Τα μεγατσουνάμι
Μεγατσουνάμι είναι ένας ανεπίσημος όρος και αφορά τσουνάμι που έχει αρχικά ύψος κύματος που είναι πολύ μεγαλύτερο από το κανονικό τσουνάμι. Σε αντίθεση με τα συνήθη τσουνάμι, τα οποία προέρχονται από την τεκτονική δραστηριότητα και την αύξηση ή μείωση του πυθμένα της θάλασσας, τα μεγατσουνάμι προέρχονται από φαινόμενα παγκόσμιας κλίμακας όπως οι μεγάλες κατολισθήσεις ή και απο πτώση ουράνιων σωμάτων όπως οι μετεωρίτες ή αστεροειδείς.
Ένα μεγατσουνάμι θεωρείται τσουνάμι με αρχικό ύψος κύματος που μετράται(συνήθως μεγαλύτερο από 30 μέτρα) σε αρκετές δεκάδες, εκατοντάδες ή χιλιάδες, ενδεχομένως μέτρα.Τα κανονικά τσουνάμι που παράγονται στη θάλασσα έχουν ένα μικρό ύψος κύματος ανοικτής θάλασσας, και ένα πολύ μεγάλο μήκος κύματος (συχνά εκατοντάδες χιλιόμετρα). Συνήθως περνούν απαρατήρητα στη θάλασσα, αποτελούν μόνο ένα μικρό φούσκωμα συνήθως της τάξης των 30 cm πάνω από την κανονική επιφάνεια της θάλασσας. Όταν φτάσουν στην ακτή το ύψος κύματος αυξάνει δραματικά. Επειδή τα μεγατσουνάμι είναι εκείνα με μεγάλο ύψος κύματος, χρησιμοποιούμε αυτό τον όρο σε όλα τα ιστορικά γνωστά τσουνάμι που έγιναν πολύ κοντά στην ακτή ή σε στενούς κολπίσκους, λίμνες. Τα μεγατσουνάμι μπορούν να προκληθούν από γιγάντιες κατολισθήσεις, και πτώσεις ουράνιων σωμάτων. Υποθαλάσσιοι σεισμοί δεν δημιουργούν κανονικά τόσο μεγάλα τσουνάμι, αλλά οι κατολισθήσεις που προκύπτουν από σεισμούς προκαλούν συνήθως αυτά τα φυσικά φαινόμενα.
Πως ανακαλύφτηκαν; Οι γεωλόγοι ψάχνοντας για πετρέλαιο στην Αλάσκα το 1953 παρατήρησαν ότι στο Lituya Bay, της Αλάσκας δέντρα που αναπτύσσονταν με διαφορετικό τρόπο σε πολλούς άλλους όρμους της περιοχής. Τότε έπεσαν με τα μούτρα επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων όπως δασολόγοι, παγετωνολόγοι ,γεωγράφοι και παλαιοντολόγοι για να δουν πραγματικά τι είχε συμβεί. Μελετώντας την περιοχή επί σειρά ετών είχαν την δυνατότητα να διαπιστώσουν ότι στον κόλπο συνέβη μια γιγάντια κατολίσθηση που δημιούργησε ένα τσουνάμι τεραστίων διαστάσεων. Επιπλέον είδαν ότι η κατολίσθηση προήλθε από ένα σεισμό που συνέβη στις 9 Ιουλίου 1958, μεγέθους 7,7 (κλίμακας Ρίχτερ) και προκάλεσε 90 εκατομμύρια τόνους από βράχο και πάγο να πέσουν στα βαθιά νερά της Lituya Bay. Προκάλεσαν ένα κύμα περίπου 524 μέτρα σε ύψος. Το γεγονός αυτό είχε και αυτόπτες μάρτυρες τον Howard Ulrich και το γιο του, Χάουαρντ που ήταν στο κόλπο σε αλιευτικό σκάφος ,όταν συνέβη το φαινόμενο. Περιέργως, οι δύο επέζησαν, και ανέφεραν ότι το κύμα πέταξε το σκάφος τους "πάνω από τα δέντρα", και μετά με την απόσυρση των νερών τους επανέφερε εκ νέου στα νερά του κόλπου.
Μετά από αυτό γεωεπιστήμονες άρχισαν να αναζητούν και άλλα παρόμοια φαινόμενα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της γήινης ιστορίας, έτσι δημιούργησαν ένα κατάλογο με μεγατσουνάμι και τον οποίο σας παρουσιάζω.
Προϊστορικά μεγατσουνάμι
• Ένας αστεροειδής δημιούργησε τον κρατήρα Chicxulub στην Yucatan περίπου 65 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα και έδωσε ένα μεγάλο μεγατσουνάμι.Εκτιμάται ότι το κύμα που έδωσε η πτώση του αστεροειδούς ήταν περίπου 3.000 μέτρα.
• Ένα μεγατσουνάμι δημιουργήθηκε από πρόσκρουση ενός ουράνιου σώματος που χτύπησε την Chesapeake Bay που βρίσκεται στην ατλαντική ακτή των ΗΠΑ(Maryland,Virginia) και δημιούργησε ένα μεγάλο κρατήρα 90 χιλιομέτρων, περίπου πριν από 35,5 εκατομμύρια χρόνια . Εκτιμάται ότι είχε ύψος κύματος τουλάχιστον 500 μέτρα.
• Στο Seton Portage, British Columbia, στον Καναδά, ένα μεγατσουνάμι που συνέβη σε μια λίμνη μπορεί να έγινε περίπου 10.000 χρόνια πριν από σήμερα.
• 8000 χρόνια πριν, μια τεράστια ηφαιστειακή κατολίσθηση στα ανοικτά του ηφαιστείου της Αίτνας, στην Σικελία προκάλεσε μεγατσουνάμι που κατέστρεψε την ανατολική ακτή της Μεσογείου. Αυτό το τσουνάμι πρέπει να έγινε ιδιαίτερα αισθητό και το νησί μας μας που τότε πρέπει να ήταν χερσόνησος της μικρασιατικής ακτής. Κατέστρεψε πολλούς προιστορικούς οικισμούς στην Μεσόγειο.
• Στη θάλασσα της Νορβηγίας, μια γιγαντιαία κατολίσθηση προκάλεσε μεγατσουνάμι περίπου 7.000 χρόνια πριν.
• Περίπου πριν απο 4.000 χρόνια, μια κατολίσθηση στο νησί Ρεϋνιόν, στα ανατολικά της Μαδαγασκάρης, μπορεί να προκάλεσε μεγατσουνάμι με ύψος κύματος περίπου 200 μέτρα.
• Αποδεικτικά στοιχεία για μεγάλες κατολισθήσεις έχουν βρεθεί υπό μορφή εκτεταμένων υποθαλάσσιων αποθέσεων σε πολλά ηφαιστειακά νησιά των ωκεανών. Τα τελευταία χρόνια, έχουν βρεθεί ενδείξεις για μεγατσουνάμι στα νησιά της Χαβάης και στις Κανάριες Νήσους.
Ιστορικά μεγατσουνάμι
· Το μινωικό Τσουνάμι , 1615 Π.Χ, θεωρείται σαν ένα από τα μεγαλύτερα τσουνάμι που δέχτηκε η Μεσόγειος αφού είχε ύψος μεγαλύτερο από 30 μέτρα και έγινε αισθητό σχεδόν σε ολόκληρη την Μεσόγειο. Το συγκεκριμένο αν και δεν θεωρείται μεγατσουνάμι ωστόσο ήταν ένα τσουνάμι που προκάλεσε τεράστιες καταστροφές σε όλη την Μεσόγειο ενώ με ιδιαίτερη σφοδρότητα χτύπησε και τις νοτιοδυτικές ακτές του νησιού μας.
• 365 μ.Χ μεγατσουνάμι συνέβη στην Κρήτη από τον μεγαλύτερο σεισμό της Μεσογείου για το οποίο ήδη σας έχω μιλήσει και πρέπει να έγινε αισθητό και στις νοτιοδυτικές ακτές του νησιού μας.Είχε περισσότερο από 30 μέτρα ύψος, όταν χτύπησε την ακτή της Αλεξάνδρειας.
• Το 1792 το Unzen ηφαίστειο, στην Ιαπωνία, εξερράγη, προκαλώντας την κατάρρευση μέρους του ηφαιστείου στη θάλασσα. Η κατολίσθηση προκάλεσε μεγατσουνάμι με ύψος κύματος τουλάχιστον 100 μέτρων. Από αυτό το γεγονός εκτιμάται ότι σκοτώθηκαν 15.000 άτομα στα ψαροχώρια της περιοχής.
Πρόσφατα μεγατσουνάμι
• Το μεγατσουνάμι της Lituya Bay για το οποίο ήδη σας μίλησα
• Το Vajont (είναι ποταμός)μεγατσουνάμι που συνέβη στις 9 Οκτωβρίου 1963, όταν μια κατολίσθηση πάνω στο φράγμα του Vajont στην Ιταλία, παρήγαγε ένα μεγατσουνάμι με ύψος κύματος 250 μέτρα όταν το φράγμα υποχώρησε και κατέστρεψε τα χωριά της Longarone, Pirago, Rivalta, Villanova σκοτώνοντας περίπου 2.000 άτομα.
• Το μεγατσουνάμι της Spirit Lake συνέβη στις 18 Μαΐου 1980, όταν το ανώτερο μέρος από το όρος Αγίας Ελένης στην Ουάσιγκτον έπεσε( η Αγία Ελένη είναι ένα ηφαίστειο) και έδωσε μια τεράστια κατολίσθηση. Το μεγατσουνάμι που προκλήθηκε ώθησε τα νερά της λίμνης σε μέγιστο ύψος 260 μέτρα .
Θα μπορούσαμε στα πρόσφατα μεγατσουνάμι να εντάξουμε και το γεγονός που συνέβη το 2004 στην Σουμάτρα αφού το ύψος κύματος ήταν μεγαλύτερο απο 30 μέτρα. Ομως δεν προήλθε απο πτώση από αστεροειδή ή απο κατολίσθηση αλλά από σεισμό και έτσι για τον λόγο αυτό δεν υπάρχει στην σχετική λιστα.
Ενδεχόμενα μελλοντικά μεγατσουνάμι
Επιστήμονες εκτιμούν ότι μεγατσουνάμι μπορούν να συμβούν μελλοντικά στις παρακάτω περιοχές.
Στην British Columbia-Ορισμένοι γεωλόγοι θεωρούν ότι μια πλαγιά στο Mount Breakenridge είναι ασταθής στην λίμνη Harrison στο Fraser Valley της νοτιοδυτικής British Columbia, του Καναδά, και θα μπορούσε να καταρρεύσει στη λίμνη, δημιουργώντας ένα μεγάλο κύμα που θα μπορούσε να καταστρέψει την πόλη της Harrison Hot Springs (που βρίσκεται στο νότιο άκρο του).
Καναρίους Νήσους -Γεωλόγοι θεωρούν ότι μεγατσουνάμι θα μπορούσε να εκδηλωθεί κατά τη διάρκεια μιας μελλοντικής έκρηξης στην ηφαιστειογενή ζώνη της Cumbre Vieja στον ωκεανό της La Palma, στα Κανάρια Νησιά. Το ηφαίστειο Cumbre Vieja το έχει ξανακάνει στο παρελθόν και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ξεσπάσει και πάλι στο μέλλον. Θα μπορούσε να προκαλέσει ένα κύμα με αρχικό ύψος περίπου 1.000 μέτρων στο νησί, και πιθανό ύψος περίπου 580 μέτρα στην Καραϊβική και την ανατολική ακτή της Βόρειας Αμερικής όταν θα φτάσει εκεί σε 8 ή περισσότερες ώρες αργότερα. Η πιθανότητα να συμβεί αυτό είναι ένα θέμα έντονων συζητήσεων.
Apophis -Ένας αστεροειδής ονόματι «99942 Apophis» έχει υπολογιστεί ότι θα συγκρουστεί με τη Γη( εκτιμάται ότι είναι πιθανό να γίνει στις 13 Απριλίου 2036). Εάν πέσει σε ένα σε θάλασσα, ένα καταστροφικό μεγατσουνάμι, θα μπορούσε να βλάψει σοβαρά την περιοχή γύρω από τις παρακείμενες ακτές.
Χαβάη-Κατολισθήσεις από τα ηφαίστεια του Kilauea και Mauna Loa στη Χαβάη μπορούν να δώσουν μεγατσουνάμι, όπως το έκαναν πριν από 120.000 χρόνια από σήμερα. Εκτιμάται ότι το τσουνάμι μπορεί να είναι ιδιαίτερα δυνατό, και να φτάσει σε ύψος τα 1.000 μέτρα.
Αίτνα-Κατολίσθηση από το ηφαίστειο της Αίτνας μπορεί να δώσει και πάλι ένα μεγατσουνάμι όπως το έκανε πριν από 8.000 χρόνια.
Από τον κατάλογο των μεγατσουνάμι που σας παρουσίασα γίνεται αντιληπτό ότι την βιαιότητα των μεγατσουνάμι έζησε και η περιοχή μας αφού από τον σχετικό κατάλογο τουλάχιστον 3 μεγατσουνάμι έπληξαν το νοτιοανατολικό Αιγαίο. Από τον παραπάνω κατάλογο απουσιάζουν τα κανονικά τσουνάμι που έπληξαν το νησί μας και τα οποία θα σας παρουσιάσω μελλοντικά.
Φωτογραφία-Προσωμοίωση μεγατσουνάμι της Cumbre Vieja-Κανάριες Νήσους σε περίπτωση που γίνει κατολίσθηση
Βίντεο από BBC σχετικά με προσομοίωση μεγατσουνάμι, Ανάλυση Κατολισθήσεων.