Πότε μια θάλασσα είναι καθαρή;

Καφέ φύκη

Σύμφωνα με οδηγία της Ε.Ε., η χώρα μας πρέπει  να παίρνει δείγματα -σ' ένα δίκτυο θαλάσσιων σταθμών- ανά 15ήμερο (ώστε να μετρώνται διάφοροι δείκτες, π.χ. μικροβιακοί, που θα πρέπει να βρίσκονται μέσα στα θεσμοθετημένα όρια). 

Στη χώρα μας οι μετρήσεις γίνονται αξιόπιστα και διεξοδικά και καθώς οι τιμές αυτές ποικίλλουν πολύ ανά περιόδους, κάθε 6 μήνες με 1 χρόνο βγαίνει ένας μέσος όρος που απεικονίζει τελικά την ποιότητα των νερών. Το ίδιο γίνεται κάθε χρόνο και στην πόλη της Κω όπου οι μετρήσεις από 16 σημεία αναρτώνται στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΧΩΔΕ.

Ωστόσο εκτός από τις επιστημονικές μετρήσεις μπορούμε να αντιληφτούμε σε τι κατάσταση βρίσκεται μια  θάλασσα από τους οργανισμούς που κατοικούν σε αυτή. Αν και με μια πρώτη ματιά οι περισσότερες θάλασσες μας μοιάζουν διαυγείς και χωρίς πρόβλημα μόλυνσης ή ρύπανσης, μια πιο προσεκτική ματιά κάτω από την επιφάνεια του νερού μπορεί να μας αποκαλύψει περισσότερα στοιχεία για την πραγματική κατάσταση των . Πέρα από τις αναλύσεις του θαλασσινού νερού, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ως  βιοδείκτες την παρουσία ή μη διάφορων θαλάσσιων ειδών ώστε να αποφανθούμε σχετικά με την κατάσταση ενός οικοσυστήματος. Υπάρχουν θαλάσσια είδη που μαρτυρούν πόσο υγιές είναι ένα θαλάσσιο οικοσύστημα. Όταν αυτό αρχίζει να επιβαρύνεται, τότε μειώνεται ο αριθμός των ειδών και επιβιώνουν τα πιο ανθεκτικά, που συνήθως είναι τα σκουλήκια ή κάποια μαλάκια (π.χ. κοχύλια, πίνες). Όμως, απαιτείται προσοχή κατά την εξαγωγή συμπερασμάτων, καθώς η απουσία τους από μια περιοχή δεν είναι απαραίτητα δείκτης ρύπανσης, αλλά μπορεί να οφείλεται και σε άλλους παράγοντες. Σε γενικές γραμμές ισχύουν τα παρακάτω:

-Η παρουσία λιβαδιών Ποσειδωνίας «δείχνει» καλά οικοσυστήματα. Αυτά τα παραγωγικά οικοσυστήματα, γνωστά και ως φυκιάδες, στηρίζουν εξαιρετική βιοποικιλότητα, καθώς σε αυτά έχουν καταγραφεί περισσότερα από 1.000 είδη πανίδας και 300 είδη χλωρίδας. Το ενδημικό στη Μεσόγειο είδος Posidonia oceanica που σχηματίζει τα θαλάσσια λιβάδια είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο σε ανθρωπογενείς επιδράσεις, καθώς επίσης και στη θαλάσσια ρύπανση. Γι' αυτό τον λόγο η παρουσία υγιών λιβαδιών Ποσειδωνίας σε μια περιοχή είναι δείκτης της καλής κατάστασης του οικοσυστήματος. Ένα θαλάσσιο λιβάδι θα το παρατηρήσουμε καθώς κολυμπάμε ή καταδυόμαστε σε παράκτια νερά ή μπορεί να δούμε το παλιό φύλλωμά του που βγάζουν οι φουρτούνες του χειμώνα στις παραλίες. 

 -Τα καφέ παράκτια φύκη «μιλούν» για καθαρά νερά.

-Αχινοί: τα δύο είδη αχινών που συναντάμε στα παράκτια νερά (ο μαύρος αχινός Arbacia lixula και ο λίγο μεγαλύτερος Paracentrotus lividus, που συνήθως έχει χρώμα καφέ ή μοβ) είναι είδη ευαίσθητα στη ρύπανση και η παρουσία τους καταδεικνύει καθαρά νερά.

-Φύκη: τα φύκη καθώς είναι προσκολλημένα σε βράχια και τον θαλάσσιο πυθμένα επηρεάζονται άμεσα από αλλαγές στην ποιότητα του νερού και συνεπώς αποτελούν εξαιρετικούς βιοδείκτες. Κάποια είδη φυκών αναπτύσσονται αποκλειστικά σε καθαρά νερά και εξαφανίζονται όταν ξεκινήσει να υπάρχει κάποια πηγή μόλυνσης ή ρύπανσης, ενώ άλλα είδη αναπτύσσονται όπου υπάρχει μόλυνση. Συνήθως η παρουσία καφέ φυκών στα παράκτια νερά αποτελεί ένδειξη καθαρότητας της θάλασσας, όπως για παράδειγμα τα φύκη του είδους Cystoseira που σχηματίζουν «μικρά θαμνάκια» πάνω στα βράχια σε σχετικά ρηχά νερά.Τα πράσινα φύκη συνήθως τα συναντάμε σε ρυπαρά νερά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα είδη του γένους Ulva (το λεγόμενο μαρούλι της θάλασσας) και Enteromorpha (μοιάζει με βρύα), τα οποία καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση σε περιοχές όπου υπάρχουν αγωγοί εκβολής λυμάτων ή άλλες πηγές μόλυνσης.

-Οι τσούχτρες και οι μέδουσες:  πρέπει να σημειωθεί πως δεν είναι δείκτες ρύπανσης αλλά αύξησης της θερμοκρασίας και ότι έχουν εξαπλωθεί προς τα βόρεια γεωγραφικά πλάτη δείχνει ότι αυξάνεται η θερμοκρασία των θαλασσών.

Γεωδίφης

Πηγές:Αρχιπέλαγος, Enet.gr