Η ηφαιστειακή μας κληρονομιά

Το νησί της Κω είναι ένα από τα σημαντικότερα ηφαιστειακά κέντρα του πλανήτη. Σχεδόν τα 2/3 του νησιού καλύπτονται από ηφαιστειακά πετρώματα. Απο που προήλθαν αυτά; Από πολλές εκρήξεις που συνέβησαν στην περιοχή μας  κατά το γεωλογικό παρελθόν. 

Πως δημιουργήθηκαν; Με την άνοδο του το μάγμα(λιωμένο υλικό) από τα έγκατα της Γης δημιουργεί νέα πετρώματα. Τα πετρώματα, τα οποία δημιουργούνται μετά από τη στερεοποίηση του μάγματος ονομάζονται πυριγενή πετρώματα. Το μάγμα όταν εκχυθεί στην επιφάνεια τότε λέγεται λάβα. Όμως το μάγμα εκτός από το να εκχυθεί στην επιφάνεια της γης μπορεί  και να στερεοποιηθεί μέσα στο φλοιό, σε βάθος, δημιουργώντας τα πετρώματα που ονομάζονται πλουτωνίτες. Στην αντίθετη περίπτωση, όπου το μάγμα (λάβα) φθάνει στην επιφάνεια και στερεοποιείται, τα πετρώματα ονομάζονται ηφαιστίτες ή εκρηξιγενή. Μερικές φορές η στερεοποίηση γίνεται σε μικρά βάθη, οπότε τα πετρώματα χαρακτηρίζονται ως υποηφαιστειακά. Όταν το μάγμα εισχωρήσει μέσα σε μεγάλα ρήγματα ή ανοίγματα δημιουργούνται τα φλεβικά πετρώματα.

Σχεδόν όλοι θα έχετε πιάσει στα χέρια σας κάποιο ηφαιστειακό πέτρωμα. Το νησί μας παρουσιάζει πολλά και διάφορα  ηφαιστειακά  πετρώματα που προέρχονται από διάφορα ηφαιστειακά κέντρα που λειτούργησαν πριν από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Η διάκριση μεταξύ των πλουτωνικών και ηφαιστειακών πετρωμάτων στηρίζεται στον ιστό και στην υφή του πετρώματος. Ως ιστός χαρακτηρίζεται ο τρόπος εμφάνισης των ορυκτών  μέσα στη μάζα του πετρώματος, ο βαθμός κρυστάλλωσής τους, το μέγεθος και το σχήμα τους.

Κατά το σχηματισμό των πλουτωνιτών η ψύξη του μάγματος γίνεται με βραδύ ρυθμό, με συνέπεια να υπάρχει δυνατότητα τα ορυκτά συστατικά να κρυσταλλωθούν πλήρως και να σχηματισθούν ευμεγέθεις κρύσταλλοι, ορατοί με γυμνό μάτι. Στην περίπτωση αυτή ο ιστός ονομάζεται γρανιτικός (πχ. γρανίτης).Στα ηφαιστειακά πετρώματα όμως, λόγω της απότομης ανόδου του μάγματος προς την επιφάνεια, η θερμοκρασία του πέφτει απότομα με συνέπεια να σχηματισθούν υαλώδεις μάζες (πχ. Οψιδιανός που υπάρχει στο Γυαλί) ή μικροκρυσταλλικές μάζες. Πολλές φορές όμως μέσα στην υαλώδη ή μικροκρυσταλλική μάζα βρίσκονται κρύσταλλοι διαφόρων ορυκτών μικροί ή μεγάλοι, οι οποίοι σχηματίζονται πριν την έκχυση της λάβας και οι οποίοι ονομάζονται φαινοκρύσταλλοι. Ο συνδυασμός της υαλώδους ή μικροκρυσταλλικής μάζας και των φαινοκρυστάλλων χαρακτηρίζεται ως πορφυριτικός ιστός (πχ. Ανδεσίτης της Κεφάλου).

Στην παραπάνω φωτογραφία μπορείτε να δείτε τα πυριγενή πετρώματα. Αυτό είναι μόνο ένα σημείο εκκίνησης για να γνωρίσετε την ποικιλία των πυριγενών πετρωμάτων.

Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα από τα ηφαίστεια της περιοχής μας μπορείτε να συμβουλευθείτε την ψηφιακή έκδοση του βιβλίου ΓΕΩΣΤΟΧΑΣΜΟΙ, στήλη Γεωβιβλιοθήκη (σελ.247,253 και 334).

Γεωδίφης