Η «Δεύτερη Έλευση» και ο σεισμός του 1303 μ.Χ

Η πόλη Κάντια [Ηράκλειο Κρήτης] από τον Γερμανό χαράκτη Sandrart, Jacob von, το 1686. Μετά από 383 χρόνια το Ηράκλειο έχει επουλώσει τις πληγές από τον τρομερό σεισμό και το τσουνάμι του 1303.

Σαν χθες, στις 8/8/1303; ένας πολύ ισχυρός υποθαλάσσιος σεισμός στο ανατολικό τμήμα του Ελληνικού Τόξου τάξης μεγέθους των 8.0 βαθμών και κάτι, προκάλεσε ένα από τα πιο καταστροφικά και τεκμηριωμένα γεγονότα τσουνάμι της Μεσογείου.Ο σεισμός και το τσουνάμι προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές στην Κρήτη και την Αίγυπτο με σοβαρές απώλειες ανθρώπινων ζωών. Το τσουνάμι έπληξε την Κύπρο, την Τουρκία και την ακτή Λεβαντίνης. Προσομοίωση ερευνητών για το συγκεκριμένο τσουνάμι (Yolsal et. al, 2007) έδειξε ότι μετά από την εκδήλωση του σεισμού, η Κύπρος πλήγηκε σε 70 λεπτά και ολόκληρη η ανατολική Μεσόγειος εντός 1,5 ώρας. [Πηγή-Sylvana Pilidou]

«Ηταν Πέμπτη, 18 Αυγούστου 1303 και ώρα 6.30 το πρωί, όταν άρχισαν να ακούγονται μυκηθμοί και κρότοι υποχθόνιοι από το ένα μέχρι το άλλο άκρο του νησιού, ώστε να αντηχούν τα σπήλαια έξω στην ύπαιθρο και να ακούγεται παντού ένας καταχθόνιος θόρυβος που προξενούσε φρίκη. Όταν αυτοί οι θόρυβοι έπαυσαν τότε άρχισε να σείεται εκ θεμελίων η γη ώστε να νομίσουν ότι έφθασε η Δευτέρα Παρουσία. Έντρομοι οι άνθρωποι ξυπνάνε χωρίς να γνωρίζουν τι συνέβαινε. Άρχισαν να πέφτουν σπίτια, οι κάτοικοι έτρεχαν έξω στους δρόμους. Δεν έμειναν τείχη, πύργοι και σπίτια, όσα δεν έπεσαν ήταν ετοιμόρροπα. Ο φόβος κυρίευσε τις ψυχές. Οι κάτοικοι δεν τολμούσαν να πλησιάσουν τα ερείπια για να ανασύρουν τους διασωθέντες είτε να θάψουν τα συγγενικά τους πρόσωπα. Κανείς δεν μπορούσε να βρει το σπίτι του, τόσο μεγάλη ήταν η καταστροφή όχι μόνο στο Ηράκλειο αλλά σε ολόκληρη την Κρήτη. Σχεδόν 4.000 άτομα καταπλακώθηκαν κάτω από ερείπια. Για μήνες εσείετο η γη για 2 ή 3 φορές την ημέρα χωρίς να σταματήσει, δεν έμεινε έγκυος που να μην αποβάλλει το βρέφος της. Τα νερά του ποταμού Αλμυρού από αλμυρά έγιναν γλυκά και πάλι έγιναν αλμυρά. Ξαφνικά πριν σταματήσει ο σεισμός, η θάλασσα ενώ πριν ήταν γαλήνια, άρχισε να διογκώνεται και τα κύματα έμοιαζαν να φτάνουν τον ουρανό και ξεχύθηκαν δια μέσου των ποταμών στις πεδιάδες πετώντας ψάρια εδώ και εκεί όταν τραβιόταν. Η κατεστραμμένη πόλη κατακλύστηκε από τα νερά, πολλά πλοία βρέθηκαν στην ξηρά ή συνετρίβησαν στους ύφαλους....» γράφει για τον τρομερό σεισμό του 14ου αιώνα στο βιβλίο του «Ιστορία της Κρήτης επί Ενετοκρατίας» ο Νικόλαος Ζουδιανός.

Σύμφωνα με τον βυζαντινό συγγραφέα ο Γ. Παχυμέρη, που έζησε στο δεύτερο μισό του 13ου και στις αρχές του 14ου αιώνα, ο σεισμός του 1303 εκτός από εκτεταμένες καταστροφές στην κεντρική και την ανατολική Κρήτη ισοπέδωσε την πόλη της Ρόδου και παρέμεινε ο πιο καταστροφικός στην συνείδηση του κόσμου. Προκάλεσε μεγάλες ζημιές στο Ηράκλειο όπου αναφέρθηκαν καταρρεύσεις στο Δημαρχείο, σε εκκλησίες [Αγ. Μάρκου, έπεσε η οροφή του Αγ. Τίτου, κά] σπίτια και κάστρα [Μεγάλος Κουλές]. Οι ζημιές ήταν μικρότερες στην Δυτική Κρήτη. Καταστροφές σημειώθηκαν και στην Μεθώνη και Κορώνη της Νότιας Πελοποννήσου. Μεγάλες ήταν οι ζημιές στην Αλεξάνδρεια όπου έπεσαν τμήματα από τα τείχη της πόλης. Επίσης καταστράφηκε μερικώς ο Φάρος της Αλεξάνδρειας, ένα από 7 Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου. Κάποιοι έχουν προτείνει ότι από αυτόν τον σεισμό γκρεμίστηκε και το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού.

Ο σεισμός έγινε ιδιαίτερα αισθητός στην Συρία, το Ισραήλ, στην Κύπρο, την Νότια Τουρκία, την Παλαιστίνη, στην Τύνιδα και στην Αδριατική. Λιγότερο αισθητός έγινε στην Κωνσταντινούπολη. Ιστορικές πηγές έχουν αντλήσει πληροφορίες από 41 πληγείσες περιοχές.

Στην Αίγυπτο ο σεισμός προκάλεσε σοβαρές ζημιές στο Κάιρο, απομακρύνοντας ένα μεγάλο μέρος του λευκού ασβεστολιθικού περιβλήματος της Μεγάλης Πυραμίδας και την ανατροπή των μιναρέδων σε πολλά τζαμιά.

Η Κως όπως και τα φέουδα της Καλύμνου και Λέρου βρίσκονταν, την εν λόγω περίοδο,  υπό την κατοχή του Γενοβέζου πειρατή Βινιόλο Βινιόλι. Για τον σεισμό του 1303 δεν βρέθηκαν αρχαιολογικά ή ιστορικά αποδεικτικά στοιχεία που να δείχνουν ότι επηρέασε κατά κάποιο τρόπο τα νησιά ή την απέναντι μικρασιατική ακτή.

Ωστόσο, αυτό που προξένησε τις μεγάλες καταστροφές ήταν το τσουνάμι που ακολούθησε το οποίο εκτός από το Ηράκλειο κατέκλυσε την Αλεξάνδρεια, την Acre του Ισραήλ και διάφορες ακτές της Αιγύπτου και της Αδριατικής. Μοντελοποίηση του τσουνάμι προβλέπει ότι σε 9 λεπτά έφθασε στην Αλεξάνδρεια, με περίπου 40 λεπτά καθυστέρηση από τη στιγμή του σεισμού, από την άφιξη του πρώτου κύματος στην Αίγυπτο.

Ο σεισμός και το τσουνάμι ήταν ιδιαίτερα φονικά γεγονότα, όμως δεν θα μάθουμε ποτέ τον ακριβή αριθμό των θυμάτων που άφησαν πίσω τους.

Αν και η ακριβής τοποθεσία του επίκεντρου είναι αβέβαιη, γενικά εκτιμάται ότι ο σεισμός εκδηλώθηκε στο ανατολικό τμήμα του ελληνικού τόξου, κάπου ανάμεσα στην Κρήτη και τη Ρόδο.

Για τον σεισμολόγο Β.Παπαζάχο το τεράστιο τσουνάμι υποδηλώνει ότι ο σεισμός ήταν επιφανειακός και προκλήθηκε από μεγάλο ανάστροφο ρήγμα που χωρίζει την Ευρασιατική από την Αφρικανική Πλάκα. Πρόκειται για σεισμό με εκτιμώμενο μέγεθος 8 βαθμών και ένταση X [Εξαιρετικά καταστροφικός] στην κλίμακα έντασης Mercalli. Είχε επίκεντρο νοτιοδυτικά από το Καστελόριζο [περίπου 15χλμ] και εκδηλώθηκε στο ανατολικό τμήμα της ζώνης καταβύθισης πλακών της Μεσογείου. Το υπεύθυνο ρήγμα έχει μήκος τουλάχιστον 170χλμ, τρέχει παράλληλα με τις ακτές της Τουρκίας, και συναντάται νοτιοανατολικά της Ρόδου. Εδώ βρίσκεται το βαθύτερο σημείο [ξεπερνά τα 4.000μ] του ανατολικού τμήματος της Μεσογείου.

Η σεισμική δόνηση του 1303 ήταν αντίστοιχη με τον σεισμό 365 μ.Χ. Συνέβη σχεδόν 1.000 χρόνια μετά τον μεγαλύτερο σεισμό της Μεσογείου, ένα γεγονός το οποίο ισοπέδωσε αρκετές πόλεις στην μεσογειακή λεκάνη και σκότωσε τουλάχιστον 30.000 σύμφωνα με ιστορικές πηγές. Ο σεισμός του 1303 ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος επιφανειακός σεισμός στην ιστορία της Μεσογείου.

Σε γενικές γραμμές μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι μεγάλοι επιφανειακοί σεισμοί κατά μήκος της ζώνης καταβύθισης των πλακών παρατηρούνται κάθε περίπου 1.000 χρόνια. Αν τα πράγματα έχουν έτσι ο επόμενος μεγάλος σεισμός δύναται να εκδηλωθεί μετά από 220-250 χρόνια.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Οι σεισμοί έν Κρήτη- Εφημερίδα Πατρίς

2.Σεισμοί της Ελλάδας- Β&Κ Παπαζάχος

3.Βικιπαίδεια

4. Large Seismic Faults in the Hellenic Arc- Β.Παπαζάχος

5.The large earthquake of 8 August 1303 in Crete: seismic scenario and tsunami in the Mediterranean area-Emanuela Guidoboni & Alberto Comastri

6.Με το βλέμμα των Περιηγητών, el.travelogues.gr/

7. Πληροφορίες από την Sylvana Pilidou

8.https://emidius.eu/AHEAD/event/13030808_0330_000

9.https://link.springer.com/article/10.1023/A:1009737632542

10.Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018-2023

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Τίτου της αρχιεπισκοπής Κρήτης. Μετά την ανακατάληψη της Κρήτης από τους Βυζαντινούς το 961, η έδρα της επισκοπής μεταφέρθηκε από τη Γόρτυνα στον Χάνδακα [σημερινό Ηράκλειο], ο οποίος έγινε η πρωτεύουσα του νησιού. Ο σημερινός ναός κατασκευάστηκε το 1869 ως Γενί Τζαμί και το 1925 αποδόθηκε στη χριστιανική λατρεία. Ο ναός καταστράφηκε, δυο φορές, από σεισμό και πυρκαγιά κατά το 1303 και τον 15ο αιώνα. Ο μεγάλος σεισμός του 1856 καταστρέφει το ναό που κτίζεται πάλι από την αρχή. Ολοκληρώθηκε στα 1872 και πρόκειται για κτίσμα νεοκλασικού χαρακτήρα με πολλά ανατολίτικα χαρακτηριστικά, λόγω του ότι προοριζόταν για μουσουλμανικό τέμενος.

Κούλε [Castello del Molo ή Rocca a Mare], το θαλάσσιο φρούριο που κτίστηκε από τους Ενετούς στο Ηράκλειο. Οι ζημιές από το σεισμό του 1303 δεν επισκευάστηκαν επαρκώς, με αποτέλεσμα να κατεδαφιστεί το 1523 και στην θέση του σχεδιάστηκε να κατασκευαστεί ένας μεγαλύτερος πύργος. Το καινούργιο οικοδόμημα αποκτά τη τελική του μορφή ανάμεσα στο 1523-1540

Τα επίκεντρα των σεισμών και τα ρήγματα[κόκκινες γραμμές] που έδωσαν τους δύο μεγαλύτερους επιφανειακούς σεισμούς την Ελλάδας, το 363μ.Χ με μέγεθος 8.3-8.5 και το 1303 με μέγεθος 8.0.

Ηράκλειο (Χάνδακας) Κρήτης, 1903.Αν και η ακριβής τοποθεσία του επίκεντρου και η ημέρα είναι αβέβαιοι, γενικά εκτιμάται ότι ο σεισμός εκδηλώθηκε στο ανατολικό τμήμα του ελληνικού τόξου, κάπου ανάμεσα στην Κρήτη και τη Ρόδο στις 8 Αυγούστου 1303 3:30 UT ή για άλλους 18 Αυγούστου. Ο γιγαντιαίος σεισμός περίπου 8 βαθμών και το τσουνάμι στην  Ανατολική Μεσόγειο κοντά στην Κρήτη, σκόρπισαν την καταστροφή σε μια τεράστια περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου, του Ισραήλ και της Συρίας. Σχεδόν 4000 νεκροί μόνο στην Κρήτη, πολλοί περισσότεροι στην Αίγυπτο και τη Ρόδο.