνεται να αντιστοιχεί στη θέση του σοκ μεγέθους 6,2, αν και ο υπολογισμός είναι ευαίσθητος στο εστιακό βάθος και των δύο κραδασμών.
Το Παρατηρητήριο Kandilli τοποθετεί το σοκ του 2025 σε βάθος 15,2 χιλιομέτρων, οπότε πιθανότατα προωθήθηκε από το σοκ του 2019, αλλά το USGS του εκχωρεί βάθος 11,5 χιλιομέτρων, όπου η αύξηση της τάσης είναι μικρότερη. Επομένως, θεωρούμε αυτή τη συσχέτιση ως δελεαστική αλλά προκαταρκτική.
Αν το ρήγμα του Μαρμαρά έσπασε, σε ποια κατεύθυνση θα πήγαινε;
Στην απίθανη περίπτωση που το σοκ μεγέθους 6,2 αποδειχτεί προειδοποίηση ενός σεισμού μεγέθους 7 βαθμών, η κατεύθυνση διάδοσης της ρήξης θα είχε σημασία. θα έσπαγε προς το Tekirdag στα δυτικά ή την Κωνσταντινούπολη στα ανατολικά;
Η κατεύθυνση της ρήξης είναι επίσης σημαντική επειδή η δόνηση τείνει να είναι ισχυρότερη αλλά πιο σύντομη στην κατεύθυνση διάδοσης της ρήξης. Οι Becker et al. (2023) κατασκεύασαν έναν κατάλογο σεισμών της Θάλασσας του Μαρμαρά με ακρίβεια και στη συνέχεια έψαξαν συστηματικά για «επαναλαμβανόμενους», μικρούς κραδασμούς που συνεχίζουν να εκτοξεύονται στην ίδια τοποθεσία με σεισμούς ίδιου μεγέθους.
Μελέτες αλλού έχουν δείξει ότι οι επαναλαμβανόμενοι σχετίζονται με ερπυσμό ρηγμάτων. Οι Becker et al. (2023) χρησιμοποίησαν αυτές τις παρατηρήσεις για να συμπεράνουν την κατάσταση του ρήγματος του Μαρμαρά, την οποία δείχνουμε στο Σχήμα 2.
Εάν οι Becker et al. (2023) έχουν δίκιο ότι το τμήμα μήκους 40 χιλιομέτρων στα δυτικά του σοκ του 2025 σέρνεται, θα ήταν απίθανο να διαδοθεί προς αυτή την κατεύθυνση επειδή ο ερπυσμός θα είχε ανακουφίσει όλο ή το μεγαλύτερο μέρος του στρες.
Έτσι, μια ρήξη προς τα ανατολικά - δυστυχώς προς την Κωνσταντινούπολη -από το μεταβατικό τμήμα του ρήγματος στο τμήμα που οι Becker et al. (2023) προτείνει ότι παραμένει κλειδωμένο, και αυτό φαίνεται πολύ πιο πιθανό.
Εικόνα 3. Γνωρίζουμε ότι μεταβατικά τμήματα ρήγματος που μερικώς είναι σε ερπυσμό μπορούν να φιλοξενήσουν μεγάλα σοκ, όπως συνέβη στο πλήγμα του 1868 στο ρήγμα Hayward με μέγεθος κατά προσέγγιση 6,8.
Μετά το σοκ του Σεπτεμβρίου 2019, οι Toda και Stein (2019) υπολόγισαν τη μεταφορά στρες στο ρήγμα του Μαρμαρά. Το κόκκινο έμπλαστρο απεικονίζει το τμήμα του ρήγματος που πλησιάζει σημαντικά την αστοχία, ενώ οι μπλε σκιές τάσης δείχνουν το τμήμα του ρήγματος που προέκυψε από την αστοχία.
Το σοκ του 2025 φαίνεται να έχει χτυπήσει μέσα ή στην άκρη του προωθημένου έμπλαστρου.Οφείλεται στο ρήγμα του Μαρμαρά;
Θα ήταν δελεαστικό να ληφθεί το διάστημα περίπου 250 ετών μεταξύ των σεισμών του 1509 και του 1766 ως το διάστημα επανάληψης για γεγονότα μεγέθους 7,4 Ρίχτερ στο ρήγμα του Μαρμαρά. Εάν αυτό συνέβη, τότε φτάσαμε στην ώρα του επόμενου μεγάλου σεισμού. Αλλά αυτή η άποψη θα ήταν λανθασμένη.
Τα σκληρά σεισμικά και παλαιοσεισμικά αρχεία εδώ και αλλού αποκαλύπτουν ότι η εμφάνιση σεισμών είναι εξαιρετικά ακανόνιστη, με πιθανή εξαίρεση το ρήγμα των Άλπεων στη Νέα Ζηλανδία (Berryman et al., 2012), το οποίο είναι πολύ πιο απομονωμένο από τα περισσότερα μεγάλα ρήγματα μετασχηματισμού του κόσμου.
Επομένως, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για το ρήγμα του Μαρμαρά ως κάτι που έχει καθυστερήσει να δώσει κάτι. Μάλλον, τα 250 χρόνια που πέρασαν από το 1766 σημαίνει ότι κανείς δεν πρέπει να εκπλαγεί αν ένας μεγάλος σεισμός σημειωθεί σύντομα. Είναι δυνατό, αλλά όχι απαραίτητα επικείμενο.
Η ευπάθεια της Κωνσταντινούπολης
Η Κωνσταντινούπολη βρίσκεται 15 χιλιόμετρα από το ρήγμα του Μαρμαρά-μια σχετικά ασφαλής απόσταση σε σύγκριση με το Mandalay της Μιανμάρ, το οποίο διασχίζει το ρήγμα Saigang που έσπασε τον περασμένο μήνα. Αλλά η Κωνσταντινούπολη γνώρισε μια τεράστια έκρηξη ανάπτυξης ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1960, κατά την οποία δεν ακολουθήθηκαν οι οικοδομικοί κώδικες, αφήνοντας την πόλη πολύ ευάλωτη σήμερα.
Για πιθανό σεισμό μεγέθους 7,5 βαθμών στο ρήγμα του Μαρμαρά, οι Erdik et al. (2004) υπολόγισαν 30.000-40.000 θανάτους, 4.000-5.000 κτίρια σε κατάρρευση και άλλα 35.000-40.000 κτίρια θα υποστούν ανεπανόρθωτη ζημιά στην ευρύτερη Κωνσταντινούπολη.
Δεδομένων των περίπου 16 εκατομμυρίων κατοίκων της και της κακής συμπεριφοράς των πολυώροφων πολυκατοικιών από οπλισμένο σκυρόδεμα στους σεισμούς 7,8 και 7,7 Ρίχτερ του 2023 στην ανατολική Τουρκία, η πρόβλεψη των Erdik et al. (2004) δεν φαίνεται πλέον παράλογη, ίσως είναι προφητική.
Έτσι, φαίνεται αναπόφευκτο ότι ένα τέτοιο γεγονός θα ήταν καταστροφικό για μια από τις πιο όμορφες και ιστορικά σημαντικές πόλεις στον κόσμο.
