Νέα Μεροπίς;

«Ο σύγχρονος κόσμος φαίνεται ανίκητος. Όπως οι εξαφανισμένοι δεινόσαυροι», Nicolás Gómez Dávila [1913-1994] εξέχων Κολομβιανός φιλόσοφος.

Η γη των προγόνων μας είναι παλιά, μοιάζει με αρχαίο πολεμιστή που έχει ζήσει πολλές μάχες.

Έχει περάσει μισό δισεκατομμύριο χρόνος από την δημιουργία του πρώτου κόκκου του νησιού. Μετά από τόσο καιρό η Κως αλλάζει ακόμα, κινείται, συνεχίζει να εξελίσσεται. Το μυστικό της βρίσκεται στην καρδιά της γης, που όμως είναι αόρατο στα ανθρώπινα μάτια.

Πριν από 8000 χρόνια ιδρύθηκε ο πρώτος γνωστός οικισμός του Κουτλούση. Ακολούθησε ένα δεύτερο μεταναστευτικό κύμα από την Χερσόνησο της Δωρίδας και αργότερα ένα τρίτο από την Ιάλυσο. Επίσης έφτασαν Φοίνικες, Αχαιοί και τέλος οι Δωριείς.

Πιθανόν οι πρώτοι Κώοι έφτασαν πολύ νωρίτερα από το κανάλι του «Ερμαφρόδιτου», μεταξύ Κω και Χερσονήσου της Αλικαρνασσού. Τη γη που ένωνε δύο γειτονικούς κόσμους όχι μόνο 10.000 χρόνια πριν, αλλά ακόμη παλαιότερα.Οι άνθρωποι, τα ζώα και τα φυτά μετανάστευαν ευκολότερα όσο υπήρχε αυτή η «γέφυρα» ξηράς.Από εδώ πέρασε ο πρώτος Κώος και ολιγομελείς ομάδες που εποίκησαν αρχικά την Κω. Αρχαιολογικά ευρήματα δεν βρέθηκαν όμως η παλαιογεωγραφία και τα απολιθώματα από μεγάλα θηλαστικά του νησιού, αυτό προτείνουν.

«Καμία αμφιβολία δεν υπάρχει πως οι πρώτοι Κώοι έλκουν την καταγωγή τους από την Ασία», υποστήριξε ο Ζαρράφτης. Έχει βάση η θεώρηση του, κατά τη διάρκεια της πιο πρόσφατης εποχής των παγετώνων, το επίπεδο της θάλασσας ήταν αρκετά χαμηλό έτσι ώστε μπορούσε να επιτρέψει στους ανθρώπους και σε άλλα ζώα να μεταναστεύσουν με τα πόδια από την Μ.Ασία διά μέσου της «Γέφυρας του Ερμαφρόδιτου» ή Πορθμού της Αλικαρνασσού, ήταν το πρώτο σημείο εισόδου των προϊστορικών ανθρώπων στην Κω.

«Η Κως υπέφερε τρομερά από σεισμούς», γράφει ο W.Paton στο βιβλίο του Inscriptions of Cos.Δεν είχε άδικο.

 Τις τελευταίες 8 χιλιετίες οι οικισμοί του νησιού βρέθηκαν αντιμέτωποι με 8 υπερμέγιστους όπως αυτό του Αγαθία και άλλα τόσα μέγιστα σεισμικά επεισόδια του Ρήγματος Κω, 27 μέγιστα επεισόδια του Ρήγματος Gokova όπως αυτό του 2017, με πανδημίες, παγκόσμιες αναταραχές από ηφαιστειακές εκρήξεις, εισβολές και εσωτερικές εξεγέρσεις, με 8 πλημμύρες χιλιετίας, ξηρασία και πείνα.

Οδεύουμε, προς τον επόμενο «Υπερμέγιστο», ένα νέο 554 μ.Χ που αν οι προκαταρκτικές αναλύσεις μου επαληθευτούν θα γίνει γύρω στο 2350.

Είναι δυνατόν οι επόμενες γενιές να βρεθούν αντιμέτωπες με μια νέα μετανάστευση λόγω μελλοντικών φυσικών καταστροφών;

Η ιστορία των αρχαίων οικισμών της Κω μας λέει ότι εκτός από εξωτερικές μετακινήσεις παρατηρήθηκαν εσωτερικές μετά από σημαντικά σεισμικά συμβάντα ή συγκρούσεις. Μετά από όλα αυτά η ίδρυση ενός νέου οικισμού ή μιας Νέας Μεροπίδας πόσο πιθανή είναι στο νησί;

Πιστεύουμε ότι είμαστε ανίκητοι και ότι ποτέ δεν ξαναζήσουμε τις δυσάρεστες καταστάσεις του παρελθόντος.

Οι νέες προηγμένες τεχνολογίες και οι εφευρέσεις κάνουν τη σύγχρονη ζωή μας πολύ πιο εύκολη από ό,τι κάποτε, όμως χρειάζεται μόνο μια μεγάλη φυσική καταστροφή για να μας υπενθυμίσει ότι, εδώ στη Γη, είμαστε ακόμα στο έλεος της φύσης.

Αδυνατούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο ευαίσθητος είναι ο κόσμος που ζούμε. Οι άνθρωποι δεν ανησυχούν ότι μπορεί να αντιμετωπίσουν σήμερα μια κατάσταση παρόμοια με αυτή του 1177 π.Χ με την κλιματική αλλαγή ή σεισμικούς τεκτονικούς παροξυσμούς όπως του 6ου αιώνα μ.Χ, λιμούς από την ξηρασία και τις εξεγέρσεις.

Ενα σημαντικό γεγονός που προκάλεσε την κατάρρευση πολιτισμών της Ύστερης Εποχής του Χαλκού λίγο μετά το 1200 π.Χ, υπάρχουν ενδείξεις ότι επηρέασε και την Κω.

Τα κανάτ της Βουρίνας και της Ακρόπολης Αη Νικόλα ήταν μια λύση απέναντι σε ένα τρομερό φαινόμενο μεγαξηρασίας που έπληξε το νησί την εποχή του Χάλκωνα, πριν από τουλάχιστον 32-33 αιώνες.

Πίσω από αυτό το ελάχιστα γνωστό συμβάν πιθανότατα κρύβεται η κλιματική αλλαγή, δηλαδή αυτό που βιώνουμε σήμερα με την μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος λόγω της αλόγιστης υπερκατανάλωσης των φυσικών πόρων,αύξησης του πληθυσμού της γης και της υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος.

Η κατάρρευση διήρκεσε περίπου έναν αιώνα, από το 1225 ως το 1125 π.Χ.Η κλιματική αλλαγή υπό μορφή ξηρασίας σάρωνε τη Συρία,τη Χαναάν [σημερινό Ισραήλ], την Κύπρο και την χώρα μας στο τέλος της Εποχής του Χαλκού. Δεδομένα από ανάλυση γύρης και επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν ότι υπήρξαν ξηρασίες, οι οποίες μπορεί να διήρκεσαν ως και 3 αιώνες σε κάποιες περιοχές. Αυτό το γεγονός οδήγησε σε λιμούς, για τους οποίους διαβάζουμε σε γραπτά αρχεία της εποχής, τόσο από το Ουγκαρίτ στη βόρεια Συρία όσο και από τη Χαττούσα, πρωτεύουσα των Χετταίων στη σημερινή Τουρκία.

Ήταν μια σειρά από καταστροφικά γεγονότα, που προκάλεσαν την κατάρρευση πολιτισμών της Ύστερης Εποχής του Χαλκού λίγο μετά το 1200 π.Χ.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι υπήρξε κλιματική αλλαγή, ξηρασία και πείνα, σεισμοί, εισβολές και εσωτερικές εξεγέρσεις που επηρέασαν Μινωίτες και Μυκηναίους, καθώς και πολλούς άλλους πολιτισμούς της Ανατολικής Μεσογείου.

Άνθρωποι έχουν επιζήσει από παρόμοιες καταστροφές που ήρθαν μεμονωμένα, όπως η ανασυγκρότηση μετά από σεισμούς ή επιβίωση μέσω ξηρασιών, όμως τι γίνεται όταν όλα αυτά συμβαίνουν συγχρόνως ή σε μικρή απόσταση μεταξύ τους;

Είναι πολύ δύσκολη η επιβίωση αν όλες ή οι περισσότερες από τις παραπάνω καταστροφές γίνουν την ίδια στιγμή ή πολύ κοντά η μία μετά την άλλη, όπως φαίνεται ότι συνέβη μεταξύ 1225 και 1175 π.Χ, αυτός πρέπει να ήταν ο λόγος που οι πολιτισμοί δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν τον πρωτοφανή «κατακλυσμό» και κατέρρευσαν.

«Ο κόσμος της Μεσογείου περίπου το 1600-1100 π.Χ,από τη δυτική Μεσόγειο και το Αιγαίο ως την Ανατολική Μεσόγειο,την Εγγύς Ανατολή και το Αφγανιστάν, αλληλοσυνδεόταν, ήταν παγκοσμιοποιημένος.Είχαν εμπορικές και διπλωματικές σχέσεις, διατηρούσαν δεσμούς μεταξύ τους, ήταν και η ανάγκη για χαλκό, χρυσό και κασσίτερο για την παραγωγή ορείχαλκου, που ήταν το κύριο μέταλλο της εποχής.Οι αρχαίοι πολιτισμοί της Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής ήταν τόσο συνδεδεμένοι μεταξύ τους εκείνη την περίοδο που η πτώση του ενός ενός επηρέασε και τους άλλους, με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν όλοι σταδιακά, όπως μια αλυσίδα ντόμινο»αναφέρει στο βιβλίο του «1177 B.C.: The Year Civilization Collapsed» ο αρχαιολόγος Eric H.Cline.

Δεν ήταν το μόνο αρνητικό γεγονός κατά την διάρκεια της ιστορίας της Κω. Έχουν καταγραφεί και άλλες φυσικές καταστροφές που έχουν επηρεάσει τις τοπικές κοινότητες του νησιού.

Το νησί της Κω έχει πλούσιο ηφαιστειακό παρελθόν. Μαζί με την Νίσυρο απαρτίζουν το νεότερο από τα μεγάλα ηφαιστειακά κέντρα της χώρας μας.Τα παλαιότερα ηφαιστειακά πετρώματα που εμφανίζονται στην Κω έχουν ηλικία 10,7-5 εκ.χρόνια, προέρχονται από την ηφαιστειότητα της Ανατολικής Κω.Τα νεότερα ηφαιστειακά υλικά έχουν ηλικία 3 εκατομμύρια έως 15.000 χιλιάδες χρόνια και οφείλονται στην δράση των ηφαιστείων της Κεφάλου[Δυτική Κω] και των γύρω νησιών. Όμως εκτός από τα παραπάνω υπάρχουν ηφαιστειακά υλικά από νεότερα επεισόδια που δεν σχετίζονται με την δράση του ηφαιστειακού κέντρου Κω-Νισύρου.

Στον Άγιο Φωκά και στα Σεράγια βρέθηκαν στρώματα τέφρας που σχετίζονται με την Μινωική έκρηξη, δηλαδή την καταστροφική ηφαιστειακή έκρηξη που έγινε κατά την εποχή του Χαλκού και είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία αυτού που σήμερα ονομάζουμε καλδέρα της Σαντορίνης. Θεωρείται η δεύτερη μεγαλύτερη ηφαιστειακή έκρηξη στην πρόσφατη ιστορία μετά από αυτή του Ταμπόρα στην Ινδονησία το 1815. Το μέγεθος της έκρηξης είχε δείκτη ηφαιστειακής εκρηκτικότητας VEI=6.9-7 με βάση τον όγκο των ηφαιστειακών υλικών που εκτοξεύτηκαν και είναι βέβαιο ότι επηρέασαν τους κατοίκους των τότε οικισμών της Κω.

Το 430 π.Χ εκδηλώνεται ο «Λοιμός των Αθηνών», ο οποίος εμφανίστηκε και σε άλλες περιοχές της ανατολικής Μεσογείου.Επέστρεψε δύο φορές, το 429 π.Χ. και τον χειμώνα του 427/426 π.Χ.

Επίσης από αρχαιολογικές ανασκαφές βρέθηκε ελληνιστική επιγραφή του 294-288 π.Χ με ψήφισμα προς θεσσαλικές πόλεις.Πρόκειται για την περίοδο που η Κως αντιμετώπιζε έλλειψη σιτηρών από μία ιστορική ξηρασία. Το γεγονός αυτό το ανέφερε και ο Ηρώνδας. Πρέπει να ήταν η πιο σημαντική ξηρασία του νησιού, μετά την περίοδο του Χαλκού.

Επιπλέον το 150 π.Χ ίσως προέκυψε επιδημία στην Αλάσαρνα και την Κάλυμνο από την οποία κινδύνευσαν οι κάτοικοι της σύμφωνα με επιγραφή που είναι αφιερωμένη στον γιατρό Αντίπατρο του Διοσκουρίδη.

Η Κως κατά την διάρκεια της ιστορίας της αντιμετώπισε συχνά πανδημίες ή επιδημίες και ανθρωπογενείς καταστροφές [συγκρούσεις,πολέμους].Αρκετές φορές οι επιδημικές ασθένειες είχαν αρνητικές επιπτώσεις στην εξέλιξη του πληθυσμού και το οικιστικό δίκτυο του νησιού.

Το 165/166 μ.Χ ο «Λοιμός των Αντωνίνων», μία νόσος μεταξύ ευλογιάς και τυφοειδούς πυρετού, και το 250 μ.Χ η «πανώλη του Κυπριανού» είχαν αρνητικές επιπτώσεις στους κατοίκους της Κω.

Η μεγάλη «πανδημία του Ιουστινιανού» προκάλεσε θανάτους στην Κω μεταξύ 541-542 μ.Χ πριν ακόμη εκδηλωθεί ο Υπερμέγιστος του Κεραμεικού. Τα συχνά μετέπειτα κύματα της πανώλης συνέχισαν να εμφανίζονται κατά τη διάρκεια των 6ου, 7ου και 8ου αιώνα, με την ασθένεια να γίνεται πιο περιορισμένη γεωγραφικά και λιγότερο λοιμογόνα.

Ακολούθησε ο «Μαύρος Θάνατος» των ετών 1348-1353 μ.Χ,η οποία ήταν από τις πλέον καταστροφικές, φονικές πανδημίες στην παγκόσμια ιστορία που επίσης  επηρέασε αρνητικά το νησί της Κω. Ο Ιάκ.Ζαρράφτης λέει ότι το 1347 ενέσκηψε βαρύ λοιμώδες νόσημα: «επενεγκών φθοράν ου μικρά εις την Κων ως αναφέρει ο Νικηφόρος Γρηγοράς,εκενούντο οικίαι πλείσται καθάπαξ των οικητόρων απόντων μιας ή και δυοίν ενίοτε». Το λοιμώδες νόσημα ήταν η Μαύρη Πανώλη που έφτασε νωρίτερα στην Κω και στα γύρω νησιά από ότι στην υπόλοιπη Ευρώπη και προκάλεσε μεγάλες απώλειες.

Τον 19ο αιώνα μια σειρά από κρίσεις, που λέγονταν «θανατικά» επηρέασαν αποφασιστικά τη ζωή και τις δραστηριότητες των κατοίκων της Κω και των γύρω νησιών.

Τέλος μία ακόμη μεγάλη πανδημία μεταξύ 1852-60 λόγω χολέρας που προήλθε από την Ινδία, αναστάτωσε άλλη μια φορά τον πληθυσμό της Γηραιάς Ηπείρου.

Ο θάνατος των οικισμών μπορεί να είναι ξαφνικός, όπως με την Πομπηία ή την πόλη της Κω του 554 μ.Χ, ή σταδιακός, όπως με την πόλη των Μάγια Τικάλ, την Ιορδανική πόλη Πέτρα ή τις Χαιχούτες του Ασφενδιού. Οι πόλεις μπορεί να πεθάνουν και να εγκαταλειφθούν.Αν υπάρξουν κατάλληλες προϋποθέσεις θα ξαναγεννηθούν ειδεμή θα χαθούν για πάντα όπως συνέβη στο γειτονικό μας Κάβος Κριός, την ελληνιστική Κνίδο μετά το διπλό ύπουλο χτύπημα του Εγκέλαδου το 469 μ.Χ και το 554 μ.Χ. Η Νέα Μεροπίς δεν είναι μια ουτοπία αλλά μία ζοφερή πραγματικότητα.

Πηγή- «Δᾶμος ὁ Κώιων», σελ.153, απόσπασμα από το βιβλίο/e-book, που δημοσιεύθηκε πέρυσι, αφιερωμένο στην μάνα μου η οποία έφυγε από την ζωή σαν σήμερα.

 Γεωδίφης

Πηγές:

1. Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018-2023

2. Δάμος ο Κώιων, 2021

3. Κώια-Ιακ. Ζαρράφτης