Οι Κρήτες περιηγήθηκαν στις θάλασσες πριν από 130.000 χρόνια;

Θέα στο φαράγγι της Πρέβελης . Φωτογραφία, N. Thompson.

Πριν από λίγα χρόνια μια ελληνοαμερικανική αρχαιολογική ομάδα έκανε μια εκπληκτική ανακάλυψη-βρήκε τις παλαιότερες ενδείξεις ναυτιλίας και ναυσιπλοΐας στον κόσμο, σε μια περιοχή που ονομάζεται Πλακιά της Κρήτης. Είναι μια απίστευτα σημαντική ανακάλυψη που δίνεται ελάχιστη προσοχή, παρά το γεγονός ότι έφτασε στις δέκα κορυφαίες ανακαλύψεις του 2010.

Πράγματι στο φαράγγι του Πρέβελη βρέθηκαν οι αρχαιότερες ενδείξεις πρώιμης ναυσιπλοΐας, διεθνώς! Χρονολογούνται από το 130.000-190.000 πριν από σήμερα, τότε που η Κρήτη ήταν και πάλι νησί.

Χειροπελέκεις και τσεκούρια παραπέμπουν κατά τους αρχαιολόγους στην Αχελαία πολιτισμική παράδοση, η οποία συνδέεται με τους Homo heidelbergensis και Homo erectus. 

Τα παλαιολιθικά αυτά εργαλεία μάλιστα βρέθηκαν σε ανυψωμένες θαλάσσιες αναβαθμίδες, που οι γεωεπιστήμονες  χρονολογούν τουλάχιστον στα 130.000 χρόνια.Τα αποτελέσματα της έρευνας, τεκμηριώνουν θαλάσσια ταξίδια στη Μεσόγειο δεκάδες χιλιάδες χρόνια νωρίτερα απ’ ότι γνωρίζαμε ως τώρα και μεταβάλλουν τις εκτιμήσεις για τους πρώιμους ναυσιπλόους. 

Η διερεύνηση της Κρητικής προϊστορίας χρήζει αναθεώρησης και νέας έρευνας, αφού τα υπάρχοντα τεκμήρια κατοίκησης του νησιού αγγίζουν μόλις την Νεολιθική περίοδο.

Μέχρι αυτή την ανακάλυψη, οι ερευνητές πίστευαν ότι οι αρχαίοι άνθρωποι έφτασαν στην Κρήτη, την Κύπρο, μερικά άλλα ελληνικά νησιά και πιθανώς τη Σαρδηνία, όχι νωρίτερα από 12.000 χρόνια πριν. Ωστόσο, αξιοσημείωτο είναι ότι τα λίθινα εργαλεία που βρέθηκαν στην Πάρκια χρονολογήθηκαν τουλάχιστον 130.000 ετών.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Κρήτη ήταν νησί εδώ και 5 εκατομμύρια χρόνια, τα εργαλεία θα μπορούσαν να φτάσουν σε αυτήν την τοποθεσία μόνο εάν αρχαίοι άνθρωποι ταξίδευαν εκεί με βάρκα. Αυτό σημαίνει ότι τα θαλάσσια ταξίδια υπήρχαν στη Μεσόγειο Θάλασσα δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν από αυτό που πίστευαν αρχικά οι αρχαιολόγοι.

Πριν από αυτήν την ανακάλυψη, το παλαιότερο καθιερωμένο θαλάσσιο ταξίδι ήταν η θαλάσσια μετανάστευση στην Αυστραλία, όπου έπρεπε να διασχίσουν νησιά με μέγιστη απόσταση ανοιχτού νερού 71χλμ., ξεκινώντας περίπου 60.000 χρόνια πριν.

Αυτό που είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, είναι ότι το στυλ των εργαλείων μοιάζει πολύ με τεχνουργήματα από την τεχνολογία της πέτρας γνωστής ως Acheulean, η οποία προέρχεται από προανθρώπινους πληθυσμούς στην Αφρική. Για δεκαετίες, η τυπική υπόθεση ήταν ότι οι κατασκευαστές εργαλείων τους έφτασαν στην Ευρώπη και την Ασία μέσω της Μέσης Ανατολής, περνώντας κυρίως από τη σημερινή Τουρκία στα Βαλκάνια. 

Τα ευρήματα στην Κρήτη εγείρουν την πιθανότητα ότι η ανθρώπινη μετανάστευση δεν περιοριζόταν σε χερσαίες διαδρομές και μπορεί να περιλάμβανε επέκταση από την Αφρική μέσω του στενού του Γιβραλτάρ στην Ισπανία ή από τη Λιβύη στην Κρήτη - μια έκταση περίπου 320χλμ. 

Όμως, η ανακάλυψη ώθησε τους ερευνητές να ψάξουν για επιπλέον τοποθεσίες, μια προσπάθεια που τώρα αποδίδει καρπούς. 

Πιθανά τεχνουργήματα των Νεάντερταλ έχουν βρεθεί σε πολλά νησιά, συμπεριλαμβανομένης της Στελίδας στο νησί της Νάξου. Η Νάξος βρίσκεται 250 χλμ. βόρεια της Κρήτης ακόμη και κατά τη διάρκεια των παγετώνων, όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλότερη, ήταν πιθανώς προσβάσιμη μόνο με σκάφη. 

Μια ελληνο-καναδική ομάδα με επικεφαλής τον Tristan Carter του Πανεπιστημίου McMaster στο Hamilton του Καναδά, αποκάλυψε εκατοντάδες εργαλεία ενσωματωμένα στο έδαφος ενός λατομείου πυριτόλιθου. 

Τα τσεκούρια και οι λεπίδες μοιάζουν με τη λεγόμενη εργαλειοθήκη των Μουστεριανών,μια αρχαία μέθοδο κατασκευής λίθινων εργαλείων της Μέσης Εποχής του Λίθου,την οποία οι Νεάντερταλ και οι σύγχρονοι άνθρωποι κατασκεύασαν από περίπου 200.000 μέχρι πριν από 50.000 χρόνια πριν. Αυτά τα εργαλεία απαιτούν μια πιο εξελιγμένη μέθοδο απολέπισης από ό,τι οι τύποι των Αχειλέων, συμπεριλαμβανομένης της προετοιμασίας ενός πυρήνα πέτρας πριν από την αφαίρεση των νιφάδων. 

Οι εργασίες χρονολόγησης για τα τεχνουργήματα συνεχίζονται. Τα στοιχεία της Νάξου μπορεί να είναι πειστικά επειδή είναι καλά διαστρωματωμένα, πράγμα που σημαίνει ότι οι ερευνητές μπορούν να τα χρονολογήσουν με μεγαλύτερη ασφάλεια. «Είναι ένα λατομείο γεμάτο με Μουστεριανά πέτρινα εργαλεία», λένε. 

Άλλα παλαιολιθικά εργαλεία που φαίνεται να είναι Μουστεριανά έχουν ανακτηθεί στα νησιά του δυτικού Ιονίου, Κεφαλονιά και Ζάκυνθο.Η πληθώρα των τοποθεσιών προσθέτει βάρος στην ιδέα της σκόπιμης διευθέτησης. 

Στη Λήμνο, βρέθηκε μια παλαιολιθική κατασκήνωση κυνηγιού που χρονολογείται πάνω από 10.000 χρόνια. Από τα παραπάνω συνάγεται ότι οι θάλασσες ήταν πιο διαπερατές από όσο νομίζαμε μέχρι σήμερα.

Εδώ είναι τα αποτελέσματα της μελέτης με τα κρητικά ευρήματα:

https://www.ascsa.edu.gr/uploads/media/hesperia/40835484.pdf

Τα λίθινα εργαλεία που βρέθηκαν στην Κρήτη είναι απόδειξη πρώιμων θαλάσσιων ταξιδιών.[ N.Thompson και C.DiGregorio].