Το Ιερό των Νυμφών

Ναιάδες σε σχέδιο του Πολωνού, Cyprian Kamil Norwid[1846].

Φίλιστος Αἰσχίνα εἶπε· ὅσσοι κα θύωντι ἐν τῶι ἱερῶι τοῦ Ἀσκλαπιοῦ ταῖς Νύμφαις, θυόντω ἐπὶ τῶν βωμῶν· εἰς δὲ τὰς κράνας τὰς ἐν τῶι ἱερῶι μὴ ἐξέστω μηθενὶ πέμμα μηθὲν ἐνβάλλειν μηδὲ ἄλλο μηθέν· εἰ δέ τίς κα ἐνβάληι, καθαράτω τὸ ἱερὸν τᾶν Νυμφᾶν ὡς νομίζεται...

Ο Φίλιστος γιος του Αισχίνα πρότεινε [το εξής]: όποιος θυσιάζει στις Νύμφες στο ιερό του Ασκληπιού, ας θυσιάζει στους βωμούς. Και κανείς δεν επιτρέπεται να πετάξει κανένα [είδος] πέμματος, ούτε οτιδήποτε άλλο, στις κρήνες που βρίσκονται στο ιερό. Αν όμως κάποιος το κάνει, ας εξαγνίσει το ιερό των Νυμφών όπως συνηθίζεται.

Πρόκειται για μια αρχαία επιγραφή από λευκό μάρμαρο, περίπου του 300 π.Χ. ή λίγο πριν[Sherwin-White, περίπου 250 π.Χ].Τα πλαϊνά έχουν φθαρεί με  δύο οπές στήριξης. Κάποτε ήταν στο Ασκληπιείο. Βρέθηκε το 1933 στα λουτρά της πόλης. Τώρα είναι στο νέο επιγραφολογικό μουσείο του Ασκληπιείου.

Ο ακριβής χαρακτήρας της λατρείας των Νυμφών στο Ασκληπιείο της Κω είναι άγνωστος όπως και ο χώρος του ιερού ο οποίος δεν έχει εντοπιστεί επακριβώς, αλλά πρέπει να σχετίζεται με κοντινή πηγή λένε οι αρχαιολόγοι.

Η λατρεία των Νυμφών στα Ασκληπιεία οφείλεται στη στενή τους σχέση με τις ιαματικές [ή μη] πηγές και το νερό. Δεν είναι απολύτως βέβαιο εάν οι «βωμοί» που αναφέρονται στην επιγραφή είναι εκείνοι του Ασκληπιού και των σχετικών θεοτήτων του [Απόλλων Κυπαρίσσιος, Ηπιώνη και Υγιεία] ή μια ξεχωριστή κατασκευή που προορίζεται για τις Νύμφες. 

Είναι δυνατόν να εντοπιστεί σήμερα η πηγή και το ιερό των Νυμφών; Ναι βέβαια, οι δρόμοι του τρεχούμενου νερού δεν έχουν αλλάξει από τον 3ο αιώνα π.Χ. 

Δύο εξακολουθούν να είναι οι κύριοι δρόμοι του [δες χάρτη]: το ρέμα της Βουρίνας του Θεόκριτου ή Κουρού Ντερέ των οθωμανών και το Κοκκινόνερο [Ιουλιόνερο] με τα θειούχα του νερά. Περίπου 140μ. δυτικά του ιερού του Ασκληπιού, εκεί πιθανώς βρισκόταν η περίφημη ρηγματογενής πηγή και ίσως το άγνωστο Ιερό των Νυμφών του Ασκληπιείου Κω. 

Είχε σχέση με το νερό του γεωθερμικού πεδίου της Βόρκας και πρέπει να υπήρχε κτίριο που στέγαζε την κρήνη. Και τα δύο καταστράφηκαν μάλλον το 199-198 π.Χ από σεισμό ο οποίος προήλθε νότια της Ρόδου.

Οι Νύμφες ήταν πανέμορφες νεαρές μορφές θεϊκής καταγωγής, που ζούσαν μέσα στην φύση.Ο Όμηρος τις θεωρεί κόρες του Δία ως θεού των νεφών και τις παρουσιάζει να δέχονται θεικές τιμές.

Ήταν οι πρώτοι τροφοί πολλών και σημαντικών θεών, ημίθεων ή ηρώων. Αναλάμβαναν την ανατροφή τους, όταν βρίσκονταν σε πολύ μικρή ηλικία. Υπάρχουν πολλά είδη νυμφών, μεταξυ αυτών ήταν οι Ναϊάδες. 

Οι Ναϊάδες ήταν οι νύμφες των ποταμών, των πηγών και των κρηνών και σε αυτές αποδίδονται τα ιαματικά νερά μιας πηγής, γι' αυτό και οι κοινοί θνητοί πρόσφεραν θυσίες προς τιμή τους.Αλλωστε το όνομα του προέρχεται από το νάειν,«να ρέει» ή νᾶμα, «τρεχούμενο νερό».Είναι γνωστές από τις αρχαϊκές τοπικές λατρείες.Αγόρια και κορίτσια συμμετείχαν στις τελετές ενηλικίωσης. Σε μέρη όπως το Ασκληπιείο τελετουργικοί καθαρισμοί των νερών τους αποδίδονταν με μαγικές ιατρικές ιδιότητες. Εκεί πνίγονταν τελετουργικά τα ζώα, και ο χώρος αυτός πρέπει να ήταν σημαντικός για τους αρχαίους.

Ένας από τους παλαιότερους χώρους λατρείας των Νυμφών στην Αθήνα μαρτυρείται στο Ασκληπιείο, στη νότια πλαγιά της Ακρόπολης .

Ο Ιταλοεβραίος επιγραφολόγος και θύμα του Αουσβιτς, Mario Segre στην περίπτωση της Κω, θεωρούσε ότι ήταν μια «ιδιωτική» λατρεία, αλλά δεν είναι απαραίτητο. Έχει προταθεί τελευταία ότι το συντομευμένο [προβουλευτικό;] διάταγμα και η ταυτότητα του προτείνοντος με αυτόν που μετέφερε ένα δεύτερο, σχεδόν σύγχρονο διάταγμα για την προστασία του άλσους του Ασκληπιού, υποδηλώνει ότι έχουμε να κάνουμε με τη ρύθμιση του μια δημόσια λατρεία. Για τη λατρεία των Νυμφών στην Κω, έχει υποστηριχθεί επίσης η σύνδεση τους με τις Χάριτες της Κω. 

Ο κανονισμός εμπόδιζε τους πιστούς να πετούν πέμμα ή οποιοδήποτε άλλο είδος προσφοράς στις πηγές του Ασκληπιείου, μια διαδικασία που ήταν στην πραγματικότητα αρκετά καθιερωμένη στην περίπτωση των λατρειών των Νυμφών, ιδιαίτερα σε αγροτικά ιερά[Larson].

Το πέμμα ήταν κάθε είδος μαγειρευμένης τροφής ως επί το πλείστον  πλάκουντες, γλυκίσματα.Το μέτρο αυτό θα είχε ως στόχο τη διατήρηση της καθαρότητας του νερού, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τελετουργικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς στο Ασκληπιείο[Cole, Ginouvès]. Παρόμοιες συνταγές έχουν παρατηρηθεί εκτός Κω [Δήλος,Αθήνα].

Το ρήμα θύω[θύωντι] εδώ φαινομενικά αναφέρεται σε απλή προσαγωγή ή κατάθεση προσφορών στους βωμούς, μπορεί, αλλά δεν σημαίνει απαραίτητα την καύση τους σε αυτούς τους βωμούς.Εάν κάποιος δεν συμμορφωνόταν με αυτούς τους κανόνες, έπρεπε να προχωρήσει σε κάθαρση όλου του περιβόλου που ήταν αφιερωμένος στις Νύμφες.Τέτοιες συνταγές για τον καθαρισμό του ιερού σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων υπάρχουν επίσης, π.χ. παραβάσεις σχετίζονται με τη χρήση λάθος τύπου ρούχων ή αξεσουάρ, ή εισαγωγή ορισμένων ζώων, παπουτσιών και οτιδήποτε άλλο φτιαγμένο από γουρούνι λένε οι αρχαιολόγοι. Εδώ, όπως πιθανώς ο εξαγνισμός είχε έναν σκοπό που δεν ήταν μόνο τελετουργικός, αλλά και πρακτικός καθώς μπορεί να περιλάμβανε έναν πραγματικό καθαρισμό της πηγής [Jan-Mathieu Carbon, Stéphanie Paul, Saskia Peels].

Ο Ναός των Νυμφών στην αρχαία Ρώμη ήταν φτιαγμένος από τραβερτίνη, ιδρύθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ ή στις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. Υπέστη ζημιές από πυρκαγιά στα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ. Ήταν κτιριακός.Η αρχαιολογική έρευνα στην κορυφή του Λόφου των Νυμφών της Αθήνας αποκάλυψε ένα ιερό αφιερωμένο στις Νύμφες που μπορεί να εντοπιστεί στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ και στα μέσα του 5ου αιώνα είχε γίνει γνωστό ως το ιερό των Νυμφών και του Δήμου.

Γεωδίφης

Με πληροφορίες από το CGRN [Jan-Mathieu Carbon, Stéphanie Paul, Saskia Peels] Decree (?) concerning the cult of the Nymphs at the Asklepieion of Kos, Sherwin-White 1978, Segre 1938    

http://cgrn.ulg.ac.be/file/140/

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Ιερός νόμος για την λατρεία των Νυμφών, περίπου 300 π.Χ. Από το Μουσείο των επιγραφών του Ασκληπιείου Κω.

Η πιθανή θέση του Ιερού και της κρήνης των Νυμφών του Ασκληπιείου Κω;

Το Ιερό των Νυμφών στην Ρώμη.

Αυτή είναι πηγή στο Ιερό Άλσος, χαρτογραφημένη από τους Ιταλούς, συναντάται προς την πλευρά των Δύο Μύλων. Πρόκειται για αρχαία πηγή, δεν αποκλείεται να είναι αυτή των Νυμφών και κοντά της να ήταν το ιερό.