Τα μάρμαρα του Δίκαιου
Ακέφαλος κορμός ιματιοφόρου, «ιατρού»;Από λευκό χονδρόκοκκο κωακό μάρμαρο.Από την πόλη της Κω του 1ου αιώνα π.Χ. Βρίσκεται στο Μουσείο της Κωνσταντινούπολης.
Για το πόσο σπουδαίο ήταν το κωακό μάρμαρο, ιδιαίτερα το λευκό το χονδρόκοκκο του Δίκαιου ή το χωρίς προσμείξεις του Κοκκινόνερου, στην αρχαιότητα έχω μιλήσει αρκετές φορές. Όμως δεν ήταν μόνο η πρώτη ύλη, το νησί είχε ξακουστούς λιθοξόους και μοναδικά εργαστήρια όχι μόνο για την Δωδεκάνησο και την Μικρασία. Εδώ είναι ένα άρθρο της δεκαετίας του ΄50, που αναφέρει τα εξής:
Μία εκ των σπουδαιοτέρων πλουτοπαραγωγικών πηγών της νήσου μας είναι καὶ τὰ μάρμαρα τα οποία εὑρίσκονται εἰς τὰς κλητεῖ του όρους «Δίκαιος» εις διαφόρους αποχρώσεις και ποιότητας.
Συναντά κανείς ἐκεῖ τὸν γρανίτην τα περίφημα μαύρα μάρμαρα, το λευκό, το πράσινο καὶ άλλα.
Από τα Κωακά αὐτὰ μάρμαρα που σήμερον σχεδόν τα άγνοοῦμεν ἐγένοντο κατὰ τὴν ἀρχαιότητα, σύμφωνα με τας γνώμας των αρμοδίων, όλα τα περίφημα γλυπτά και αρχιτεκτονικά έργα τῆς Δωδεκανήσου και της Μικράς Ασίας, ὡς εἶναι τὸ Μαυσωλεῖον τῆς ᾿Αλικαρνασσού, ἡ ἀρχαία Κνίδος, το άγαλμα του πατρός τῆς Ιατρικής Ιπποκράτους καὶ ἐν γένει όλα τὰ μάρμαρα κομψοτεχνήματα ότι να εὑρέθησαν εἰς Κώ κατὰ τὰς διαφόρους ἀνασκαφάς.
Οι Ενετοί όταν κατέλαβαν τὴν Δωδεκάνησον άρχισαν νὰ κατασκευάζουν μὲ γρανίτην τῆς Κώ τὰς σφαίρας των, αυτάς που σήμερον βλέπομεν κατεσπαρμένας εἰς τὰ πάρκα της Κω και της Ρόδου.
Οι Ιταλοί είχαν γνωρίσει την αξίαν τῶν Κωακών μαρμάρων. τα οποία είναι ανώτερα καὶ ἀπὸ αὐτὰ τὰ περίφημα μάρμαρα τῆς Καρράρας, ἅτινα παρά την μεγάλην λευκότητά τους δὲν περι έχουν τὰ κρυστάλλινα ἐκεῖνα μόρια που έχουν τα Κωακά, δεν θέλησαν ὅμως νὰ τὰ ἐκμετάλλευθοῦν, φοβούμενοι μεγάλο συναγωνισμὸν πρὸς τὰ τῆς Καρράρας.
Σήμερον όμως αἱ ἁρμόδιαι Ἕλληνικαὶ πλέον Υπηρεσίας πρέπει να φροντίσουν διὰ τὴν ἐκμετάλλευσιν τῶν ἐν λόγῳ μαρμάρων. Ας μεταφερθούν οἱ ειδικαί μηχαναὶ τοὺ εἶναι εἰς Ρόδον δεν καί πού μένουν ἐν ἀχρηστεία εἰς τὰ λατομεῖα τῶν μαρμάρων τῆς Κῶ καὶ ας ἀρχίση σύστηματική εκμετάλλευσίς των. Είναι μία θετική πηγή πλούτου που δὲν πρέπει νὰ μείνῃ ἀνεκμετάλευτος.
ΧΩΣΤΗΣ ΜΑΤΘΑΙΟΣ
Άρθρο της δεκαετίας του ΄50, εφημερίδα Τουριστική Κως
